Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Język akadyjski (akad. lišānum akkadītum), dawniej też zwany „chaldejskim” – język z grupy semickiej, używany w Mezopotamii od połowy III tysiąclecia p.n.e. do początków I tysiąclecia n.e. Nazwa języka pochodzi od miasta Akad w środkowej Mezopotamii, stolicy imperium akadyjskiego, założonego około 2350 roku p.n.e. przez Sargona.
W literaturze naukowej określenia „język akadyjski” używa się w dwóch znaczeniach. W węższym termin ten oznacza najstarszy etap rozwoju języka ludów semickich, zamieszkałych na terenach, na których później powstały Babilonia, Asyria i Subartu. W szerszym znaczeniu (choć tu stosowanie terminu nie jest zalecane) jest to język mezopotamski, którym posługiwano się w Międzyrzeczu od III tysiąclecia p.n.e. do początków naszej ery[1].
W drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e. był używany w kontaktach dyplomatycznych między państwami Egiptu, Mezopotamii, Anatolii, Izraela i Syrii.
W języku akadyjskim istniały cztery samogłoski: a,e,i,u. Samogłoska e pojawiła się po zaniku spółgłosek gardłowych jako rekompensata – np. „cztery” to po akadyjsku erbe, a po arabsku 'arba’ah.
Iloczas był fonemiczny, podobnie jak w arabskim i hebrajskim. Nie było tonów.
Spółgłoski
W języku akadyjskim w porównaniu z prasemickim obserwuje się zanik spółgłosek artykułowanych w tylnej części aparatu mowy ([ɣ], [ħ], [ʕ] i [h]). Możliwe jest także że przynajmniej niektóre z tych dźwięków istniały w akadyjskim, choć nie były uwzględniane w zapisie klinowym.
Poniżej zamieszczona jest pełna odmiana rzeczownika „król” (rdzeń šarr):
Liczba pojedyncza
M. šarrum
D. šarrim
B. šarram
Liczba podwójna
M. šarrān
D. šarrīn
B. šarrīn
Liczba mnoga
M. šarrū
D. šarrī
B. šarrī
Formy żeńskie tworzono przez dodanie morfemu -at- po rdzeniu wyrazu: królowa (w mianowniku liczby pojedynczej) to šarratum. Liczbę mnogą rzeczowników żeńskich tworzono wydłużając samogłoskę: królowe to šarrātum.
Jeśli dany rzeczownik występował tylko w rodzaju żeńskim, to nie przyjmował żeńskiej końcówki w liczbie pojedynczej. Matka to po akadyjsku ummum, ale matki to ummātum.
Rzeczownik określany przez inny rzeczownik lub przymiotnik występuje w stanie konstrukcji, fonetycznie często tożsamym z rdzeniem. Dom króla, pałac to po akadyjsku bīt šarrim. Liczba mnoga rzeczownika w stanie konstrukcji ma końcówkę -ū (bītu šarrim – pałace).
Przymiotnik
Przymiotniki, podobnie jak w języku polskim, odmieniały się przez liczby, rodzaje i przypadki.
Wyraz określający następował zawsze po wyrazie określanym, tak jak w innych językach semickich, np. ezzūtu šārū „porywiste wiatry”, dosłownie „wiatry porywiste”
Czasownik
Akadyjskie czasowniki odmieniały się przez osoby, czasy i strony. Istniały cztery czasy: statywny, teraźniejszy, przeszły dokonany i przeszły niedokonany. W drugiej i trzeciej osobie liczby pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej formy czasownika wykazują zróżnicowanie w zależności od rodzaju podmiotu: tarappud i tarappudī znaczą „ty biegniesz”, ale pierwszej formy używano zwracając się do mężczyzny, drugiej – do kobiety. Ze względu na postpozycję zaimków odnoszących się do dopełnienia istnieje bardzo duża liczba form czasownika, np. ikašadani ‘on zwycięża mnie’, ikašadši ‘on zwycięża ją’, ikašadannaši ‘on zwycięża nas’.
W języku akadyjskim istnieje jako forma fleksyjna kauzatywność czasownika – np. dummuqum „czynić dobrym” wobec damāqum „być dobrym”. Istnieje też forma intensywna – np. šitappurum „ciągle pisać” wobec šaparum „pisać”.
↑Maria LuisaM.L.UbertiMaria LuisaM.L., Wprowadzenie do historii starożytnego Bliskiego Wschodu, AndrzejA.Mrozek (tłum.), MarekM.Stępień (red.), Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010, s. 32, ISBN 978-83-235-0680-5, OCLC751354697.
