Karabinek (broń)

Karabinek M1

Karabinek (skr. kbk) – indywidualna broń strzelecka o budowie analogicznej jak karabin, jednak o mniejszej masie i rozmiarach (definicja tradycyjna)^{[1][2][3][4][5][6][7][8]}, bądź zasilana słabszą amunicją niż karabinowa – amunicją pośrednią (definicja PKN z 2004 r.)^[9].

Istnienie dwóch rozbieżnych definicji karabinka, prowadzi często do równoległego i zamiennego stosowania obu pojęć względem tej samej broni, co jest przyczyną wielu nieporozumień i kontrowersji przy opisywaniu broni strzeleckiej.

Definicja tradycyjna

Karabin Mauser Gew98 (na górze)
oraz jego skrócona wersja
karabinek Mauser Kar98AZ (na dole)
wg definicji tradycyjnej^[a]

Tradycyjnie w literaturze przedmiotu, kryterium rozróżniającym karabinek od karabinu uznaje się wagę i rozmiar, bez uwzględniania rodzaju amunicji jaką broń jest zasilana. W takim ujęciu karabinkiem określamy indywidualną broń palną o budowie analogicznej jak karabin, jednak cechującą się mniejszą wagą i rozmiarami^{[2][3][4][5][6][7][10]}.

Zredukowanie wagi oraz rozmiaru w karabinkach, uzyskuje się najczęściej poprzez zastosowanie krótszej lufy oraz lżejszego łoża, dzięki czemu broń staje się znacznie bardziej poręczna względem karabinu, jednak kosztem zwiększenia odrzutu (mniejsza masa) oraz zmniejszenia donośności i celności (krótsza lufa)^[2][3][6].

Ze względu na zazwyczaj brak precyzyjnych wytycznych, określanie danej broni karabinem bądź karabinkiem było często kwestią uznaniową, zależną od interpretacji decydentów danej armii. Za przykład może posłużyć niemiecki Gew43/Kar43, produkowany początkowo pod nazwą Gewehr 43 (pol. Karabin 43), a następnie jako Karabiner 43 (pol. Karabinek 43), mimo iż konstrukcja broni nie uległa zmianie^[11].

Definicja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z 2004 r.

Karabin HK G3 (na górze)
oraz zasilany słabszą amunicją
karabinek M16 (na dole)
wg normy PN-V-01016^[b]

W 2004 r. Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) w dokumencie PN-V-01016, przedstawił odmienną od tradycyjnej definicję karabinka, przyjmując jako kryterium nie rozmiar i wagę broni, a rodzaj amunicji jaką dana broń jest zasilana. W myśl definicji PKN karabinkiem określana jest broń zasilana amunicją pośrednią, natomiast karabinem broń zasilana amunicją karabinową^[9].

Odpowiednio dla karabinka i karabinu przyjęto również pojęcia określające broń skróconą: subkarabin (lufa dł. do 450 mm – bez urządzenia wylotowego) oraz subkarabinek (lufa dł. do 350 mm – bez urządzenia wylotowego)^[9].

Ponadto norma PN-V-01016 wyszczególnia następujące rodzaje karabinków (jako broni zasilanej „z reguły” amunicją pośrednią):^[9]

• karabinek – jako ogólna klasa tej broni z lufą długości ponad 350 mm.
  • karabinek maszynowy – odpowiednik ręcznego karabinu maszynowego, czyli broni przystosowanej do prowadzenia efektywnego ognia ciągłego, dzięki lufie o zwiększonej pojemności cieplnej, zasilaniu taśmowemu oraz wyposażeniu w dwójnóg.
  • karabinek wyborowy (snajperski) – odpowiednik karabinu wyborowego, czyli broni charakteryzującej się wysoką celnością przy ogniu pojedynczym, dzięki precyzji wykonania i wyposażeniem w urządzenia dodatkowe (np. celownik optyczny).
  • karabinek uniwersalny – którego konstrukcja umożliwia stosowanie szybkowymiennych luf o zróżnicowanej długości, umożliwiających szybkie przekształcenie broni z karabinka na subkarabinek (lub na odwrót).

Polska Norma nie ma jednak charakteru obligatoryjnego, a ewentualne stosowanie się do jej zapisów opiera się na pełnej dobrowolności^[12][13]. Za przykład może posłużyć największy producent broni strzeleckiej w Polsce – Fabryka Broni „Łucznik”, nie przestrzegający restrykcyjnie jej zapisów^{[14][15][16][17][18][19][20]}.

Historia

Francuski huzar uzbrojony w karabinek. 1804 r.

Karabinki pierwotnie konstruowane były jako broń przeznaczona dla kawalerii, jednak znalazły również zastosowanie wszędzie tam, gdzie wymiary i waga karabinu utrudniałyby żołnierzowi obsługę sprzętu: wojska inżynieryjne (saperzy), kierowcy, artylerzyści, obsługa karabinów maszynowych itp.^[3] Z czasem karabinki zyskiwały coraz większą popularność, w niektórych przypadkach zastępując karabiny w roli broni podstawowej^[21][6] (np. przed II wojną światową w armii niemieckiej – Mauser Kar98k). Popularność tego typu broni, wpłynęła również na wytworzenie się trendu skracania długości luf wprowadzanych nowych modeli karabinów, doprowadzając do powstawania konstrukcji pośrednich pomiędzy klasycznymi karabinami a karabinkiami, określanych niekiedy jako tzw. „karabiny jednolite” (w terminologii anglojęzycznej tzw. „krótkie karabiny” - np. brytyjski SMLE)^[22]. Pod względem technicznym na przestrzeni lat, karabinki przechodziły taką samą ewolucję jak karabiny, początkowo będąc bronią jednostrzałową i powtarzalną, aż do wyodrębnienia się karabinków samopowtarzalnych i automatycznych, które znajdują się na wyposażeniu poszczególnych armii do dziś.

Dawniej broń wojskowa tej klasy wykorzystywała głównie amunicję karabinową, która współcześnie w siłach zbrojnych traci na popularności na rzecz amunicji pośredniej^[23].

Zobacz też

Zobacz hasło karabinek w Wikisłowniku

• karabinek sportowy
• sztucer

Uwagi

1. wg normy PN-V-01016 oba są karabinami ze względu na zasilanie amunicją karabinową.
2. wg definicji tradycyjnej oba są karabinami ze względu na długość.

Przypisy

1. Ilustrowane słownictwo materjału uzbrojenia. Cz. I: Karabiny karabinki i ich części składowe. Warszawa: Departament Uzbrojenia Min. Spraw Wojskowych, 1931. Brak numerów stron w książce
2. Mała Encyklopedia Wojskowa Tom 2 ↓, s. 22.
3. Kwaśniewicz 1987 ↓, s. 72-73.
4. karabinek – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2020-07-09]  (pol.).
5. karabinek, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-07-09] .
6. Laprus (red.) 1979 ↓, s. 159.
7. Głębowicz, Matuszewski i Nowakowski 2000 ↓, s. 5-7.
8. n, karabinek - Wielki słownik języka polskiego PAN [online], wsjp.pl [dostęp 2024-02-23]  (pol.).
9. Polska Norma PN-V-01016, Broń strzelecka, Terminologia, Polski Komitet Normalizacyjny, lipiec 2004 . Brak numerów stron w książce
10. Gwóźdź i Zarzycki 1993 ↓, s. 141.
11. Głębowicz, Matuszewski i Nowakowski 2000 ↓, s. 33-34.
12. Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2015 r. poz. 1483).
13. Start - WIEDZA [online], wiedza.pkn.pl [dostęp 2024-02-23] .
14. 5.56 mm karabin szturmowy wz. 96 „Beryl”, Instrukcja obsługi i użytkowania. Fabryka Broni Łucznik - Radom Sp. z o.o, 2009. (pol.). Brak numerów stron w książce
15. 5.56 mm karabinek wz. 96 „Mini Beryl”, Instrukcja obsługi i użytkowania. Fabryka Broni Łucznik - Radom Sp. z o.o, 2009. (pol.). Brak numerów stron w książce
16. Instrukcja użytkowania 5,56 mm karabinek standardowy (podstawowy) – wersja A2. Fabryka Broni Łucznik - Radom Sp. z o.o, 2020. (pol.). Brak numerów stron w książce
17. MINI BERYL PISTOL [online], fabrykabroni.pl [dostęp 2024-03-05] .
18. MINI-BERYL S 223 [online], fabrykabroni.pl [dostęp 2024-04-02] .
19. WZ. 96 BERYL [online], fabrykabroni.pl [dostęp 2024-04-02] .
20. MSBS GROT [online], fabrykabroni.pl [dostęp 2024-04-02] .
21. Torecki 1982 ↓, s. 98.
22. Głębowicz, Matuszewski i Nowakowski 2000 ↓, s. 6.
23. Kochański 1991 ↓, s. 66-77.

Bibliografia

• Stanisław Kochański: Automatyczna broń strzelecka. Warszawa: Wydawnictwo Sigma Not, 1991, s. 66-77. ISBN 83-85001-45.
• Andrzej Konstankiewicz: Broń strzelecka Wojska Polskiego 1918-39. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1986, s. 9-13 i n. ISBN 83-11-07266-3.
• Mała Encyklopedia Wojskowa (K-Q). T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
• Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o dawnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07350-3.
• Stanisław Torecki: 1000 słów o broni i balistyce. Wyd. 3, popr. i uzup. Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06699-X.
• Marian Laprus (red.): Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
• Zbigniew Gwóźdź, Piotr Zarzycki: Polskie konstrukcje broni strzeleckiej. Warszawa: Wydawnictwo Czasopism i Książek Technicznych SIGMA NOT Spółka z o.o., 1993. ISBN 83-85001-69-7.
• Witold Głębowicz, Roman Matuszewski, Tomasz Nowakowski: Indywidualna Broń strzelecka II wojny światowej. Warszawa: Lampart sc, 2000. ISBN 83-86776-55-2.

Encyklopedie internetowe (funkcjonalna klasa broni):

• PWN: 3920196
• Britannica: technology/carbine-weapon
• SNL: karabin
• Catalana: 0088896
• DSDE: karabin