Kiełzno – część ogłowia; krótki, jedno- lub dwudzielny, pałąk wkładany koniowi do pyska[1]. Wykonane są z różnych materiałów jak metal, plastik czy guma[1]. Służą do utrzymania kontroli jeźdźca nad koniem, do utrzymania kierunku jazdy oraz ustawiania głowy konia[2]. Wyróżnia się kilka rodzajów kiełzn: wędzidła, munsztuki i pelamy, kiełzna wierzchowe i zaprzęgowe[1].
Budowa
Wędzidło z oposażeniem
Najczęściej kiełzno składa się z dwóch połączonych ogniw (znajdują się one w pysku konia), na których końcach (poza obrębem pyska) znajdują się kółka (pierścienie). Przyczepia się do nich paski polikowe oraz wodze[1]. Często na wędzidła zakłada się gumki w celu uniemożliwienia przesuwania się kiełzna w pysku oraz kaleczeniu warg[1]. Zwykle zbudowane są ze stali nierdzewnej, ale również z gumy albo kauczuku[1][2].
Działanie
Wędzidło znajduje się w pysku konia[3] powyżej języka[2]. Umieszczone jest na bezzębnej części żuchwy konia. Poprzez ruchy wodzami jeździec przekazuje koniowi sygnały do ruchu[3].
W tej grupie można wyróżnić: wędzidło proste, bez dodatkowych elementów, wędzidło z łyżką (istnieje też odmiana łamana)[4], wędzidło skręcone (inaczej karbowane; również jako łamane) i wędzidło gumowe[5].
Oparcie proste – zapewnia trwały i wygodny kontakt między pyskiem konia a ręką jeźdźca. Do tej grupy zalicza się zwykłe wędzidła złożone z dwóch metalowych ogniw łączonych przegubowo lub tylko z jednym ogniwem, w zależności od czułości pyska zwierzęcia. Do takich należą wędzidła oliwkowe z wąsami, Chantilly, Verdun, Billot.
Efekt podniesienia – zapewnia efekt podniesienia wskutek działania ręki w kierunku bardziej pionowym ku górze i pobudza mięśnie nasady szyi, zapewniając lepsze podparcie przodu oraz, co za tym idzie, lepszą równowagę. W celu uzyskania tego efektu stosuje się wędzidła podnoszące z łamanymi ogniwami. Do takich należą wędzidło Baucher, działające na zasadzie przeciwwagi, oraz wędzidło Pessoa, działające na tej samej zasadzie, ale o wydłużonych czankach.
Efekt opuszczenia – efekt ten uzyskuje się stosując munsztuk. Działa on na zasadzie dźwigni naciskającej żuchwę, zmuszające zwierzę do opuszczenia nosa i zgięcia karku.
ArletaA.WitekArletaA., Wędzidła, ogłowia, czapraki, derki, czyli o sprzęcie jeździeckim słów kilka, „Planeta koni” (6/2018), ISSN2543-7208.
Kawałek metalu, [w:] EwaE.ŁobosEwaE., AnnaA.DeszczyńskaAnnaA., Uniwersytet młodych miłośników koni, Warszawa: Koń Polski, 2001, ISBN 83-913313-2-6.
Uzdy i kiełzna. W: Colin Vogel: Mój koń. Praktyczne wskazówki jak opiekować się zdrowym bądź chorym koniem. Warszawa: Muza SA, 1997. ISBN 83-7079-755-5.
Konie : [zobacz, rozpoznaj i naucz się nazywać.... Warszawa: Arkady, 1997. ISBN 83-213-3939-5.
