Klasyczny język japoński (jap. 中古日本語 chūko nihongo) – etap rozwoju języka japońskiego, przypadający na IX–XII wiek, tj. okres historyczny zwany Heian (794–1185). Poprzedzała go faza zwana językiem starojapońskim (VIII wiek), a nastąpił po nim okres średniojapoński (XIII–XVI w.).
Tło
Po zapożyczeniu i zastosowaniu do zapisu języka starojapońskiego pisma chińskiego w postaci pisma sylabicznego (tzw. man’yōgana 万葉仮名), wyodrębniły się z niego następnie (w okresie klasycznego języka japońskiego) dwa nowe rodzaje: hiragana oraz katakana. Ich powstanie znacznie uprościło zapis języka japońskiego i doprowadziło do rozkwitu literatury. Wtedy to właśnie powstały takie dzieła, jak: Genji monogatari, Opowieść o zbieraczu bambusu (Taketori monogatari), Opowieści z Ise (Ise monogatari) i wiele innych. Klasyczny język japoński używany był jako język oficjalnego piśmiennictwa oraz częściowo literatury pięknej do pierwszej połowy XX wieku.
Fonetyka i fonologia
Najważniejsze cechy systemu fonetycznego klasycznego języka japońskiego to:
- zanik specyficznych dla starojapońskiego rozróżnień dwu rodzajów samogłosek /i/, /e/ oraz /o/ w pozycji po niektórych spółgłoskach (tzw. jōdai tokushu kanazukai 上代特殊仮名遣い); początki tego zaniku obserwuje się już pod koniec okresu starojapońskiego, ale jego całkowity zanik nastąpił we wczesnej fazie klasycznojapońskiej – ostatnimi sylabami, które zanikły w ten sposób, były /ko1/ oraz /ko2/
- zanik w ciągu X wieku rozróżnienia między sylabą /e/ a /ye/ (powstała w wyniku tego sylaba /ye/ przeszła w XVIII wieku w /e/)
- zanik przed końcem XI wiekiem rozróżnienia między sylabą /o/ a /wo/ (powstała w wyniku tego sylaba /wo/ przeszła na przełomie XVII/XVIII wieku w /o/)[1][2][3]
- obecność spółgłosek dźwięcznych (np. /b/, /d/, /g/) w miejscach, w których dla starojapońskiego postuluje się niekiedy spółgłoski prenazalizowane (odpowiednio /Np/, /Nt/, /Nk/)
- dwuwargowa, szczelinowa, bezdźwięczna wymowa /f/ (które dopiero w XVII–XVIII wieku przeszło we współczesne /h/, z wyjątkiem pozycji przed /u/)
- elizja (zanikanie) części samogłosek i spółgłosek w określonych pozycjach
- pojawienie się obok sylab krótkich także sylab długich, składających się z dwu mor (w języku starojapońskim każda sylaba składała się dokładnie z jednej mory).
Język starojapoński charakteryzował się 88 (87) różnymi sylabami, klasyczny japoński na przełomie X/XI wieku miał ich już tylko 67 (w tabeli obok transkrypcji podaje się znaki hiragany i katakany w ich postaciach współczesnych).
a
あ ア
|
i
い イ
|
u
う ウ
|
|
o
お オ
|
ka
か カ
|
ki
き キ
|
ku
く ク
|
ke
け ケ
|
ko
こ コ
|
ga
が ガ
|
gi
ぎ ギ
|
gu
ぐ グ
|
ge
げ ゲ
|
go
ご ゴ
|
sa
さ サ
|
si
し シ
|
su
す ス
|
se
せ セ
|
so
そ ソ
|
za
ざ ザ
|
zi
じ ジ
|
zu
ず ズ
|
ze
ぜ ゼ
|
zo
ぞ ゾ
|
ta
た タ
|
ti
ち チ
|
tu
つ ツ
|
te
て テ
|
to
と ト
|
da
だ ダ
|
di
ぢ ヂ
|
du
づ ヅ
|
de
で デ
|
do
ど ド
|
na
な ナ
|
ni
に ニ
|
nu
ぬ ヌ
|
ne
ね ネ
|
no
の ノ
|
fa
は ハ
|
fi
ひ ヒ
|
fu
ふ フ
|
fe
へ ヘ
|
fo
ほ ホ
|
ba
ば バ
|
bi
び ビ
|
bu
ぶ ブ
|
be
べ ベ
|
bo
ぼ ボ
|
ma
ま マ
|
mi
み ミ
|
mu
む ム
|
me
め メ
|
mo
も モ
|
ya
や ヤ
|
|
yu
ゆ ユ
|
ye
え エ
|
yo
よ ヨ
|
ra
ら ラ
|
ri
り リ
|
ru
る ル
|
re
れ レ
|
ro
ろ ロ
|
wa
わ ワ
|
wi
ゐ ヰ
|
|
we
ゑ ヱ
|
wo
を ヲ
|
Zapis
Klasyczny język japoński zapisywano na trzy sposoby. Pierwotnie stosowano man’yōganę, tj. znaki chińskie użyte dla ich wartości fonetycznej (tak w języku starojapońskim). Przekształciła się ona następnie w sylabariusze hiragana i katakana, które powstały z uproszczenia pierwotnych znaków chińskich.
Przypisy
- ↑ Kondō, Nihongo no rekishi, strony 67-71
- ↑ Yamaguchi, Nihongo no Rekishi, strony 43-45
- ↑ Frellesvig, strona 73