Karłowice Wielkie

Karłowice Wielkie

wieś
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	nyski
Gmina	Kamiennik
Liczba ludności (2022)	551[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-387[3]
Tablice rejestracyjne	ONY
SIMC	0495912
Położenie na mapie gminy Kamiennik Karłowice Wielkie
Położenie na mapie Polski Karłowice Wielkie
Położenie na mapie województwa opolskiego Karłowice Wielkie
Położenie na mapie powiatu nyskiego Karłowice Wielkie
50°32′26″N 17°12′56″E[1]

Karłowice Wielkie (niem. Groß-Karlowitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Kamiennik, leży na południowym zachodzie Polski w północno-wschodniej części Przedgórza Sudeckiego.

Nazwa

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Karlowitz magnum w szeregu wsi lokowanych na prawie polskim iure polonico^[4][5].

Historia

We wczesnym średniowieczu tereny te zamieszkiwał lud Ślężan. W latach pięćdziesiątych podczas prac związanych z budową szkoły podstawowej, odkryto na tym terenie cmentarzysko z urnami słowiańskimi^[6].

W średniowieczu tereny te podlegały biskupstwu wrocławskiemu, od 1344 roku należały jako lenno do króla czeskiego. W 1516 roku przeszły pod panowanie Habsburgów, a w roku 1748 tutejsze tereny wraz z wsią przeszły pod panowanie pruskie^[7][8].

Do roku 1945 część wsi wraz z majątkiem obszarniczym nazywała się Kazischka, a obecnie cała wieś ma jedną nazwę Karłowice Wielkie^[9][10]. Obszar za kościołem należał do hrabiów von Matuschka z Biechowa^[11].^[12],

W Karłowicach Wielkich zaczyna się Szlak Czarownic wiodący dalej przez Nysę, Otmuchów, Paczków aż do Czech, wytyczony płonącymi w XVII w. stosami spalonych na nich niewinnie kobiet^[13].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[14]:

• kościół parafialny pod wezwaniem świętej Marii Magdaleny, wzmiankowany już w 1244 roku należący aż do 1810 roku do kolegiaty nyskiej. Obecny kościół późnobarokowy został zbudowany w 1758 r. - XVIII w.^[15] i należy do najcenniejszych w regionie.

inne zabytki:

• pomnik ku czci poległych żołnierzy w I wojnie światowej, do dziś pozostała tylko granitowa ława, stał przed II wojną światową niedaleko kościoła
• stary dom, mocno już zniszczony, miejsce urodzenia Eduarda Theodora von Grütznera jednego z najbardziej znaczących malarzy niemieckich, znanego w świecie głównie z motywów klasztornych, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. W roku 1916 nadano mu tytuł szlachecki^[16][17][18], stoi naprzeciwko domu parafialnego
• duży młyn zbożowy, już nieczynny, stoi w środku wsi
• resztki majątku Kazischka, można zobaczyć przy wylocie ze wsi, po lewej stronie drogi do Nysy, przebudowane na mieszkania; tutaj urodził się zoolog i ornitolog Constantin Wilhelm Lambert Gloger, był twórcą teorii znanej do dzisiaj jako Regułą Glogera, autor wielu prac naukowych w tych dziedzinach^[19][20]. Ostatnim właścicielem tego majątku był Julius Meißner. Podczas II wojny światowej znajdowały się tutaj dwa małe obozy pracy, w których przebywali Francuzi, Anglicy i Polacy
• kamienny posąg św. Jana Nepomucena, mijamy dojeżdżając drogą z Nysy przez Karłowice Wielkie do Kamiennika, na końcu wsi stojący przy drodze, po lewej stronie a po przeciwnej stronie

Parafia

Wspólnota parafialna skupia mieszkańców Karłowic Wielkich, Goraszowic, Jaszowa, Karłowic Małych, Kłodoboku, Ogonowa, Rysiowic, Siedlec, Słupic oraz Zurzyc. Kościół parafialny znajduje się w Karłowicach Wielkich. W Kłodoboku oraz Jaszowie znajdują się kościoły filialne.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 50642
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 429 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
5. H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
6. http://opole.gazeta.pl wybrać ”Ziemia Ślężan i biskupów”
7. Markraf H. und J.W.Schulte (Hg.): LIBER FUNDATIONSIS EPISCOPATUS VRATISLAVIENSIS : Breslau 1889
8. http://nepomuki.pl/nepomuk/dslask/nysa.htm
9. Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Grottkau. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)].
10. Amtsbezirk Klodebach
11. Joanna Banik, „Rody opolskie”. 2005
12. Güteradressbuch Schlesien 1873/Grottkau – GenWiki
13. http://opole.gazeta.pl wybrać „Gdzie palono czarownice”
14. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 65 .
15. http://www.diecezja.opole.pl wybrać „Lista parafii”, wybrać „Karłowice Wielkie”
16. http://www.arteporte.de wybrać „Eduard von Grützner
17. „NTO” w Gminie wtorek, 29 września 1998, str.5
18. Schlesisches Wochenblatt 15 – 21 November 1996, nr 46, str.4
19. http://bsbndb.bsb.Irz/muenchchen.de/xsfz21232.html
20. Grafschaft-Glatz-Genealogie

Bibliografia

• Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie. Przedgórze Paczkowskie. Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, tom 21 A-M, pod red. M. Staffy, Wydawnictwo I-BIS, Wrocław 2008, ss. 406-9.