Ilu-szuma

Ilu-szuma (akad. Ilu-šūma^[1], Ilu-šumma^[2], w transliteracji z pisma klinowego zapisywane dingir-šu-ma^[2]) – jeden z wczesnych władców asyryjskich, noszący tytuł „zarządcy (miasta) Aszur” (énsi a-šùr^ki)^[2], syn i następca Szalim-ahuma; nie znamy długości jego rządów, ale wiadomo, iż panować musiał do ok. 1974 r. p.n.e., kiedy to na tronie miasta-państwa Aszur zastąpił go jego syn Eriszum I^[3].

„Sulili, Kikkia, Akia, Puzur-Aszur, Szalim-ahum, Ilu-szuma - razem sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”^[1][3]

ustęp Asyryjskiej listy królów wyliczający asyryjskich królów od 27 do 32

Asyryjska lista królów

Ilu-szuma wymieniany jest w Asyryjskiej liście królów jako 32 władca Asyrii^[1][3]. Występuje on tam jako ostatni z tzw. „sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”^[1][3]. Jako jego poprzednik wymieniany jest Szalim-ahum, a jako jego następca Eriszum I^[1][3].

Dynastia

Ilu-szuma jest trzecim znanym władcą Aszur należącym do tzw. „dynastii Puzur-Aszura I”. W swoich własnych inskrypcjach nazywa on siebie „synem Szalim-ahuma”^[2], podczas gdy jego syn, Eriszum I, w swoich własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy, zarządcy boga Aszura” (dumu dingir-šu-ma énsi ^da-šùr)^[4].

władcy z dynastii Puzur-Aszura I	pokrewieństwo	lata panowania według Veenhofa[3]	lata panowania według Barjamovica, Hertela i Larsena[5]	uwagi
Puzur-Aszur I	-	początek XX w. p.n.e.	początek XX w. p.n.e.	najprawdopodobniej założyciel dynastii
Szalim-ahum	syn Puzur-Aszura I	początek XX w. p.n.e.	początek XX w. p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Puzur-Aszura”[6]
Ilu-szuma	syn Szalim-ahuma	?-1974 p.n.e.	?-1971 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Szalim-ahuma”[7]
Eriszum I	syn Ilu-szumy	1974-1935 p.n.e.	1972-1933 p.n.e.	we własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy”[4]
Ikunum	syn Eriszuma I	1934-1921 p.n.e.	1932-1918 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Eriszuma”[8]
Sargon I	syn Ikunuma	1920-1881 p.n.e.	1917-1878 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Ikunuma”[9]
Puzur-Aszur II	syn Sargona I	1880-1873 p.n.e.	1877-1870 p.n.e.	nazywany „synem Sargona” w Asyryjskiej liście królów[1]
Naram-Sin	syn Puzur-Aszura II	1872-1829/1819 p.n.e.	1869-? p.n.e.	nazywany „synem Puzur-Aszura” w Asyryjskiej liście królów[1]
Eriszum II	syn Naram-Sina	1828/1818-1809 p.n.e.	?-1809 p.n.e.	nazywany „synem Naram-Sina” w Asyryjskiej liście królów[1]

Panowanie

Ilu-szuma znany jest z dwóch własnych inskrypcji znalezionych w Aszur, które upamiętniają wzniesienie przez niego świątyni bogini Isztar w tym mieście^[2]. Pierwsza z nich umieszczona jest na uszkodzonym kamiennym przedmiocie, natomiast druga na glinianych cegłach^[2]. W obu inskrypcjach Ilu-szuma nazywa siebie „zarządcą (miasta) Aszur” (énsi a-šùr^ki), „ulubieńcem boga Aszura i bogini Isztar” (na-ra-am ^da-šùr ù ^dinanna) i „synem Szalim-ahuma, zarządcy (miasta) Aszur” (dumu ša-lim-a-ḫu-um énsi a-šùr^ki)^[2]. W drugiej z inskrypcji wspomina on również o innych swych pracach budowlanych:

„Wzniosłem nowe mury miejskie i porozdzielałem działki pod (nowe) domy dla mego miasta. Bóg Aszur otworzył dla mnie dwa źródła na górze Abiḫ a ja wykonałem cegły na mur przy tych dwóch źródłach. Woda z jednego ze źródeł spłynęła do bramy Auszum (ba-ab a-ú-ši-im), (podczas gdy) woda z drugiego ze źródeł spłynęła do bramy Wertum (ba-ab ^dwe-er-tim)”^[2]

W dalszej części tej samej inskrypcji Ilu-szuma mówi o swych działaniach, które doprowadzić miały do rozwoju Aszur jako miasta handlowego, przyjaznego kupcom z południa:

„Ustanowiłem addurārum dla Akkadyjczyków i ich dzieci. Oczyściłem ich miedź. Ustanowiłem ich addurārum od brzegów bagien i Ur i Nippur, Awal i Kismar, Der boga Isztarana, aż do Miasta (tj. Aszur)”^[2][10]

Słowo addurārum znaczy „wolność”, a określenie „ustanowić addurārum” odnosiło się najczęściej do trzech sytuacji: wyzwolenia kogoś z niewolnictwa, uwolnienia kogoś z długów lub uwolnienia kogoś spod wrogiej okupacji^[10]. Zdaniem Veenhofa w przypadku tekstu Ilu-szumy chodziło jednak o coś innego: o zwolnienie Akkadyjczyków (tj. kupców z południa) z podatków i opłat, co miało zachęcić ich do handlu z miastem-państwem Aszur^[10]. Udogodnienia te dotyczyć miały w szczególności kupców, którzy podróżowali szlakiem karawanowym wiodącym znad Zatoki Perskiej, przez południową Babilonię (bagna i Ur) do Nippur (gdzie istniała ważna przeprawa przez Tygrys), a następnie w kierunku północno-wschodnim przez miasta Awal i Kismar do Der, i dalej wschodnim brzegiem Tygrysu wzdłuż podnóży gór Zagros do Aszur^[10]. To oni najprawdopodobniej dostarczali do Aszur m.in. miedź, która - jak chwali się Ilu-szuma - była w tym mieście wytapiana i oczyszczana^[10]. Zaangażowanie Ilu-szumy w rozwój handlu skłoniło niektórych uczonych do postawienia tezy, iż pierwsze wyprawy asyryjskich kupców do Anatolii, które z czasem doprowadziły tam do powstania sieci asyryjskich kolonii kupieckich, mogły mieć miejsce właśnie za jego rządów^[11].

W oparciu o pewną wzmiankę w Kronice wczesnych królów uczeni próbowali w przeszłości uczynić z Ilu-szumy władcę współczesnego Sumu-abumowi (ok. 1894-1881 p.n.e.), założycielowi I dynastii z Babilonu^[12]. We wspomnianym fragmencie imię władcy współczesnego Ilu-szumie brzmi jednak Su-abu, a nie Sumu-abum, a do tego brak jest w nim jakichkolwiek odniesień do Babilonu^[12]. Obecnie, dzięki odkryciu asyryjskiej listy eponimów z Kültepe wiemy, iż Ilu-szuma panował ok. 100 lat przed Sumu-abumem^[12].

Przypisy

1. A.K. Grayson, Königslisten ..., s. 104-105.
2. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 15-18.
3. K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 29.
4. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 19-40.
5. Old Assyrian limmu lists. cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2018-08-29]. (ang.).
6. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 14.
7. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 17.
8. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 41.
9. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 46.
10. K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 126-127.
11. K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 32.
12. K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 31, przypis 67.

Bibliografia

• A.K. Grayson, Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
• A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s.86-135.
• K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.

Encyklopedie internetowe (osoba):

• Britannica: biography/Ilushuma