Pierwsze wzmianki o istnieniu kapituły pochodzą z okresu panowania księcia Władysława Hermana (1079 – 1102) i wiążą się z budową nowej katedry. Sama kapituła powstała prawdopodobnie za czasów biskupa Arona i początkowo stanowiła zespół duchownych wspólnie modlących się i odmawiających psalmy. Tworzyło ją wówczas 20 kanoników. Po śmierci Arona kapituła przyjęła jako swoją pieczęć herb biskupa – trzy korony – którego używa do dziś.
Organizacja krakowskiej kapituły określona była w jej statutach, wydawanych przez biskupa krakowskiego, z których najstarszy zachowany pochodzi z 1292 roku. Do czasów współczesnych dokumentów biskupich odnoszących się do działalności kapituły powstało ponad 250. Obecny statut pochodzi z 2003 roku i został zatwierdzony przed kardynała Franciszka Macharskiego. Do obowiązków kapituły należała wspólna modlitwa i troska o uświetnianie kultu bożego w katedrze. Kanonicy obsadzali stanowiska duszpasterskie w katedrze i prowadzili szkołę katedralną. Z czasem kapituła stała się organem doradczym biskupa, senatem diecezji. Biskup zasięga rady kanoników w kwestiach ważnych i trudnych oraz korzysta z ich wsparcia w zarządzaniu diecezją.
Skład Kapituły
Początkowo Kapitułę tworzyło 20 kanoników. Z czasem ich liczba rosła, dochodząc przed rozbiorami do 36 (7 prałatów i 29 kanoników gremialnych). Nadto w skład kapituły wchodzili również kanonicy honorowi, zasiadający w niej na mocy piastowanej godności. Byli to m.in. opaci klasztorów w Tyńcu, Mogile, na Świętym Krzyżu, w Jędrzejowie, Miechowie, a z czasem wszyscy opaci zakonów benedyktynów i cystersów w diecezji krakowskiej.
W połowie XVIII wieku nazywano kapitułę „szkołą biskupów”, gdyż to spośród jej prałatów wywodzili się prawie wszyscy polscy biskupi.
Po rozbiorach liczba kanoników Kapituły została zredukowana: w 1818 roku do 16, a po 1865 roku do 9. Z okazji 600. rocznicy konsekracji katedry wawelskiej przypadającej w roku 1964 ówczesny arcybiskup krakowski kardynał Karol Wojtyła zdecydował o powiększeniu kapituły, która od tego czasu liczy 4 prałatów (dziekan, archidiakon, scholastyk, kustosz) oraz 8 kanoników gremialnych.
Kanonicy kapituły (stan z 25 czerwca 2020):[1][2][3]
