Kiełp

Kiełp

wieś
Schron piechoty IR-2
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	chełmiński
Gmina	Kijewo Królewskie
Liczba ludności (III 2011)	250[2]
Strefa numeracyjna	56
Kod pocztowy	86-253[3]
Tablice rejestracyjne	CCH
SIMC	0844933
Położenie na mapie gminy Kijewo Królewskie Kiełp
Położenie na mapie Polski Kiełp
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Kiełp
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego Kiełp
53°17′28″N 18°23′43″E[1]

Kiełp – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Kijewo Królewskie.

W latach 80. XIX w. obszar wsi obejmował 2289 mórg^[4]. W 1966 r. powierzchnia sołectwa wyniosła 6,1 km^2[5].

Nazwa wsi na przestrzeni wieków ulegała zmianom. Pierwsza prawdopodobna wzmianka pochodzi z roku 1222, gdzie wystąpiła pod nazwą Kelz. Pierwsze pewniejsze nazwy wsi pojawiają się ok. roku 1422, gdzie w dokumentach występuje jako Colping, Kolpyn, Colpen, Culpyn, Kolpin. W 1543 występowała pod dwoma nazwami - Kiełpin i Kiełp^[6].

Na pobliskich obszarach wsi występuje roślinność stepowa, głównie na zboczach parowów o ekspozycji południowej^[7].

Nazwa wsi ma wywodzić się z regionalizmu kiełp oznaczającego łabędzia^[8].

Podział administracyjny

Na przełomie XVI i XVII wieku należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich^[9]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

Demografia

W latach 80. XIX w. we wsi znajdowało się 59 budynków, z których 24 stanowiły domy mieszkalne. Wieś zamieszkiwało 210 katolików i 70 ewangelików^[4].

Według danych Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Chełmnie oraz Powiatowego Inspektoratu Statystycznego w Chełmnie (31 XII 1966 r.) sołectwo Kiełp było zamieszkiwane przez 298 mieszkańców. Czyniło ją wtedy trzecią największą wsią w gromadzie Brzozowo^[5].

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 250 mieszkańców^[2]. Jest siódmą co do wielkości miejscowością gminy Kijewo Królewskie.

Historia

Wieś pierwszy raz wzmiankowana prawdopodobnie już w przywileju łowickim wystawionym w 1222 r. przez Konrada I mazowieckiego dla bp. Chrystiana. Istnieją jednak poszlaki, że wieś istniała już w XII w. Przed nadaniem jej biskupowi pruskiemu miała być własnością komesa Żyra^[6].

Kolejne informacje na temat wsi pojawiają się dopiero w 1422, kiedy to wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego nadał wieś komturstwu starogrodzkiemu^[8]. Własnością zakonu była do roku 1441^[4]. Według zakonnych inwentarzy we wsi znajdować się miało, w roku 1422, 38 klaczy, 18 źrebiąt, 18 sztuk bydła oraz 80 świń. Według kolejnych inwentarzy, z roku 1436, we wsi miało być 10 koni roboczych, 2 krowy i pług z przynależnościami, a z roku 1441 iż we wsi było 26 koni oraz 3 pługi z przynależnościami^[6]. W 1438 r. karczmarz płacić 3 grosze czynszu, zagrody in bruche (z czynszu polnego, bagiennego) dawały czynszu 32 grosze, 5 szkojców oraz 170 kur. Czynsz opłacano zbiorowo (zagrody nie płaciły zagrodowego), a pozostała część gruntów we wsi była opuszczona. Właściciel wiatraka płacił 2 łaszty ziarna czynszu^[8].

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[10] na listę zabytków wpisane są:

• schron piechoty IR-1 w zespole twierdzy Chełmno, ok. 1914, nr rej.: A/1511/ z 14.02.1980
• schron piechoty IR-2, nr rej.: A/1511/8.

Znane osoby

W tej właśnie miejscowości 1 stycznia 1946 urodził się Jan Ząbik, były żużlowiec, a później trener Unibaksu Toruń.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 52953
2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 476 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 4, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1883, s. 40.
5. K. Faber, Podział administracyjny powiatu chełmińskiego (według stanu z 31 XII 1966 r.), [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 537.
6. Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2024-09-29] .
7. W. Niewiarowski, Środowisko geograficzne powiatu i miasta Chełmna [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 34.
8. G. Mazur, Leksykon miejscowości powiatu chełmińskiego, Gdynia 2020, s. 117.
9. Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z r. 1614 : z uwzględniem późniejszych do r. 1759 inwentarzy, Toruń 1927, s. IV.
10. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 28 [dostęp 2016-05-22] .

Linki zewnętrzne

• Kiełp, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 40 .
• Kiełp, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, red. T. Jurek.