Znajdujący się w centrum wsi kościół zbudowany został w latach 1792-1794 na miejscu wcześniejszej drewnianej kaplicy z 1720 roku. Powstała ona w efekcie jezuickiej misji chrystianizacyjnej prowadzonej wśród górali[2] przez ks. Leopolda Tempesa (jezuitę związanego misją z Jabłonkowem)[3]. Pośrednio w jej wyniku, pod koniec XVIII w., powstał obecny murowany kościół, wzniesiony według projektu majstra murarskiego Józefa Drachnego z Cieszyna[4], do którego przeniesiono m.in. krzyż wykonany z drewna lipowego, będący prawdopodobnie dziełem uczniów z krakowskiej pracowni Wita Stwosza. Na miejscu pierwotnej, nieistniejącej już kaplicy drewnianej obecnie znajduje się figura Matki Boskiej, przedstawionej według paryskiego objawienia św. Katarzyny Labouré, znanego z Cudownego Medalika.
Po rozbudowie w latach 1928-1929 kościół przybrał obecny kształt architektoniczny. Wewnątrz, w nawie głównej powstają wówczas polichromie autorstwa dwóch istebniańskich artystów: Jana Wałacha i Ludwika Konarzewskiego[5]. W ołtarzu głównym (dzieło L. Konarzewskiego) znajduje się namalowany przez J. Wałacha Obraz Chrystusa Dobrego Pasterza usytuowanego na tle istebniańskiego krajobrazu. Obraz otoczony jest płaskorzeźbami 12 apostołów i zwieńczony opromienioną figurą w konwencji Matki Boskiej Częstochowskiej z Dzieciątkiem Jezus na ręce oraz ze znajdującym się u podstaw przedstawienia ukoronowanym orłem[6]. Na szczególną uwagę zasługują polichromie we wnętrzu kościoła przedstawiające Piekło i Niebo (L. Konarzewski) czy choćby spowiedź górali (Jan Wałach) oraz młodopolskie elementy wyposażenia: ambona w kształcie łodzi i chrzcielnica w kształcie muszli (L. Konarzewski)[7].
Po prawej stronie ołtarza głównego – kaplica z oryginalnym wystrojem według koncepcji Joanny Konarzewskiej, powstałym w 1953 roku: realistycznym malowidłem przedstawiającym procesję górali pędzla Ludwika Konarzewskiego juniora, jego również autorstwa – obrazem ołtarzowym, ukazującym Chrystusa na Krzyżu w rozmowie z Dobrym Łotrem oraz z wystrojem ceramicznym jego siostry – Marii Konarzewskiej[8].
Do miejscowych tradycji nawiązuje również lewy boczny ołtarz, dłuta Ludwika Konarzewskiego juniora. Posiada on mensę spoczywającą na podstawie w kształcie trówły - ryzowanej skrzyni wałaskiej, a w nadstawiepłaskorzeźbę, przedstawiającą apostoła Piotra jako opiekuna pary góralskiej, trzymającej w rękach miniaturę kościoła[4].
Na uwagę zasługują też bardzo oryginalne zamknięte oprawy oświetleniowe, lamp sufitowych w formie tzw. oboniek, czyli płaskich, drewnianych beczułek góralskich, w których przechowywało się mleko owcze - według pomysłu brata Ludwika Konarzewskiego-juniora, architekta Stanisława Konarzewskiego[9]. Dzięki tej właśnie koncepcji dość powszechne stało się w regionie wykorzystywanie formy tych naczyń jako lamp dekoracyjnych, w których zamiast dna umieszczone jest szkło, na którym układa się koronki koniakowskie. W tym samym miejscu pod chórami znajdują się konfesjonały w stylu hiszpańskim, wykonane przez jednego z uczniów L. Konarzewskiego - snycerza Józefa Bocka z Istebnej Mlaskawki[6].
Na wschód od kościoła, za pomnikiem Pawła Stalmacha znajduje mały park z drzewami liczącymi ponad 300 lat. Jego część zajmuje stary cmentarz istebniański, założony na przełomie XVIII/XIX w. z charakterystycznymi żeliwnymi krzyżami odlanymi w hutach w Baszce, Trzyńcu i Ustroniu[4]. Obok kościoła wznosi się budynek dawnej szkoły parafialnej z 1819 r., na którym umieszczono tablicę upamiętniającą alpinistę Jerzego Kukuczkę. Na zachód od kościoła umiejscowiono nowe cmentarze (parafialny i komunalny), gdzie spoczywa wiele znanych i kojarzonych z Trójwsią Beskidzką osób, jak rodzina Konarzewskich, Jan Kawulok, Paweł Łysek czy ks. Emanuel Grim[10].
Elewacja północna kościoła
Nawa główna
Ołtarz główny autorstwa L. Konarzewskiego z obrazem J. Wałacha
Ambona w kształcie łodzi autorstwa L. Konarzewskiego
↑Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 226. ISBN 978-83-933109-3-7.
↑MałgorzataM.KiereśMałgorzataM., o. Leopold Tempes Pierwszy misjonarz Górali Beskidu Śląskiego, Istebna: Interfon, 2002, ISBN 83-87308-62-5, OCLC749525852. Brak numerów stron w książce
↑ abcMirosław Barański: Beskid Śląski. Przewodnik. Wyd. II, zaktualizowane i uzupełnione. Pruszków: Oficyna Wydawnicza REWASZ, 2019, s. 391-392. ISBN 978-83-8122-015-6.
↑Michał Kowalski: Śląsk Cieszyński - Po obu stronach Olzy. Wyd. II. Kraków: Amistad Sp. z o.o. - Program PolskaTurystyczna.pl, 2009, s. 70. ISBN 978-83-7560-069-8.
↑Łukasz Konarzewski: Katalog zbiorów prac plastycznych rodziny Konarzewskich oraz muzealiów w Istebnej na Buczniku, Olkusz 2015, s. 228-261 i 295-296 ISBN 978-83-939096-0-5
↑Weronika Szewczyk: Wokół Beskidu Śląskiego - przewodnik turystyczny. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo "Compass", 2012, s. 62. ISBN 978-83-7605-333-2.
Bibliografia
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 6, z. 3 (miasto Cieszyn i pow. Cieszyński), opr. T. Małkowska-Holcerowa i J. Mańkowska- Jurczakowa oraz R. Brykowski i Z. Winiarz, 1974, s. 83;
MałgorzataM.KiereśMałgorzataM., o. Leopold Tempes Pierwszy misjonarz Górali Beskidu Śląskiego, Istebna: Interfon, 2002, s. 5, ISBN 83-87308-62-5, OCLC749525852.
