Kowalewszczyzna

Kowalewszczyzna

wieś
Dworzec z XVII wieku w Kowalewszczyźnie od strony szczytowej.
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	wysokomazowiecki
Gmina	Sokoły
Liczba ludności (2011)	189[2][3]
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-218[4]
Tablice rejestracyjne	BWM
SIMC	0405872[5]
Położenie na mapie gminy Sokoły Kowalewszczyzna
Położenie na mapie Polski Kowalewszczyzna
Położenie na mapie województwa podlaskiego Kowalewszczyzna
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego Kowalewszczyzna
53°03′42″N 22°46′38″E[1]

Kowalewszczyzna – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Sokoły^[5][6].

Do 1954 roku istniała gmina Kowalewszczyzna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Integralne części wsi^[5]^[6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0405889	Piaszczyna	część wsi
0405895	Wyrąb	część wsi

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Waniewie^[7].

Historia

W I Rzeczypospolitej wieś należała do ziemi bielskiej.

W wieku XVI i XVII wchodziła w skład dóbr Waniewo. Po wybudowaniu dworu w Kowalewszczyźnie częścią dóbr Kowalewszczyzna, należących w XVII w. do Orsettich, w 1830 do Rostworowskich.

Z. Gloger – Encyklopedia staropolska

Dwór z piękną biblioteką zbudowano w XVII w., rozebrano w 1881 r. Przy dworze ogród, sześć stawów, środkowy w kształcie krzyża. W 1775 w całej majętności znajdowało się 111 domów. Orsetti dokupili do majątku Jeńki i część Waniewa od Szczawińskich. W XIX w. powierzchnia majątku wynosiła 2965 morgów. Po uwłaszczeniu chłopów w majątku zostało 127 włók ziemi^[8]

W roku 1748 w Kowalewszczyźnie urodził się Jan Klemens Gołaszewski, biskup wigierski i senator, a w 1858 Stanisław Jakub Rostworowski, ojciec generała Wojska Polskiego II RP Stanisława Janusza Rostworowskiego. W miejscowym dworze przebywała Narcyza Żmichowska, będąca ciotką Romana Rostworowskiego^[8].

W roku 1824 wieś liczyła 30 domów i 198 mieszkańców^[9].

Pod koniec wieku XIX wieś i folwark w powiecie mazowieckim (wcześniej suraskim), gmina Kowalewszczyzna, parafia Waniewo^[8].

W roku 1921 było tu 44 budynki z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 279 mieszkańców (137 mężczyzn i 142 kobiety). Wszyscy podali narodowość polską^[10].

W sierpniu 1944 oddziały Wehrmachtu spacyfikowały wieś. W czasie akcji Niemcy zamordowali w pobliskim lesie 14 mieszkańców (nazwiska ofiar zostały ustalone) a wieś doszczętnie spalili^[11].

Obiekty zabytkowe

• krzyż przydrożny^[9].

Zobacz też

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Kowalewszczyzna

• Tadeusz Rostworowski
• Kowalewszczyzna-Folwark

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 59995
2. Wieś Kowalewszczyzna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 524 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
5. GUS. Wyszukiwarka TERYT.
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
7. Opis parafii na stronie diecezji.
8. Kowalewszczyzna (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 511 .
9. W. Jemielity, Jubileusz 500-lecia Parafii Waniewo. Wydawca Parafia Waniewo, Waniewo 2011 r. s. 5, 7.
10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., Województwo białostockie, Powiat Wysokie Mazowieckie, Gmina Kowalewszczyzna, tom V, Warszawa 1924 r. s. 110.
11. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 219.