Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Haren (Ems)

Haren (Ems)
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Niemcy

Kraj związkowy

 Dolna Saksonia

Powiat

Powiat Emsland

Powierzchnia

208,62 km²

Wysokość

9–15 m n.p.m.

Populacja (31.12.2008)
• liczba ludności
• gęstość


23 062
110 os./km²

Nr kierunkowy

05932

Kod pocztowy

49733

Tablice rejestracyjne

EL

Położenie na mapie Dolnej Saksonii
Mapa konturowa Dolnej Saksonii, po lewej znajduje się punkt z opisem „Haren (Ems)”
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Haren (Ems)”
Ziemia52°47′N 7°14′E/52,783333 7,233333
Strona internetowa

Haren (Ems)niemieckie miasto, w kraju związkowym Dolna Saksonia w powiecie Emsland, nad rzeką Ems. Liczy ok. 23 tys. mieszkańców (2008).

Historia

Haren po raz pierwszy wzmiankowano w wiekach średnich, ok. roku 800. Natomiast ok. roku 1150 została założona osada Neuharen, położona w pobliżu dotychczasowej Altharen. Altharen leżało w pobliżu zamku i należało do biskupa Münster, który zakupił ją ok. 1252 r. od księżnej Jutty von Ravensberg. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej Haren znajdowało się w stanie ruiny, wkrótce jednak zostało odbudowane jako port na rzece Ems.

W 1803 roku Haren stało się częścią księstwa Arenberg w związku ze zmianami granic w epoce napoleońskiej, natomiast od 1810 roku było częścią Cesarstwa Francji. Po kongresie wiedeńskim przeszło pod władanie Królestwa Hanoweru, by od 1866 roku stać się częścią Królestwa Prus i zjednoczonych w 1870 roku Niemiec. W okresie wojny francusko-pruskiej było miejscem lokalizacji obozu dla jeńców. Więźniowie francuscy zbudowali wówczas kanał Haren-Rütenbrock, który umożliwił produkcję torfu.

Pomimo tych zmian obie miejscowości były do 1913 roku zarządzane przez Kościół, po czym zostały przejęte przez rząd niemiecki.

Okres polski

Na przełomie lat 1944/45 w Emslandzie przebywało ok. 60 tys. polskich robotników przymusowych, jeńców wojennych i więźniów obozów koncentracyjnych[1]. W latach 1945–1948 zajęte przez polskich żołnierzy i byłych więźniów. Początkowo nazywane Lwów, potem Maczków[2].

Polka w mundurze niemieckim sprawdza dokumenty przy głównej bramie obozu w Haren po jego wyzwoleniu, 7 maja 1945

19 maja 1945 roku żołnierze 1. Dywizji Pancernej generała Stanisława Maczka zajęli teren i do 28 maja przenieśli wszystkich mieszkańców miasteczka do okolicznych miast (pozostawiono burmistrza z rodziną i zakonnice)[3]. Łącznie przesiedlono ok. 1000 niemieckich rodzin[1]. Na ich miejscu umieszczono 5000 Polaków[3]. Wśród nich byli powstańcy warszawscy, w tym ok. 1700 kobiet, uczestniczek powstania uwolnionych z obozu w Oberlangen[1].

Decyzja o powstaniu polskiej enklawy powstała w 2. Korpusie Kanadyjskim, a zaakceptował ją brytyjski zarząd wojenny z marszałkiem Montgomerym na czele[4].

W czasie wizyty w mieście 4 czerwca 1945 polski dowódca gen. Tadeusz Bór-Komorowski nadał miastu nową nazwę Maczków. Pierwszym cywilnym burmistrzem Maczkowa został Zygmunt Gałecki[5], kolejnym Mieczysław Futa. W ciągu następnych dwóch lat Maczków był polskim miastem z burmistrzem, szkołą, strażą pożarną i polską parafią.

Ulice otrzymały polskie nazwy takie jak: Armii Krajowej, 1 Dywizji Pancernej, Legionów, Jagiellońska, Zygmuntowska, Lwowska, Łyczakowska, Wileńska, Aleje Ujazdowskie, Polna, Ogrodowa, Artyleryjska, Kopernika, Mickiewicza, Akademicka[1], Most Baileya. Pieczęć miejska przedstawiała tarczę herbową z przedstawionym kwiatem maku, nad tarczą umieszczono hełm i skrzydło husarskie jako znak 1. Dywizji Pancernej.

W mieście znalazł schronienie, po opuszczeniu obozu Buchenwald, m.in. Józef Szajna[3]. W mieście założono Uniwersytet Ludowy[6]. 19 czerwca 1945 roku powstał Teatr Ludowy im. Wojciecha Bogusławskiego, zorganizowany przez wyzwolonego z obozu jenieckiego Leona Schillera; Schiller był jednym z tych, którzy nawoływali do powrotu do kraju[6]. W pobliskim Meppen znajdowała się polska księgarnia sprzedająca miesięcznie ok. 15-18 tysięcy książek. Wydawana była polska prasa, gazety „Dziennik” i „Defilada” osiągały początkowo łączny nakład 90 tysięcy egzemplarzy[6]. Powstało kilkanaście polskich przedszkoli i szkół, a w samym Maczkowie gimnazjum, liceum[5] oraz Polskie Gimnazjum Mechaniczne. W lipcu 1945 roku w Maczkowie wystąpił skrzypek Yehudi Menuhin z akompaniującym mu pianistą Beniaminem Brittenem.

Zarejestrowano 289 ślubów[6] i 101 pogrzebów. 497 Polaków miało świadectwa urodzenia wskazujące jako miejsce urodzenia Maczków[1] – miasto, którego nie można było znaleźć na żadnej mapie[6]. W rejonie dochodziło do konfliktów z niemieckimi mieszkańcami[5], m.in. w marcu 1947 r. na placu w Aschendorfie wywieszono listę 35 niemieckich kobiet, które rzekomo utrzymywały kontakty z Polakami, a we Freren w powiecie Lingen, byli więźniowie obozów koncentracyjnych spalili dom ortsgruppenleitera NSDAP, Eilerta.

Od jesieni 1946 roku polskie wojsko zaczęło opuszczać Haren i w rejonie pozostawali już tylko byli więźniowie (dipisi). Nazwę Haren przywrócono 10 września 1948 roku, gdy żołnierze wrócili do Wielkiej Brytanii, a polscy mieszkańcy zostali w ramach brytyjskiej „Operacji Carrot” przesiedleni do Polski lub też wyjechali za żołnierzami[1].

Historia najnowsza

Altharen i Neuharen połączono w październiku 1956 roku, a w grudniu 1965 Haren otrzymało prawa miejskie.

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł metalowy oraz włókienniczy[7].

Współpraca

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f Alexandra Jarecka, Mało znany rozdział II wojny światowej. Polskie miasto w okupowanych Niemczech [online], Deutsche Welle (www.dw.com), 8 sierpnia 2015 [dostęp 2018-11-21] (pol.).
  2. Bartosz Wieliński: Maczków nad rzeką Ems. wyborcza.pl, 2015-04-27. [dostęp 2015-04-29]. (pol.).
  3. a b c Osiński 2014 ↓, s. 42.
  4. Osiński 2014 ↓, s. 41.
  5. a b c Osiński 2014 ↓, s. 43.
  6. a b c d e Osiński 2014 ↓, s. 44.
  7. Haren, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-01].

Bibliografia

  • Andreas Lembeck: Wyzwoleni, ale nie wolni. Polskie miasto w okupowanych Niemczech. Bertelsmann Media, Warszawa 2007
  • Jan Rydel: „Polska okupacja” w północno-zachodnich Niemczech 1945–1948.
  • Wojciech Osiński. Maczków – skrawek Polski w Niemczech. „Przegląd”. 16 (746), s. 40–44, 2014-04-14. ISSN 1509-3115. (pol.). 

Linki zewnętrzne

Kembali kehalaman sebelumnya