Helena Rzeszotarska

Helena Rzeszotarska

Data i miejsce urodzenia	4 października 1879 Petersburg
Data i miejsce śmierci	11 sierpnia 1976 Warszawa
Zawód, zajęcie	nauczycielka, pedagog
Odznaczenia

Tablica upamiętniająca Helenę Rzeszotarską na budynku przy ulicy jej imienia w Warszawie

Kamienica Jana Modzelewskiego przy ul. Konopackiej 4, w której w latach 1915−1959 mieściła się szkoła założona przez Helenę Rzeszotarską

Helena Rzeszotarska (ur. 4 października 1879 w Petersburgu^[1], zm. 11 sierpnia 1976 w Warszawie)^[2] – polska nauczycielka i pedagog. Założycielka prywatnej żeńskiej szkoły średniej działającej w latach 1908–1949 na warszawskiej Pradze.

Życiorys

Była córką Marii z Iwanowskich i Alfonsa Rzeszotarskiego, inżyniera i profesora Petersburskiego Uniwersytetu Politechnicznego^[3]. W 1896 ukończyła jedno z gimnazjów państwowych w Petersburgu^[1]. W latach 1897–1901 uzupełniała wykształcenie średnie tajnymi wykładami z zakresu literatury polskiej i francuskiej^[1]. W latach 1901–1904 pracowała w szkole elementarnej^[1]. Po śmierci ojca w 1904 przeniosła się z Petersburga do Warszawy^[1].

W 1908 odkupiła od Stanisławy Gostomskiej dwuklasową szkołę żeńską przy ul. Nowostalowej 6 (obecnie odcinek ul. Stalowej między ul. Inżynierską i ul Konopacką) i przekształciła ją w czteroklasowe żeńskie progimnazjum^[4]. W 1915 wynajęła część kamienicy Jana Modzelewskiego przy ul. Konopackiej 4, do której przeniosła się szkoła^[5]. W latach 1915–1919 przy progimnazjum działała także dwuletnia Średnia Szkoła Zawodowa^[6]. Czesne w szkole Heleny Rzeszotarskiej było niższe niż w innych podobnych placówkach w Warszawie, oferowała ona także liczne ulgi i zwolnienia dla najuboższych ale zdolnych uczennic^[7]. Uczęszczały do niej nie tylko dziewczęta z Pragi, ale również okolicznych miejscowości, m.in. Strugi, Wołomina i Miłosnej^[8]. W 1923 otrzymała od Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zezwolenie na prowadzenie pełnej szkoły średniej z prawem do przeprowadzenia matur^[9].

W 1926 wstąpiła do zakonu franciszkanek misjonarek Maryi, uzyskując jednocześnie zgodę władz kościelnych na dalsze prowadzenie szkoły w Warszawie^[10].

Podczas okupacji niemieckiej w szkole prowadzono tajne nauczanie i wydano 45 konspiracyjnych matur^[11]. Powstała tam komórka organizacyjna Armii Krajowej, której Helena Rzeszotarska była członkiem^[12]. W 1942 nie uzyskała ona od władz niemieckich pozwolenia na dalsze prowadzenie przy ul. Konopackiej prywatnej szkoły powszechnej, a w 1943 Niemcy zamknęli również jej prywatną szkołę gospodarczą^[13].

Szkoła została reaktywowana po wyzwoleniu Pragi w 1944^[14]. W 1949 placówka została upaństwowiona^[14][8]. Helena Rzeszotarska nie skorzystała z propozycji odkupienia przez władze oświatowe wyposażenia szkoły i przekazała je nieodpłatnie na rzecz utworzonej w jej miejsce szkoły Państwowej Żeńskiej Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Podstawowego i Licealnego nr 17^[14]. Pozostała w niej także jako nauczycielka języka polskiego^[15]. W 1959 szkoła została przeniesiona z ul. Konopackiej na nowo wybudowane osiedle Praga III, do nowego budynku przy ul. Burdzińskiego, gdzie kontynuowała działalność pod nazwą L Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi im. Ruy Barbosy^[14][8].

Helena Rzeszotarska została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[16] (kwatera 28-4-16/17)^[17].

Odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1958)^[18].

Upamiętnienie

• W 2004 imieniem Heleny Rzeszotarskiej nazwano ulicę w warszawskiej dzielnicy Praga-Północ, biegnącą od al. „Solidarności” do ul. Wileńskiej (dawną ulicę Ireny Kosmowskiej)^[19].
• Tablica w Praskiej Galerii Sław wmurowana w chodnik ul. Stalowej w 2017^[20].
• Tablica pamiątkowa w kościele Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie^[18].
• Tablica pamiątkowa na dawnym budynku szkoły Heleny Rzeszotarskiej przy ul. Konopackiej 4^[5].
• W okresie listopad 2023–lipiec 2024 Helenie Rzeszotarskiej poświęcono część wystawy Prawobrzeżne w Muzeum Warszawskiej Pragi^[21].

Przypisy

1. Anna Dunin-Wąsowiczowa: Oczarowania. Gimnazjum i Liceum Heleny Rzeszotarskiej 1908–1949. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 65. ISBN 83-901125-9-0.
2. Kronika wydarzeń w Warszawie 1 VII–30 IX 1976. „Kronika Warszawy”. 1 (29), s. 134, 1976. 
3. Anna Dunin-Wąsowiczowa: Oczarowania. Gimnazjum i Liceum Heleny Rzeszotarskiej 1908–1949. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 65, 66. ISBN 83-901125-9-0.
4. Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom III. Praga. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2004, s. 84. ISBN 978-83-61932-03-1.
5. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 6. Kępna–Koźmińska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2000, s. 98. ISBN 83-88372-04-4.
6. Anna Dunin-Wąsowiczowa: Oczarowania. Gimnazjum i Liceum Heleny Rzeszotarskiej 1908–1949. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 94. ISBN 83-901125-9-0.
7. Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom III. Praga. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2004, s. 84–85. ISBN 978-83-61932-03-1.
8. Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 58. ISBN 83-906889-2-1.
9. Anna Dunin-Wąsowiczowa: Oczarowania. Gimnazjum i Liceum Heleny Rzeszotarskiej 1908–1949. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 104. ISBN 83-901125-9-0.
10. Anna Dunin-Wąsowiczowa: Oczarowania. Gimnazjum i Liceum Heleny Rzeszotarskiej 1908–1949. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 85. ISBN 83-901125-9-0.
11. Agata Ignatowicz: Tajna oświata i wychowanie w okupowanej Warszawie. Warszawa: Fundacja „Warszawa Walczy 1939-1945”, 2009, s. 68. ISBN 978-83-11-11573-6.
12. Anna Dunin-Wąsowiczowa: Oczarowania. Gimnazjum i Liceum Heleny Rzeszotarskiej 1908–1949. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 137. ISBN 83-901125-9-0.
13. Anna Dunin-Wąsowiczowa: Oczarowania. Gimnazjum i Liceum Heleny Rzeszotarskiej 1908–1949. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 131–132. ISBN 83-901125-9-0.
14. Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom III. Praga. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2004, s. 87. ISBN 978-83-61932-03-1.
15. Anna Dunin-Wąsowiczowa: Oczarowania. Gimnazjum i Liceum Heleny Rzeszotarskiej 1908–1949. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 54. ISBN 83-901125-9-0.
16. Założycielka Rzecz o Helenie Rzeszotarskiej.... [w:] L Liceum Ogółnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Ruy Barbosy w Warszawie [on-line]. lo50.edu.pl. [dostęp 2020-03-22].
17. Cmentarz Stare Powązki: Rzeszotarscy, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-15] .
18. Anna Dunin-Wąsowiczowa: Oczarowania. Gimnazjum i Liceum Heleny Rzeszotarskiej 1908–1949. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 151. ISBN 83-901125-9-0.
19. Uchwała Nr XXXVI/834/2004 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 31 sierpnia 2004 r. w sprawie zmiany nazw ulic w Dzielnicy Praga Północ m.st. Warszawy. „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr 238 poz. 6400”, 18 września 2004. brak numeru strony
20. Na Stalowej odsłonięto Praską Galerię Sław. twoja-praga.pl, 30 września 2017. [dostęp 2020-03-18].
21. Prawobrzeżne. [w:] Muzeum Warszawskiej Pragi [on-line]. [dostęp 2024-05-15].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 35151776782218011488
• PLWABN: 9810650425205606