Halicz (góra)

Ten artykuł dotyczy szczytu w Bieszczadach. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Halicz

Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Położenie	Tarnawa Niżna
Pasmo	Bieszczady Zachodnie, Karpaty
Wysokość	1333[1] m n.p.m.
Wybitność	103[2] m
Położenie na mapie Bieszczadów Zachodnich Halicz
Położenie na mapie Karpat Halicz
Położenie na mapie Beskidów Wschodnich Halicz
49°04′19,7″N 22°46′07,8″E

Halicz (1333 m^[1]) – trzeci pod względem wysokości szczyt w polskiej części Bieszczadów i całych Bieszczadach Zachodnich.

Położenie i topografia

Położony jest we wschodniej części grupy Tarnicy, pomiędzy Kopą Bukowską a Rozsypańcem. Jest zwornikiem dla biegnącego w kierunku wschodnim grzbietu kulminującego w Wołowym Garbie^[3]. Płaska kopa Wołowego, błędnie nazywana Małym Haliczem^[4], oddzielona jest od Halicza niewielką przełęczą Sidło^[5]. Masyw Halicza piętrzy się trójkątną sylwetką ponad kotłem źródłowym Wołosatki i doliną górnego Sanu^[6]. Zbudowany z twardych piaskowców i łupków krośnieńskich. W partiach szczytowych częste wychodnie, grzędy i rumowiska skalne^[7]. Ze wschodniego stoku Halicza, na wysokości 1200 m, wypływa potok o nazwie Halicz, będący lewym dopływem Sanu.

Pochodzenie nazwy szczytu nie zostało dostatecznie wyjaśnione^[8].

Szczyt w całości pokrywa połonina tylko tu i ówdzie okraszona skalnymi występami. Połoninę wykorzystywali Bojkowie, dawni mieszkańcy tych ziem. Pierwotnym źródłem ich utrzymania była hodowla, głównie wypas wołów wysoko na połoninach oraz krów i owiec niżej w pobliżu wsi. Przykładowo na połoninach Halicza w 1913 pasło się 1900 wołów. Równie duże stada wypasano na połoninach Bukowego Berda, Połoniny Caryńskiej i Połoniny Wetlińskiej^[9]. Załamanie tradycyjnej gospodarki pasterskiej nastąpiło w wyniku zniesienia serwitutów pastwiskowych^[10]. Według węgierskich kronik w średniowieczu zbiegały się tu granice Polski, Węgier i Rusi. Góra ta dawniej cieszyła się złą sławą. Podobno była miejscem urzędowania beskidzkich zbójów i opryszków^[8]. W okresie walk z oddziałami UPA na Haliczu odbywały się egzekucje mieszkańców okolicznych wsi, którym udowodniono współpracę z wojskiem polskim. Służyła temu zbudowana przez banderowców na szczycie specjalna szubienica^[6].

• 
  Widok z Tarnicy
• 
  Wieża triangulacyjna na szczycie
• 
  Widok z doliny górnego Sanu

Przyroda

Na północno-wschodnich zboczach Halicza rosną naturalne lasy świerkowe^[10]. W paśmie połonin ciekawa flora i fauna. Z rzadkich w Polsce roślin występuje tutaj m.in. arnika górska, chaber Kotschyego, tojad bukowiński, zaraza macierzankowa i turzyca dacka^[11]. Gatunkiem endemicznym jest wilczomlecz karpacki. Miejsce kosówki zajmuje tutaj olsza kosa. Z ptaków najliczniej reprezentowany jest siwarnik i kruk. Z ssaków liczebnościowo dominują darniówki zwyczajne^[12].

Turystyka

Halicz znany jest z rozległych widoków. Dzięki dookolnej panoramie przy dobrej widzialności można dostrzec ukraińską część Bieszczadów: Połoninę Bukowską z Kińczykiem Bukowskim, Połoninę Równą, Starostynę, Pikuj, Czorną Repę oraz dalekie szczyty Popadii i Wielkiej Sywuli w Gorganach. Dobrze widać stąd górną część doliny Sanu ciągnącą się w stronę Przełęczy Użockiej i na północy dominującą w krajobrazie Magurę Łomniańską. Wspaniale prezentuje się ze szczytu dolina Wołosatki oraz wznoszące się nad nią w kierunku zachodnim grzbiety grupy Tarnicy.

Widokowy szczyt budził zainteresowanie turystów. Na początku XX w. wprost na połoninę Halicza prowadziła jezdna droga od cerkwi w Tarnawie Niżnej^[13]. Pierwszy szlak turystyczny na Halicz wyznakowano kolorem niebieskim w 1933 z Sianek. Także z Sianek w 1909 dokonano pierwszego zimowego wejścia na Halicz^[8]. W okresie powojennym Halicz przez długie lata był końcowym punktem Głównego Szlaku Beskidzkiego i wejść można było na niego z Ustrzyk Górnych. Jego trasę z Komańczy do Halicza wytyczyła w 1953 dwuosobowa ekipa z PTTK z Krakowa Władysław Krygowski i Edward Moskała^[10]. W 1975 szlak przedłużono z Halicza na Rozsypaniec^[8], a w 1980 dalej do Wołosatego^[14]. 5 sierpnia 1953, korzystając z urlopu naukowego, szczyt zdobył ks. dr Karol Wojtyła, wędrując z Ustrzyk Górnych^[15].

• 
  Pod szczytem
• 
  Widok z Rozsypańca
• 
  Widok z Beniowej (od lewej): Halicz, Wołowy Garb, Kopa Bukowska

Piesze szlaki turystyczne

szlak czerwony Wołosate – Rozsypaniec – Halicz – Przełęcz pod Tarnicą – Szeroki Wierch – Ustrzyki Górne (fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego):

• z Wołosatego przez Rozsypaniec 3 h 35 min (↓ 2 h 30 min)
• z Przełęczy pod Tarnicą 1 h 35 min (↓ 1 h 15 min)^[5]

Przypisy

1. Trasa 1 – Tarnica z Wołosatego i Ustrzyk Górnych, [w:] PiotrP. Sieńko PiotrP. i inni, Niezbędnik turystyczny – Bieszczady, Piwniczna-Zdrój: Agencja Wydawnicza WiT, 2021, s. 54, ISBN 978-83-89580-21-4  (pol.).
2. Analiza wybitności polskich szczytów w Karpatach
3. Mapa topograficzna 1:10 000. mapy.geoportal.gov.pl. [dostęp 2020-12-27].
4. Wojciech Krukar, Paweł Swianiewicz, Tadeusz Andrzej Olszański, Paweł Luboński: Bieszczady. Przewodnik. Oficyna wydawnicza Rewasz, Pruszków-Olszanica 1994, s. 204. ISBN 83-85557-09-1.
5. Bieszczady. Mapa Turystyczna. skala 1:50 000. Wydawnictwo Compass, Kraków 2020, s. 1, 2. ISBN 978-83-8184-107-8.
6. Edward Moskała: Bieszczady. Szlaki turystyczne.. Wydawnictwo PTTK Kraj, Kraków 1984, s. Tarnica-Halicz.
7. Praca zbiorowa: Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 209, 210. ISBN 83-01-13080-6.
8. Stanisław Kłos: Bieszczady. Przewodnik. Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1986, s. 306, 307.
9. Jerzy Wrona: W Bieszczadach. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1985, s. 54. ISBN 83-02-02368-X.
10. Edward Moskała: Bieszczady. Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1982, s. 8, 35.
11. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6. Brak numerów stron w książce
12. Kazimierz Zarycki, Zbigniew Głowaciński: Przyroda Polska. Bieszczady. Wiedza Powszechna, Warszawa 1986, s. 94–103. ISBN 83-214-0414-6.
13. Dr. Mieczysław Orłowicz: Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim. Dr. Karol Kwieciński/reprint: Wydawnictwo RUTHENUS, Lwów 1919/Krosno 2002, s. 246. ISBN 83-86588-37-3.
14. Maria Starakiewicz: Bieszczady. Część południowa. Przewodnik turystyczny. Wydawnictwo PTTK Kraj, Kraków 1988, s. 11. ISBN 83-7005-226-6.
15. Andrzej Potocki: Bieszczadzkimi i beskidzkimi śladami Karola Wojtyły. Wydawnictwo Carpathia, Rzeszów 2006, s. 24. ISBN 83-60234-01-9.

Bibliografia

• Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie. Mapa turystyczna. Skala 1:75 000. Wydanie trzecie. Warszawa: PPWK SA. ISBN 83-7329-436-8. Brak numerów stron w książce