Królewska Fabryka Karabinów

Królewska Fabryka Karabinów

Königliche Gewehr-Fabrik

Budynki fabryki w 2012 r.
Państwo	Polska
Miejscowość	Gdańsk
Adres	ul. Łąkowa 35/38[1]
Typ budynku	fabryka zbrojeniowa
Położenie na mapie Gdańska Królewska Fabryka Karabinów
Położenie na mapie Polski Królewska Fabryka Karabinów
Położenie na mapie województwa pomorskiego Królewska Fabryka Karabinów
54°20′29,711″N 18°39′37,287″E

Front fabryki i ul. Łąkowa w 2015 r.

Królewska Fabryka Karabinów (niem. Königliche Gewehr-Fabrik)^[2] – zabytkowy^[1] zespół budynków poprzemysłowych z XIX wieku w Gdańsku, dawna pruska fabryka broni ręcznej.

Opis obiektu

Fabryka Karabinów znajduje się w Śródmieściu Gdańska, na Dolnym Mieście, przy ulicy Łąkowej 35/38. Do rejestru zabytków wpisane jest 11 obiektów pod tym adresem, m.in.: hala, kotłownia, magazyn, dom, budynek biurowy, lecznica, odlewnia^[1].

Produkcję broni w tym miejscu rozpoczęto w 1839 r., początkowo przez prywatnych przedsiębiorców. W 1843 r. zamontowano w zakładzie maszynę parową o mocy 16 KM. W 1853 r. fabryka została sprzedana państwu pruskiemu z powodu bankructwa właścicieli. Od tego momentu zespół przemysłowy zaczął nabierać kształtu, w jakim przetrwał do dziś^[3].

W 1893 r. fabryka została połączona jednotorową linią kolejową, będącą odnogą linii Gdańsk-Tczew. Rozpoczynała się ona na Bramie Kolejowej i biegła na Dolne Miasto, do fabryki i dalej do rzeźni przemysłowych przy ul. Angielska Grobla^[4].

Wraz z utworzeniem Wolnego Miasta Gdańska, nastąpiła demilitaryzacja miasta. Spowodowało to wstrzymanie produkcji zbrojeniowej w fabryce. W 1919 r. część maszyn produkcyjnych zakupiła Polska, a w latach 1921-1923 otrzymała resztę wyposażenia w związku z podziałem niemieckiego mienia na terenie WMG. Wyposażenie przekazano do Państwowej Fabryki Karabinów w Warszawie, a także do nowo powstałej Fabryki Broni w Radomiu^[2][3]. Miało to istotne znaczenie dla rozwoju polskiego przemysłu zbrojeniowego po odzyskaniu niepodległości. Rozpoczęto polską produkcję karabinu Mauser 98, który stał się później podstawowym karabinem Wojska Polskiego^[5].

Po demilitaryzacji budynki zakładu wykorzystywano do różnorakich celów. Znajdowały się tutaj siedziby różnego rodzaju przedsiębiorstw, a nawet siedziba lokalnej komórki NSDAP. W latach 20. na terenie kompleksu zbudowano modernistyczny gmach Fabryki Monopolu Tytoniowego. Po 1945 r. mieściły się tutaj m.in. Gdańskie Zakłady Futrzarskie oraz Gdańskie Fabryki Obrabiarek (późniejszy Hydroster), które w latach 50. prowadziły tutaj tajną produkcję obrabiarek dla przemysłu zbrojeniowego. Miało tu również swoją siedzibę gdańskie przedsiębiorstwo LPP^[6][3].

Produkowane uzbrojenie

W fabryce wytwarzano:^[3]

• Karabin Dreyse model 41, 60, 62, 65
• Karabiny Mauser: M1871, M1871/84, Gew98
• Karabin Gew88
• Lance kawaleryjskie Stahlrohrlanze

W czasie I wojny światowej zakład produkował nawet 450 tysięcy karabinów rocznie^[2][3].

Galeria

• 
  Budynki fabryki
• 
  Budynki fabryki
• 
  Fabryka na mapie Dolnego Miasta z 1885 r. (K.Gewehr-Fabr.)
• 
  Karabin Mauser Gew98 – ten typ karabinu był produkowany w fabryce

Przypisy

1. Gminna ewidencja zabytków miasta Gdańska, stan na 10.08.2022, poz. 2985 - 2996.
2. Trójmiasto.pl - 169 lat Fabryki Karabinów w Gdańsku.
3. Gedanopedia - Fabryka Karabinów.
4. Trójmiasto.pl – Pierwszy dworzec kolejowy w Gdańsku.
5. opowiadaczehistorii.pl - Powersalskie losy Fabryki Karabinów z Gdańska w II Rzeczypospolitej.
6. Trójmiasto.pl - Królewska Fabryka Karabinów wczoraj i dziś.