Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Kaliszu – rzymskokatolicki kościół parafialny, należący do zakonu franciszkanów konwentualnych; najstarsza świątynia zakonna w Kaliszu[2].
Historia
Pierwszy drewniany kościół został ufundowany w 1256 roku przez księżną Jolantę.
Budowę murowanej świątyni rozpoczęto w 1257 roku z fundacji księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego i jego żony Jolanty i inwestycja ta prowadzona była kilkanaście lat[2][3]. Z najwcześniejszej części kościoła wczesnogotyckiego z XIII wieku pochodzi wydłużone prezbiterium ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym i ostrołukowymi oknami z kamiennymi poklasycznymi maswerkami z trójkątem sferycznym i motywem kropli, które mają odpowiedniki w Miśni[4].
Pierwotnie prezbiterium było odgrodzone od nawy przez lektorium[5]. Detal architektoniczny prezbiterium - półośmioboczne podpory i nadwieszone służki wiązkowe, w zakrystii wsporniki - wskazuje, że budowniczowie pochodzili z obszaru morawsko-czeskiego[5]. Później od prezbiterium powstała trójnawowa hala korpusu dobudowana do prezbiterium w XIV wieku[6].
W 1537 i 1559 roku obiekt został zniszczony w wyniku pożaru[2]. Pod koniec XVI wieku rozpoczęto odbudowę, którą zakończono w 1632 roku, gdy dokonano ponownej konsekracji odbudowanego kościoła[2]. W 1637 roku rozbudowano klasztor w stylu barokowym, a w 1640 dobudowano do kościoła dzwonnicę[7].
W 1798 roku Prusacy usunęli franciszkanów, a kościół uległ dewastacji[2]. Sam klasztor Prusacy zamienili na więzienie i przebudowali[7]. W 1858 roku zlikwidowano więzienie i ponownie do klasztoru wrócili zakonnicy. W 1864 roku przeprowadzono restaurację świątyni[2]. W 1902 roku władze rosyjskie zamknęły klasztor[7].
W latach 2017–2019 przeprowadzono gruntowny remont kościoła, obejmujący odnowienie głównego ołtarza, ambony konfesjonałów i organów[8]. Podczas prac dokonano odkrycia krypty oraz natrafiono na cenne monety, m.in. południowosłowiański matapan[9], denar koronny Władysława Warneńczyka z I połowy XV wieku[10], dwudenar Zygmunta Augusta z 1570 roku[9] oraz unikatowy denar Kazimierza Wielkiego[8].
Wnętrze
Nawy pochodzą z około połowy XIV w. Po uszkodzeniu w wyniku pożaru, zostały odbudowane przez Albina Fontanę w latach 1599–1632 i z tego czasu bogata późnorenesansowa dekoracja stiukowa sklepień. Wyposażenie wnętrza barokowe i rokokowe.
- W głównym ołtarzu późnobarokowym z 1758 roku obraz Wskrzeszenie Piotrowina Franciszka Smuglewicza, poniżej obraz Matka Boska z Dzieciątkiem Kaspra Kurcza z początku XVII w.
- W przedłużeniu nawy północnej kaplica Męki Pańskiej, gotycka z XIII wieku, przebudowana w 1632 roku.
- Przy wejściu do kaplicy renesansowe epitafium ośmioletniego Piotra Bolelickiego z Poznania (zmarłego w 1600 roku).
- Pod chórem muzycznym tablica poświęcona pamięci Klementyny z Tańskich Hofmannowej.
- Organy
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. wielkopolskiego. [dostęp 2012-06-10].
- ↑ a b c d e f BartłomiejB. Hypki BartłomiejB., Kościół nabiera kolorów, „Ziemia Kaliska”, Nr 1, 5 stycznia 2018, s. 28, ISSN 2353-6179 (pol.).
- ↑ WładysławW. Kościelniak WładysławW., Wędrówki po moim Kaliszu, Edytor, 2010, ISBN 978-83-60579-56-5 . Brak numerów stron w książce
- ↑ Jacek Kowalski, Gotyk wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI wieku, Poznań 2010, s. 33, 35
- ↑ a b Andrzej Grzybkowski, Gotycka Architektura Murowana w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014, s.41
- ↑ Jacek Kowalski, Gotyk wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI wieku, Poznań 2010, s. 31-32
- ↑ a b c Kościół klasztorny franciszkanów pw. św. Stanisława Biskupa w Kaliszu • Odkryj Wielkopolskę • sprawdź ciekawe miejsca w Twojej okolicy [online], regionwielkopolska.pl [dostęp 2022-11-14] (pol.).
- ↑ a b Kościół franciszkanów w Kaliszu odnowiony. (Prawie dwa lata remontów zabytkowego kościoła franciszkanów w Kaliszu, styczeń 2019). [dostęp 2023-03-21]. (pol.).
- ↑ a b MariuszM. Kurzajczyk MariuszM., Rzadką monetę znaleźli archeolodzy u franciszkanów, „Ziemia Kaliska”, nr 6, 9 lutego 2018, s. 23, ISSN 2353-6179 .
- ↑ BartłomiejB. Hypki BartłomiejB., Świątynia ujawnia swoje tajemnice, „Ziemia Kaliska”, 50, 15 grudnia 2017 . Brak numerów stron w czasopiśmie
Bibliografia
Linki zewnętrzne
