Karłów

Karłów

wieś
Dawny hotel Karłów w Karłowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Radków
Wysokość	750 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	53[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-350[3]
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0854937
Położenie na mapie gminy Radków Karłów
Położenie na mapie Polski Karłów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Karłów
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Karłów
50°28′29″N 16°20′15″E[1]
Strona internetowa

Szczeliniec Wielki widziany z Karłowa

Zima w Karłowie

Karłów (niem. Karlsberg, Carlsberg, cz. Karlov, Kalasperk) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków, w Górach Stołowych u południowych podnóży Szczelińców.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Historia

Karłów jako gmina dworska został założony w 1730 r. przez cesarza Karola VI, ostatniego męskiego potomka z dynastii Habsburgów^[4]. Na początku miejscowość zamieszkiwali Czesi (ziemia kłodzka była od wieków częścią Królestwa Czech). Pierwszego sołtysa wraz z dwoma ławnikami mianowano w 1737 r., a o randze tego urzędu świadczy pieczęć z wizerunkiem św. Michała Archanioła trzymającego wagę sprawiedliwości.
W 1945, po zakończeniu II wojny światowej wieś włączono w granice Polski, jej dotychczasowi mieszkańcy zostali wysiedleni do Niemiec. W maju 1946 oficjalnie zatwierdzono obecną nazwę^[5].

Fortyfikacje

W roku 1790 z polecenia króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II na górze Ptak wzniesiono fort (zwany obecnie Fortem Karola)^[4], natomiast za Szczelińcem Małym powstała Bateria nad Pasterką^[6]. Fortyfikacje były budowane przez inżyniera-majora Bonawenturę von Raucha. W pracach uczestniczył także jego syn, świeżo upieczony absolwent wojskowej Akademii Inżynieryjnej w Poczdamie, porucznik Gustav von Rauch, późniejszy generał i pruski minister wojny^[7]. Wówczas zainteresowano się bliżej również Szczelińcem, na który wycieczki prowadził późniejszy sołtys Franz Pabel^[4]. We wspomnianym czasie mieszkający tu ludzie utrzymywali się jedynie ze zbieractwa i ścinki drzew^[4].

Katastrofa lotnicza

24 marca 1945 koło miejscowości rozbił się Messerschmitt Bf 109 Luftwaffe pilotowany przez Orlando Ciciaro, niemieckiego pilota pochodzenia włoskiego. Jego grób znajduje się w Szalejowie Dolnym^[8][9].

Turystyka

W Karłowie działają pensjonaty, znajduje się tu sklep spożywczy. Istnieje również punkt gastronomiczny, gdzie można zjeść podstawowe dania typu fast-food oraz ryby i dania kuchni polskiej.
Przez Karłów przebiegają liczne trasy rowerowe, w tym Międzynarodowa Trasa Rowerowa Ściany i Międzynarodowa Trasa Rowerowa Góry Stołowe. W ostatnim czasie wytyczono też trzy trasy dla narciarzy biegowych zaczynające się w Karłowie i okrążające Szczeliniec Wielki. Łączna długość tras wynosi około 50 km, a o ich profesjonalną jakość dbają zimą ratraki^[10].

Karłow to baza wypadowa w największe atrakcje gór: Błędne Skały, Białe Skały, Kopę Śmierci, Narożnik i Szczeliniec Wielki^[11]. Przez miejscowość przebiega Szosa Stu Zakrętów, tutaj też odgałęzia się droga do Ostrej Góry z dawnym przejściem turystycznym do Czech^[11]. To także miejsce przecięcia się kilku szlaków turystycznych^[11]:

• (Główny Szlak Sudecki): Wambierzyce – Rogacz – Droga nad Urwiskiem – Karłów – Błędne Skały – Jakubowice – Kudowa-Zdrój
• droga Szklary-Samborowice – Jagielno – Przeworno – Gromnik – Biały Kościół – Żelowice – Ostra Góra – Niemcza – Gilów – Piława Dolna – Góra Parkowa – Bielawa – Kalenica – Nowa Ruda – Przełęcz pod Krępcem – Sarny – Tłumaczów – Gajów – Radków – Skalne Wrota – Pasterka – Przełęcz między Szczelińcem Wlk. a Szczelińcem Małym – Karłów – Lisia Przełęcz – Białe Skały – Skalne Grzyby – Batorówek – Batorów – Skała Józefa – Duszniki-Zdrój – Schronisko PTTK „Pod Muflonem” – Szczytna – Zamek Leśna – Polanica-Zdrój – Łomnicka Równia – Huta – Bystrzyca Kłodzka – Igliczna – Międzygórze – Przełęcz Puchacza^[12]
• trawers Szczelińca Małego od szlaku jw.
• przełęcz pod Szczelińcem Wielkim – Skalne Wrota – Radków
• Kudowa-Zdrój – Czermna – Pstrążna – Ostra Góra (turystyczne przejście graniczne z Republiką Czeską) – Pasterka – Karłów – Urwisko Batorowskie – Batorów – Garncarz – Polanica-Zdrój
• Karłów – Kopa Śmierci – Łężyce – Duszniki-Zdrój

Osoby związane z Karłowem

• Franz Pabel (1773–1861) – sołtys Karłowa, pierwszy oficjalnie mianowany przewodnik turystyczny w Sudetach^[11].

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Karłów

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 50658
2. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 429 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 341. ISBN 978-83-89188-95-3.
5. Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
6. Henryk Grzybowski. Bateria nad Pasterką – zapomniana kłodzka fortyfikacja. Geneza powstania i charakterystyka. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 226), s. 8–12, maj 2013. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka. ISSN 1234-9208. 
7. Henryk Grzybowski, „Rauch Bonawentura”, „Rauch Gustaw” w: Janusz Laska, Mieczysław Kowalcze (red.), Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, t. 4. (suplement), Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, Kłodzko 2011, s. 326, ISBN 978-83-62337-36-1.
8. Natalia Wellmann. Kotlina Kłodzka kryje tejemnice wielu katastrof lotniczych. „Polska – Gazeta Wrocławska”. 2011, 2011-03-11. Polska Press Sp. z o.o.. ISSN 1898-3146. brak numeru strony
9. Henryk Grzybowski. Lotnisko polowe w Szalejowie Dolnym / Książówce. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 233), s. 15–17, grudzień 2013. Kom. Obyw. ZK, SPCzS, OKiS. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, KO Ziemi Kłodzkiej, SPCzS, OKiS. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393. 
10. Trasy narciarstwa biegowego w Gminie Radków. [dostęp 2015-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-10)].
11. Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 199–122. ISBN 83-7005-301-7.
12. Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2015-08-03.

Bibliografia

• Historia turystyki. Park Narodowy Gór Stołowych. [dostęp 2013-06-10].
• „National Geographic Polska”, 6 (53), czerwiec 2002
• Franz Pabel, Kurze Geschichte des Bekanntwerdung und Anlagen-Einrichtung der Heuscheuer, 1843. Wyd. polskie Krótka historia rozsławienia oraz ułatwienia zwiedzania Szczelińca, tłum. Zbigniew Gdowski, 1996
• Stanisław Góra, Z dziejów Szczelińca i Karłowa, Karłów 2005.
• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 . Brak numerów stron w książce
• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-301-7.