Józef Szarawara jako uczeń szkoły podstawwowej (Racławice 1932) Witos w Racłwicach (1934)
Pochodzi z rodziny chłopskiej, w której pielęgnowano stare tradycje ludowe. Urodził się 26 lutego 1924 roku w Janowiczkach. Przed wybuchem II wojny światowej skończył szkołę podstawową i dwie klasy ogólnokształcącego gimnazjum w Miechowie (ze szkołą nie zerwał kontaktów[5]). W okresie okupacji niemieckiej przebywał na wsi, pomagając rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa. Samodzielnie uzupełniał wiedzę w zakresie szkoły średniej. Od 1943 roku brał udział w akcjach Tajnego Związku Młodzieży Wiejskiej "Młody Las"[4].
Pracę na Politechnice Śląskiej rozpoczął już przed ukończeniem studiów, w 1949 roku, w Katedrze Technologii Wielkiego Przemysłu Nieorganicznego[4]. W latach 1954–1956 odbył tu aspiranturę naukową i wykonał pracę doktorską pt. Zastosowanie amoniaku do odzyskiwania dwutlenku siarki z rozcieńczonych gazów przemysłowych. Zagadnienia statyki układu NH3–SO2–H2O. Pracę obronił 16 grudnia 1959[a], uzyskując stopień naukowy doktora nauk technicznych[4][6][7].
W 1963 roku odbył sześciomiesięczny staż naukowy w katedrach prof. M. J. Pozina i P. G. Romankowa (Chemiczno-Technologiczny Instytut w Leningradzie), gdzie wzbogacał wiedzę o kinetyce absorpcji z reakcją chemiczną i analizie wymiarowej. W listopadzie tego samego roku uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego za pracę[4] „Kinetyka procesu absorpcji dwutlenku siarki w roztworach siarczynów amonowych”.
W 1964 roku został zatrudniony na etacie docenta, początkowo w Katedrze Aparatury Chemicznej, a od 1967 roku w Katedrze Technologii Wielkiego Przemysłu Nieorganicznego. Od 1969 roku pracował w Instytucie Chemii i Technologii Nieorganicznej (utworzonym w czasie reformy szkolnictwa wyższego), w którym był kierownikiem Zespołu Technologii Nieorganicznej, a od 1984 roku – kierownikiem Zakładu Technologii Nieorganicznej[4][8]. W 1974 roku odbył kilkumiesięczny staż naukowy w Katedrze Projektowania Technologicznego Politechniki Warszawskiej u prof. Stanisława Bretsznajdera, gdzie zapoznał się z problematyką inżynierii reakcji chemicznych i reaktorów chemicznych[4].
Tytuły naukowe profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego otrzymał w latach 1975 (decyzja Rady Państwa) i 1987 (decyzja CKK)[4][8][9]. CKK podjęło decyzję po upływie 6 lat od daty złożenia wniosku przez Senat uczelni z powodu stanu wojennego (1981–1983). Uważa się, że znaczenie miało też podpisanie przez prof. Szarawarę protestu w sprawie zabójstwa ks. Jerzego Popiełuszki (1984)[4][6].
statyki procesu wytwarzania mocznika i opracowanie modelu kinetycznego syntezy mocznika (układ równań kinetycznych, podstawa optymalizacji w projektowaniu reaktorów ciśnieniowych),
statyki i kinetyki ciśnieniowego utleniania ditlenku do tritlenku siarki (podstawa optymalizacji w projektowaniu instalacji do przemysłowej produkcji kwasu siarkowego),
statyki i kinetyki niskociśnieniowej syntezy metanolu (opracowanie równania kinetycznego, nadającego się do celów projektowych)
rozkładów rzeczywistego czasu przebywania w reaktorach przepływowych, m.in. ustalenie teoretycznych równań opisujących dynamikę pracy reaktora do syntezy mocznika.
W ramach działalności dydaktycznej na macierzystej uczelni oraz innych (np. Politechnika Krakowska (1978–1981) Politechnika Częstochowska) opracował i prowadził wykłady, m.in. podstawy technologii chemicznej, termodynamika chemiczna, analiza statyki i kinetyki procesów chemicznych, inżynieria reaktorowa dla specjalności technologicznych oraz termodynamika procesowa dla inżynierii chemicznej. Był promotorem ponad 100 dyplomowych prac magisterskich i 15 prac doktorskich. W 56 innych pracach doktorskich pełnił funkcję recenzenta. Recenzował też 41 rozpraw habilitacyjnych i opracował ok. 50 opinii o dorobku naukowym w związku z ubieganiem się o stanowiska i tytuły profesorskie oraz ok. 50 ocen projektów badawczych dla KBN[4][6].
Praca na emeryturze
W 1994 roku przeszedł na emeryturę, jednak jest nadal czynny zawodowo. Na Politechnice Śląskiej prowadzi zajęcia dydaktyczne dla doktorantów oraz uczestniczy w przygotowywaniu i realizacji programów badawczych. Opiniuje wnioski o finansowanie badań naukowych. Jest również aktywny poza macierzystą uczelnią – bierze udział w pracach SITPChem i różnych rad naukowych, w tym – rad instytutów branżowych, stanowiących naukowe zaplecze przemysłu chemicznego[4][6]. Opracowuje teksty nowych podręczników akademickich i publikacji naukowych[4][6][9]. Uczestniczy w przygotowaniach konferencji naukowych, np. organizowanych przez Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska[10].
Od 1967 roku czynnie uczestniczy w pracach SITPChem i NOT[9]:
w 1967 roku zorganizował Wydziałowe Koło SITPChem na Politechnice Śląskiej i był jego przewodniczącym w latach 1968–1975,
należał do Zarządu Oddziału SITPChem w Gliwicach, w którym zajmował się organizacją odczytów naukowych i szkoleń,
w latach 1978–1987 był pierwszym zastępcą Prezesa Oddziału SITPChem w Gliwicach,
jest rzeczoznawcą z zakresu technologii chemicznej i inżynierii reaktorowej przy Zarządzie Oddziału SITPChem w Gliwicach.
Szarawara aktywnie uprawia turystykę krajoznawczą, turystykę górską, narciarstwo. Bierze udział w spływach kajakowych. Interesuje się historią, filozofią, religioznawstwem, przyrodoznawstwem. Jego żona jest ekonomistką, a córka kardiologiem. Mają wnuka (absolwent Wydziału Biotechnologii na Uniwersytecie Wrocławskim) i wnuczkę (absolwentka Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach)[4].
Dorobek naukowy
Jest autorem lub współautorem 9 książek (podręczników i skryptów) oraz ponad 100 publikacji w krajowych i zagranicznych czasopismach naukowych. Jest też autorem lub współautorem ponad 70 tekstów referatów opublikowanych w materiałach konferencyjnych.
Najbardziej znanymi i cenionymi publikacjami książkowymi, które decydowały o kształcie studiów technologicznych w Polsce, są kolejne, stopniowo zmieniane i uzupełniane wydania podręcznika z 1969 roku (książki ukazały się w serii Wydawnictwa Naukowo-Technicznego w serii „Inżynieria Chemiczna”)[4][11]:
„Podstawy inżynierii reaktorów chemicznych”; współautor: Jerzy Skrzypek (1980),
„Podstawy inżynierii reaktorów chemicznych”; współautorzy: Jerzy Skrzypek, Andrzej Gawdzik (1991, wyd. 2 uaktual.),
„Podstawy teoretyczne technologii chemicznej”; współautor: Jerzy Piotrowski (2010).
Merytoryczny zakres publikacji naukowo-technicznych ilustruje poniższe zestawienie tytułów artykułów, zamieszczonych w czasopiśmie Przemysł Chemiczny[12]:
„Równowaga fazowa procesów absorpcyjnych w technologii otrzymywania sody”, Jerzy Piotrowski, Józef Szarawara, Maria Zołotajkin, Monika Przybysławska (Przemysł Chemiczny, 1993/2),
„Badania procesu redukcji tlenków azotu gazowym amoniakiem z użyciem sorbentów węglowych”, Jerzy Piotrowski, Józef Szarawara, Stanisław Anioł (Przemysł Chemiczny, 1994/2),
„Analiza równania trój parametrycznego w warunkach izotermicznych”, Andrzej Mianowski, Józef Szarawara, Mariusz Minkina (Przemysł Chemiczny, 2003/8-9-2),
„Model kinetyczny procesu redukcji tlenku azotu na katalizatorze węglowym modyfikowanym niklem”, Krzysztof Jastrząb, Józef Szarawara (Przemysł Chemiczny, 2006/8-9),
„Krajowa technologia oczyszczania spalin na sorbentach węglowych”, Józef Szarawara, Krzysztof Jastrząb (Przemysł Chemiczny, 2005/6).
Ponadto otrzymał m.in. Odznakę Zasłużonego dla Politechniki Śląskiej, Medal 60-lecia Politechniki Śląskiej, Medal 50-lecia Politechniki Krakowskiej, Medal 50-lecia Politechniki Szczecińskiej, Odznakę Weterana Walk o Niepodległość (za działalność konspiracyjną) i 6 nagród ministra (za prace naukowe i podręczniki akademickie)[4][9].
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego nadało J. Szarawarze Honorową Odznakę SITPChem (1972), Srebrną Odznakę Honorową NOT (1973), Złotą Odznakę Honorową NOT (1979) oraz tytuł Honorowego Członka SITPChem[9].
W 2010 roku odbyła się na Politechnice Śląskiej uroczystość odnowienia doktoratów po 50 latach[7]. Uhonorowano w ten sposób prof. Mariana Taniewskiego i prof. Józefa Szarawarę. Z tej okazji wydano broszurę „Profesor Józef Szarawara – z okazji uroczystego odnowienia doktoratu po pięćdziesięciu latach”, a prof. Szarawara opublikował tekst pt. „Refleksje na temat nauki i pracy naukowej” przygotowany z okazji odnowienia doktoratu po 50 latach od jego uzyskania (Przemysł Chemiczny, 1/2011)[4].
Uwagi
↑W broszurze, wydanej z okazji uroczystego odnowienia doktoratu po 50 latach, podano omyłkowo rok 1969.
↑ abcdeprof. Józef Szarawara. [w:] Członkowie honorowi SITPChem [on-line]. www.gliwice.sitpchem.org.pl. [dostęp 2011-09-20]. (pol.).
↑Komitet Naukowy. [w:] II Międzynarodowa Konferencja Naukowa Komitet Naukowy "Teoria i Praktyka Ochrony Powietrza" [on-line]. IPIŚ PAN. [dostęp 2015-12-30]. (pol.).
↑T. Buczek: Jubileusz 80-lecia prof. Józef Szarawara. [w:] Z życia Politechniki Śląskiej (nr 6, marzec 2004) [on-line]. Politechnika Śląska. [dostęp 2014-11-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-04)]. (pol.).
