Urodził się 16 października 1892 w rodzinie Andrzeja i Magdaleny z Fedoryków[1]. Młodość spędził w Nowym Sączu, gdzie osiadła jego rodzina. Został absolwentem C.K. gimnazjum w Nowym Sączu[2], w którym należał do polskich nielegalnych organizacji niepodległościowych, w tym związku młodzieży Zet, sam także je organizował. W 1910 podjął studia prawnicze i filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1912 wstąpił do paramilitarnego polskiego Związku Strzeleckiego. Równolegle ze studiami na uniwersytecie, studiował również w Akademii Handlowej.
Na stopień generała brygady został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 2. lokatą w korpusie generałów. W Bielsku, mieście o dużym procencie ludności niemieckiej, Kustroń zaangażował się aktywnie w działalność o polskim charakterze społeczno-politycznym, gospodarczym i narodowym. Był także prezesem oddziału Polskiego Związku Zachodniego. Jeszcze przed wybuchem wojny, oddziały polskie na tym terenie zmagały się z niemiecką dywersją.
Podczas kampanii wrześniowej gen. bryg. Józef Kustroń dowodził nadal 21 Dywizją Piechoty Górskiej, wchodzącą w skład Grupy Operacyjnej „Bielsko” i Armii „Kraków”. Od 1 września 1939 21 DPG uczestniczyła w ciężkich walkach odwrotowych, po których osłabiona przedarła się na południową Lubelszczyznę. 16 września Dywizja, usiłując przebić się, stoczyła zaciekłą walkę pod Oleszycami z przeważającymi siłami niemieckiej 45 Dywizji Piechoty. Około godz. 14 w lesie między Koziejówką a Ułazowem generał Kustroń został zabity, uczestnicząc w ataku podczas próby przebicia się. Został pochowany na polu bitwy. Zwłoki ekshumowano trzykrotnie[5]. W 1953 jego grób przeniesiono do Nowego Sącza.
25 września 1965 w Zakopanem gen. bryg. Mieczysław Boruta-Spiechowicz sporządził wniosek na odznaczenie śp. gen. bryg. Józefa Kustronia Orderem Virtuti Militari III klasy, w konkluzji którego napisał: „emigracyjno-londyńska Kapituła Orderu Virtuti Militari przyznała (Dz. Pers. nr 3/47) generałowi Józefowi Kustroniowi za kampanię wrześniową order Virtuti Militari IV klasy. Odznaczenie to uważam za niewystarczające”. Wniosek został zatwierdzony przez MON w 1967[13].
Życie prywatne
Żonaty od 1916 z Aleksandrą z Dagnanów, z którą miał troje dzieci: Stanisława (ur. 1918), Krystynę (ur. 1922) i Adama (ur. 1927)[5].
W kwietniu 2016 roku w archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie został odnaleziony list wdowy po generale – Aleksandry, skierowany jesienią 1939 do gen. Stanisława Maczka, z prośbą o potwierdzenie faktu śmierci męża pod Ułazowem[14].
W 2016 trzy należące do generała Krzyże Virtuti Militari zostały przekazane przez jego rodzinę do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie[15]. Krzyż Srebrny, przyznany za udział w wojnie 1919–1921, generał miał na sobie w chwili śmierci. Zakrwawione odznaczenie Niemcy odpięli od munduru i zwrócili żonie. Ślady po krwi zachowały się na baretce do dzisiaj[22].
Upamiętnienie
W latach 1981–1984 działało w Nowym Sączu Towarzystwo im. Generała Józefa Kustronia, którego inicjatorem, a później prezesem był Jerzy Giza. Towarzystwo to kultywujące idee Polski niepodległej i chcące wybudować gen. J. Kustroniowi pomnik w Nowym Sączu, zostało rozwiązane przez komunistyczne władze miasta „za godzenie w żywotne interesy państwa”. Majątek Towarzystwa został zagarnięty przez ZBoWiD w Nowym Sączu (w tym pieniądze zgromadzone na pomnik generała). Przez okres swej jawnej działalności, a potem konspiracyjnej Towarzystwo ściśle współpracowało z Komitetem Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego w Krakowie, Oddziałem Krakowskim Związku Legionistów Polskich, Warszawską Rodziną Legionistów i Peowiaków, a także „podziemną” Solidarnością. Posiadało odznakę organizacyjną, która nawiązywała symboliką do tradycji legionowej (II Brygada, 4 pułk piechoty Legionów Polskich). Do czołowych działaczy Towarzystwa należeli: Bogdan Sekuła, Leszek Migrała, Janusz Kwiatkowski, Daniel Weimer, Stanisław Cabała i Tadeusz Giza. 16 września 1983 r. Towarzystwo zorganizowało w Nowym Sączu niezależne uroczystości ku czci gen. Kustronia, na które przybyli konsulowie generalni Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej Charles Smith jr i Republiki Francuskiej Andre Bonamy, a także gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz wraz z grupą legionistów. Uroczystościom towarzyszyła wystawa w Domu Kultury im. gen. B. Pierackiego, która po trzech dniach ekspozycji została zamknięta przez władze polityczno-administracyjne miasta. Po rozwiązaniu Towarzystwa przez władze komunistyczne, prowadziło ono działalność konspiracyjną (1984–1989). Ufundowało tablicę ku czci gen. Józefa Kustronia oraz tablicę w hołdzie wszystkim dowódcom 1 pułku strzelców podhalańskich, którą odsłonięto w listopadzie 1988 r. w kościele pw. św. Kazimierza w Nowym Sączu w 70 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. W „Almanachu Sądeckim” można przeczytać artykuł na temat Towarzystwa zatytułowany „Kustroniowcy” (nr 4/1995).
Generał Józef Kustroń został patronem:
Szkoły podstawowej nr 28 w Bielsku-Białej (dzielnica Hałcnów)
Zespołu Szkół Elektryczno-Mechanicznych w Nowym Sączu,
Zespołu Szkół w Lubaczowie,
Szkoły Podstawowej w Starych Oleszycach (powiat lubaczowski),
Jednostki Strzeleckiej 2033 w Lubaczowie, Związku Strzeleckiego „Strzelec” Józefa Piłsudskiego.
W czerwcu 1939 roku imieniem Józefa Kustronia nazwano jedną z ulic w przyłączonym do Polski Czeskim Cieszynie (obecnie ulica Pražská (Praska))[23].
Ulica im. gen. J. Kustronia znajduje się w Lesznie[24]
Ulica im. gen. J. Kustronia znajduje się w Rzeszowie (50.035655904243654, 22.018002177835097)
W miejscu śmierci generała w Ułazowie został ustanowiony pamiątkowy obelisk.
Zbigniew Mierzwiński: Generałowie II Rzeczypospolitej. Warszawa 1990: Wydawnictwo Polonia, s. 145–150. ISBN 83-7021-096-1.
Waldemar Strzałkowski: Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r. W: Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1096-7.
Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
Henryk SzewczykH.S.Jerzy LeśniakHenryk SzewczykH.S., Bóg, Honor, Ojczyzna. Sądeccy żołnierze i generałowie w służbie niepodległej Rzeczypospolitej, Nowy Sącz - Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 80, ISBN 978-83-7629-075-1, OCLC750507186.
.png){kind=small}
