Krzysztof Bonadura starszy (ur. ok. 1582 w północnych Włoszech, zm. [1670] w Poznaniu) – architekt i budowniczy pracujący w Wielkopolsce. Źrodłowo potwierdzono jego działalność budowlaną w latach 1621-1670. W 1667 roku wybrany starszym cechu murarzy w Poznaniu. Wprowadził do architektury regionu rozwiązania manierystyczne i wczesnobarokowe. Do elementów charakterystycznych jego dzieł należą: artykulacja w postaci pilastrów hermowych i kolumn oraz kolumn kandelabrowych [1].
Życiorys i działalność artystyczna
Pochodził przypuszczalnie z Wenecji Euganejskiej lub Lombardii. Pierwszym przypisanym Bonadurze dziełem była modernizacja klasztoru Dominikanów w Poznaniu przy kościele przed rokiem 1622. Prace polegały na budowie biblioteki, oraz kaplicy św. Jacka i wiodącej do niej sieni. Kaplica pierwotnie nakryta była trzema kopułami, a artykulację jej ścian tworzyły kolumny. Wiodła do niej zachowana do dzisiaj sień, której ściany pokrył naprzemienny układ kolumn kandelabrowych i herm.
Kolejnymi zleceniami, realizowanymi przez architekta równocześnie dzięki pracownikom swojego warsztatu była budowa kościoła bernardynów w Sierakowie w latach 1626-1639, który ufundował Piotr Opaliński. Budowla ta została wzniesiona na planie krzyża ze sklepieniem wielopołaciowym, naśladującym konstrukcją tromp konstrukcję z kościoła S. Lorenzo Maggiore w Mediolanie. W latach 1626-ok. 1641 odpowiadal za zaprojektowanie i budowę kościoła parafialnego w Grodzisku Wielkopolskim. Tym razem zlecenie dla Jana Opalińskiego, wojewody poznańskiego, polegało modernizacji średniowiecznej świątyni. Architekt dobudował dwie nawy boczne nakryte dwoma parami kopuł, wzniósł też dodatkową kopułę nad prezbiterium, a do wnętrza budowli wprowadził artykulację w postaci pilastrów hermowych i kolumn. W Grodzisku Wielkopolskim Krzysztof Bonadura przyjął obywatelstwo i ożenił się z jedną z mieszczek. Tu też urodził mu się syn Krzysztof[1].
Od 1638 do r. 1644 z fundacji Mikołaja Tarnowieckiego, jednego z dworzan Opalińskich, wznosił we Wschowie kościół bernardynów. Niedługo potem zrealizował na cmentarzu luterańskim we Wschowie grobowiec rodziny Lamprechtów. W roku 1635 rozpoczął budowę kościoła karmelitów bosych w Poznaniu, ukończoną już przez jego syna. W przypadku karmelickiej świątyni odpowiadał za zrealizowanie planu dostarczonego przez zakonników, ale wpjekt najwyższej XVII-wiecznej fasady w ówczesnej Rzeczypospolitej był jego dziełem. Około 1650 na zlecenie karmelitów trzewiczkowych wybudował wieżę przy poznańskim kościele Bożego Ciała. W 1653 pracował natomiast dla Wojciecha Gajewskiego i jego żony Apolinary z Opalińskich nad kościołem w Czaczu. W 1658 na stałe przeniósł się do Poznania, którego obywatelstwo wówczas przyjął. W tym okresie rozpoczął prace nad prezbiterium poznańskiego kościoła bernardynów, które zdążył zrealizować przed swoją śmiercią, a także w r. 1659 rozpoczął prace nad kaplicą dla Jana Dylla w nieistniejącej już kolegiacie farnej – tego zlecenia już nie ukończył ze względu na ostry konflikt ze zleceniodawcą. Rozpoczął też prace nad budową dawnego kościoła franciszkanów reformatów św. Kazimierza w Poznaniu (od 1663 roku). Przypuszczalnie jego warsztat realizował budowę kościoła Jezuitów w Bydgoszczy w latach 1637-1648, ale według cudzego projektu[2].
Architekt w swoich realizacjach wprowadzał śmiałe rozwiązania przestrzenne, nawiązujące do architektury sakralnej Padwy, Mediolanu, pośrednio także Rzymu. W swoich projektach, zwłaszcza przy artykulacji stosował pilastry hermowe, zależne od wzorów graficznych autorstwa Gabriela Krammera czy Wendela Dietterlina, a także takich architektów jak Donato Bramante, Andrea Palladio, Pellegrino Tibaldi czy Paul Francke. W układach przestrzennych świątyń preferował w przypadku niewielkich świątyń parafialnych lub zakonnych klasyczne rozplanowania (nawa i prezbiterium), natomiast w ambitniejszych realizacjach z powodzeniem stosował układy bazylikowe lub nawowe z rzędami kaplic bocznych. Jako sprawny projektant i budowniczy był w stanie wznocić kopuły, co w konserwatywnym środowisku muratorów wielkopolskich jego czasu nie było zbyt powszechne[3].
Przypisy
- ↑ a b Aleksander Stankiewicz, Architekt Krzysztof Bonadura starszy i cech muratorów w Poznaniu, Kraków 2022
- ↑ Aleksander Stankiewicz, Architekt Krzysztof Bonadura starszy i cech muratorów w Poznaniu, Kraków 2022
- ↑ Aleksander Stankiewicz, Architekt Krzysztof Bonadura starszy i cech muratorów w Poznaniu, Kraków 2022
Bibliografia
A. Stankiewicz, Architekt Krzysztof Bonadura starszy i cech muratorów w Poznaniu, Kraków 2022, link:https://www.academia.edu/96475427/Architekt_Krzysztof_Bonadura_starszy_i_cech_murator%C3%B3w_w_Poznaniu_TN_Societas_Vistulana_Krak%C3%B3w_2022_ss_420_il_240
