Kalendarium historii Meksyku

Aztekowie podczas składania ofiary bogom z ludzi

Położenie państwa azteckiego

Hernán Cortés

Droga ekspedycji Cortesa

Kalendarium historii Meksyku – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Meksyku.

Czasy najdawniejsze

• ok. 6700 p.n.e. – według znalezionych dowodów, mieszkańcy terenów dzisiejszego Meksyku uprawiali i jedli kukurydzę^[1]
• XV w. p.n.e.–XVI w. n.e. – rozwój kultur indiańskich (m.in. Olmeków, Zapoteków, Tolteków, Majów i Azteków)^[2]
• ok.1000–700 p.n.e. – na terenie dzisiejszego Meksyku powstały pierwsze osady^[3]
• 400 p.n.e.–250 n.e. – cywilizacja Majów^[4]
• ok. 317 – utrwaliła się zwierzchność kapłanów i władców feudalnych^[4]
• 472–620 – najświetniejszy okres rozwoju architektury, nauki i sztuki u Majów^[4]
• ok. 1000 – powstała piramida Chichén Itzá^[5]
• XIII w. – do Doliny Meksyku przybył lud Mexitin^[6]
• XIV w. – powstało miasto-państwo Tenochtitlán^[6]
• 1395 – mieszkańcy Xaltocan uciekli przed aztecką inwazją^[7]
• XV w. – plemię Mexitin stało się inicjatorem utworzenia imperium Azteków^[6]
• 1428–1430 – sojusz miast Tenochtitlán, Texcoco i Tlacopán^[6]
• 1519 – hiszpańscy konkwistadorzy dowodzeni przez Hernána Cortésa przybyli na półwysep Jukatan^[2]
• 1519–1521 – podbój imperium Azteków przez konkwistadorów^[2]
• 1519 – w mieście Tlaxcala powstał pierwszy kościół w Ameryce^[8]
• 1520 – wybuchło antyhiszpańskie powstanie^[9]
• 1520 – Hiszpanie zamordowali ostatniego króla Azteków – Montezuma II^[9]
• poł. XVI w. – hiszpańscy konkwistadorzy opanowali tereny dzisiejszego Meksyku^[2]
• 1535 – Meksyk stał się częścią wicekrólestwa Nowej Hiszpanii^[2]

Panowanie hiszpańskie

Wicekrólestwo Nowej Hiszpanii po 1763 r.

• 1550–1590 – wojna hiszpańskich konkwistadorów z Cziczimekami^[2]
• 1720 – Hiszpanie znieśli politykę wydobywania surowców z Meksyku oraz przymusowej chrystianizacji Indian (encomienda)^[10]
• 1794 – wybuchł kreolski spisek niepodległościowy^[2]
• 1799 – wybuchł drugi kreolski spisek niepodległościowy^[2]
• 1800–1801 – wybuchł trzeci kreolski spisek niepodległościowy^[2]
• 1809 – wybuchł czwarty kreolski spisek niepodległościowy^[2]
• 1810 – wybuchło kreolskie powstanie narodowe^[2]
• 1810–1815 – wojna pomiędzy Kreolami a Hiszpanami – wojnę zwyciężyła Hiszpania^[2]
• 1815–1820 – okres walk partyzanckich Kreolów^[2]
• 1821 – pod wpływem wiadomości o wybuchu rewolucji w Hiszpanii (1820) proklamowano niepodległość Meksyku^[2]

Niepodległy Meksyk

Antonio López de Santa Anna

• 1823 – proklamowano republikę Meksyku^[2]
• 1824 – uchwalono konstytucję^[2]
• 1829 – Meksyk zniósł niewolnictwo^[2]
• 1831 – walki konserwatystów z liberałami doprowadziła do anarchii politycznej^[2]
• 1833 – władzę objął dyktator Antonio López de Santa Anna^[9]
• 1836 – Teksas oderwał się od Meksyku^[2]
• 1845 – Stany Zjednoczone anektowały Teksas^[2]
• 1846-1848 – wojna amerykańsko-meksykańska^[11]
• 13 maja 1846 – Kongres USA podjął decyzję o wypowiedzeniu wojny Meksykowi^[11]
• 13 stycznia 1847 – Kalifornia ogłosiła kapitulację^[11]
• marzec 1847 – USA przeprowadziła desant w Veracruz^[11]
• 14 września 1847 – wojska amerykańskie wkroczyły do miasta Meksyk^[11]
• 2 lutego 1848 – w wyniku traktatu z Guadalupe Hidalgo Meksyk utracił połowę swojego terytorium na rzecz USA^[11]
• 1854–1855 – powstanie liberałów^[2]
• 1855 – Benito Juárez García obalił Santę Annę^[9]
• 1857 – uchwalono nową konstytucję^[2]

Rewolucjoniści – ok. 1911

Członkowie cristeros

• 1861 – prezydent Benito Juárez García ogłosił wstrzymanie spłaty długów zagranicznych^[2]
• 1861–1862 – zbrojna interwencja Hiszpanii, Francji i Wielkiej Brytanii przeciwko Meksykowi^[2]
• 1864 – Europejczycy narzucili Meksykowi cesarstwo – władzę objął Maksymilian Ferdynand Józef Habsburg^[2]
• 1864–1867 – panowanie Maksymiliana Ferdynanda Józefa Habsburga^[2]
• 1867 – Meksykanie obalili cesarza i odnowili republikę^[2]
• 1877 – rozpoczęła się epoka tzw. porfiriatu – dyktatorskiej władzy Porfirio Díaza de la Cruz^[2]
• 1910–1917 – rewolucja meksykańska^[2]
• 1911 – obalono władzę Porfirio Díaza de la Cruz^[2]
• 16 stycznia 1917 – Niemcy w tajnym telegramie („Telegram Zimmermanna”) zaoferowali Meksykowi wzięcie udziału w I wojnie światowej^[12]
• 1917 – uchwalono nową konstytucję^[2]
• 1927–1929 – wybuchło największe powstanie przeciwników antyklerykalnych rządów liberałów (nazywanych cristeros)^[13]

Protestujący studenci w spalonym autobusie – 1968

Zniszczony szpital w wyniku trzęsienia ziemi – Meksyk, 1985

• 1929 – powstała rządowa Partia Narodowo-Rewolucyjna – partia ta rządziła do 2000 roku^[14]
• 1935 – wybuchło ostatnie powstanie cristeros^[13]
• 1938 – przeprowadzono nacjonalizację przemysłu naftowego^[2]
• 1938 – Partia Narodowo-Rewolucyjna zmieniła nazwę na Partię Rewolucyjną Meksyku^[14]
• 1942 – Meksyk wypowiedział wojnę państwom Osi^[2]
• 1945 – Meksyk wziął udział w walkach lotniczych na Filipinach^[2]
• 1946 – Partia Rewolucyjna Meksyku zmieniła nazwę na Partię Rewolucyjno-Instytucjonalną (PRI)^[14]
• 1967 – Meksyk został jednym z inicjatorów traktatu z Tlatelolco w sprawie przekształcenia Ameryki Łacińskiej w strefę bezatomową^[9]
• 1968 – masakra ludności na placu Trzech Kultur w mieście Meksyk – podczas protestów zginęło około 300 osób^[15][2]
• 1968 – w stolicy kraju odbyły się Letnie Igrzyska Olimpijskie^[15]
• 1970–1976 – rządy prezydenta Luisa Echeverría^[9]
• 1976–1979 – rozpoczęto eksplorację złóż ropy naftowej^[2]
• 1979 – zainicjowano częściową reformę systemu politycznego, dopuszczając działalność opozycji^[2]
• sierpień 1982 – wybuchł kryzys finansowy^[16]
• 19 września 1985 – Meksyk nawiedziło silne trzęsienie ziemi – w wyniku katastrofy zginęło ok. 10 tys. osób^[17]
• 1985 – zaproponowano plan Brady'ego mającego rozwiązać problemy gospodarcze Meksyku^[16]
• 1987 – Meksyk dzięki pomocy MFW zwalczył inflację^[18]
• 1989 – uchwalono plan Bakera, który miał rozwiązać problemy gospodarcze Meksyku i innych państw Ameryki Łacińskiej^[16]
• 2 grudnia 1992 – Meksyk przystąpił do Północnoamerykańskiego Układu o Wolnym Handlu (NAFTA)^[19]
• 1993 – wybuchło powstanie indiańskiej ludności stanu Chiapas^[2]
• 1 stycznia 1994 – umowa NAFTA weszła w życie^[19]

Urzędujący prezydent Andrés Manuel López Obrador

• 1994–1995 – kryzys gospodarczy^[2]
• 2000–2006 – rządy prezydenta Vicente Fox Quesada^[20]
• 2000 – PRI przegrało wybory parlamentarne^[14]
• 2001 – Meksyk uchwalił ustawę o prawach i kulturze Indian^[9]
• 2002 – Meksyk podpisał umowę o zwiększeniu bezpieczeństwa wspólnej granicy z USA^[2]
• 6 lipca 2006 – prezydentem Meksyku został Felipe Calderón^[21]
• 2009 – wybory prezydenckie wygrała PRI^[14]
• 1 lipca 2012 – odbyły się wybory generalne^[22]
• 1 grudnia 2012 – urząd prezydenta objął Enrique Peña Nieto^[23]
• 7 lipca 2014 – trzęsienie ziemi nawiedziło Gwatemalę i Meksyk^[24]

Przypisy

1. Wojciech Pastuszka: Najstarszy dowód udomowienia kukurydzy. Archeowieści, 2009-03-25. [dostęp 2016-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-31)]. (pol.).
2. Meksyk. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-10] .
3. Wojciech Pastuszka: Jak rodziła się cywilizacja Majów. Archeowieści, 2013-04-27. [dostęp 2016-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)]. (pol.).
4. Chronologia Historii Majów. majowie.krunet.pl. [dostęp 2016-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-10)]. (pol.).
5. Wojciech Pastuszka: Piramida nad podziemną rzeką. Archeowieści, 2015-08-19. [dostęp 2016-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-31)]. (pol.).
6. Aztekowie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-10] .
7. Wojciech Pastuszka: Genetycy sprawdzają skutki azteckiego podboju. Archeowieści, 2013-02-02. [dostęp 2016-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-31)]. (pol.).
8. Tlaxcala, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-05-10]  (ang.).
9. Oxford Wielka Encyklopedia Świata. T. 9. Poznań: Oxford Educational, 2004, s. 267-268. ISBN 83-7325-549-4.
10. encomienda, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-10] .
11. wojna meksykańska, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-10] .
12. Jan Ratuszniak: Telegram Zimmermanna, czyli jak Niemcy sprowokowali USA do wypowiedzenia im wojny. Histmag, 2012-01-16. [dostęp 2016-05-10]. (pol.).
13. cristeros, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-10] .
14. Partia Rewolucyjno-Instytucjonalna, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-10] .
15. Meksyk 1968. Polski Komitet Olimpijski. [dostęp 2016-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-02)]. (pol.).
16. kryzys zadłużeniowy w Ameryce Łacińskiej, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-10] .
17. Mexico City earthquake of 1985, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-05-10]  (ang.).
18. latynoamerykańskie programy stabilizacyjne, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-10] .
19. Północnoamerykański Układ o Wolnym Handlu, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-10] .
20. Vicente Fox, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-05-10]  (ang.).
21. Conservative Calderon squeaks out win in Mexican presidential race. CNN, 2006-07-06. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
22. Meksyk: Enrique Pena Nieto proklamowany prezydentem elektem. Interia, 2012-08-31. [dostęp 2016-05-10]. (pol.).
23. Mexico's Enrique Pena Nieto inaugurated as president. BBC, 2012-12-01. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
24. Silne trzęsienie ziemi w Gwatemali i Meksyku. Wirtualna Polska. [dostęp 2016-05-10]. (pol.).