Dominum ... [imię kardynała wybranego na papieża w bierniku, accusativus],
Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem ... [nazwisko kardynała wybranego na papieża w formie nieodmienionej],
qui sibi nomen imposuit ... [imię, które przybrał nowy papież, w bierniku, accusativus].
Polskie tłumaczenie
Oznajmiam wam wielką radość: mamy Papieża,
Najczcigodniejszego i Najprzewielebniejszego Pana,
Pana ... [imię kardynała wybranego na papieża],
Kardynała Świętego Kościoła Rzymskiego, kardynała ... [nazwisko kardynała wybranego na papieża],
który przybrał sobie imię ... [imię, które przybrał nowy papież].
Błędy gramatyczne
Ogłaszając wybór kardynała Josepha Ratzingera w 2005 roku, kardynał Jorge Medina Estévez popełnił błąd gramatyczny[1], używając niewłaściwego łacińskiego przypadku (dopełniacza, łac.genetivus), mówiąc: qui sibi nomen imposuit Benedicti Decimi Sexti. Podobny błąd popełnił dwukrotnie kardynał Pericle Felici, ogłaszając wybór Albino Lucianiego oraz Karola Wojtyły, mówiąc w pierwszym przypadku: qui sibi nomen imposuit Joannis Pauli Primi, zamiast ...Joannem Paulum Primum, a w drugim przypadku: ...Joannis Pauli, zamiast ...Joannem Paulum Secundum (Felici ominął słowo Secundi / Secundum). W 1958 roku kardynał Canali powiedział: qui sibi nomen imposuit Ioannis Vigesimi Tertii, zamiast Ioannem Vigesimum Tertium. We wszystkich przypadkach oficjalne dokumenty Watykanu wydane po wygłoszeniu formuły habemus papam korygują cytaty kardynałów, przytaczając je poprawnie w bierniku, mimo że faktycznie wygłoszone były błędnie w dopełniaczu.
Historia
Nie wiadomo, kiedy zapoczątkowano zwyczaj ogłaszania wyboru papieża za pomocą tej formuły. Najstarszy odnotowany w źródłach tekst formuły Habemus Papam pochodzi z 1484, kiedy protodiakon Francesco Piccolomini następującymi słowami ogłosił wybór kardynała Giovanniego Battisty Cibo z Molfetty na papieża Innocentego VIII[2]:
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Reverendissimus Dominus cardinalis Melfictensis electus est in summum pontificem et elegit sibi nomen Innocentium Octavum[3].
W źródłach historycznych odnotowano dosłowne brzmienie formuły przy okazji licznych konklawe począwszy od XV wieku. Ich porównanie wskazuje, że przez długi czas nie miała ona ściśle ustalonego tekstu.
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Reverendissimus Dominus cardinalis Melfictensis electus est in summum pontificem et elegit sibi nomen Innocentium Octavum[2]
Gaudium magnum nuntio vobis! Papam habemus, Reverendissimum Dominum Johannem de Medicis, Diaconum Cardinalem Sanctae Mariae in Domenica, qui vocatur Leo Decimus[6]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus Reverendissimum Dominum Alexandrum Episcopum Hostiensem, Cardinalem de Farnesio nuncupatum, qui imposuit sibi nomen Paulus Tertius[8]
Annuntio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Reverendissimus Dominus Cardinalis Sancti Sixti electus est in Summum Pontificem, et elegit sibi nomen Gregorius Tertius Decimus[9]
Annuncio vobis gaudium magnum, habemus Papam Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Johannem Baptistum Pamphilium, qui sibi nomen imposuit Innocentium Decimum[11]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Fabium Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Chisium, qui elegit sibi nomen Alexandrum Septimum[12]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimus Dominus Julius tituli Sancti Sixti Presbiter Cardinalis Rospigliosus electus est in Summum Pontificem, et imposuit sibi nomen Clemens Nonus![13]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Aemilius Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyter Cardinalis Alterius electus est in Summum Pontificem, et imposuit sibi nomen Clemens Decimus![14]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus Reverendissimum Benedictum Titulo Sancti Honufrii Cardinalem Odeschalcum, qui sibi nomen imposuit Innocentium Undecimum[15]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus, Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Petrum Episcopum Portuensem Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Ottobonum, qui imposuit sibi nomen Alexander Octavus[16]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Antonium Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Pignatellum. Qui imposuit sibi nomen Innocentius Duodecimus[17]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum, Dominum Joannem Franciscum Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Albanum, qui imposuit sibi Nomen: Clemens Undecimus[18]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Michaelem Angelum Tituli Sanctorum Quirici et Iulitta Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem de Comitibus, qui sibi nomen imposuit Innocentius Tertius Decimus[19]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus: Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Fratrem Vincentium Mariam Cardinalem Ursinum Episcopum Portuensem, qui sibi nomen imposuit Benedictus Tertius Decimus[20]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Laurentium Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Corsinum Episcopum Tusculanum, qui sibi Nomen imposuit Clemens Duodecimus[21]
Annuncio vobis gaudium magnum: habemus Papam, Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum Prosperum, tituli Sanctae Crucis in Ierusalem, Presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Lambertinum, Archiepiscopum Bononiensem,qui sibi nomen imposuit Benedictus Decimusquartus[22]
Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Carolum tituli sancti Marci Presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Rezzonicum, Episcopum Patavinum, qui sibi nomen imposuit Clemens Tertius Decimus[23]
Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et reverendissimum Dominum Fratrem Laurentium tituli Sanctorum Duodecim Apostolorum Presbiterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Ganganelli, qui sibi nomen imposuit Clemens Quartus Decimus[24]
Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Ioannem Angelum, tituli Sancti Onuphrii Presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Braschi, qui sibi Nomen imposuit Pius Sextus[25]
Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et reverendissimum Dominum Gregorium Barnabum, tituli sancti Callixti Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Chiaramonti, qui sibi nomen imposuit Pius Septimus[26]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus, Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum Annibalem, tituli Sanctae Mariae Transtiberim, presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae cardinalem Della Genga, qui sibi imposuit nomen Leo Duodecimus[27]
Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum Franciscum Xaverium, episcopum Tusculanum, Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Castiglioni, qui sibi imposuit nomen Pius Octavus[28]
Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Maurum Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Cappellari, qui sibi nomen imposuit Gregorius Sextus Decimus[29]
Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Ioannem Mariam Mastai Ferretti, Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem, qui sibi nomen imposuit Pius Nonus[30]
Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Ioachim Pecci, qui sibi nomen imposuit Leonis Decimi Tertii[31]
Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum et reverendissimum Dominum Jacobum Della Chiesa, qui sibi nomen imposuit Benedictum Quintum Decimum[33]
Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum Cardinalem Achillem Ratti, qui sibi nomen imposuit Pius Undecimus[34]
Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Angelum Josephum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Roncalli, qui sibi nomen imposuit Ioannis Vigesimi Tertii[37]
Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Albinum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Luciani, qui sibi nomen imposuit Ioannis Pauli Primi[39]
Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Carolum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Wojtyła, qui sibi nomen imposuit Ioannis Pauli[40][41]
Fratelli e sorelle carissimi, Queridísimos hermanos y hermanas, Bien chers frères et sœurs, Liebe Brüder und Schwestern, Dear brothers and sisters.[42]Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Iosephum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Ratzinger, qui sibi nomen imposuit Benedicti Decimi Sexti[43]
Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Georgium Marium Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Bergoglio, qui sibi nomen imposuit Franciscum[44]
Przypisy
↑Nie jest to żadną miarą błąd gramatyczny. Takie użycie tego przypadka nazywa się genetivus explicativus.
↑ abL. Thuasne (red.), Johannis Burchardi Argentinensis Diarium sive Rerum Urbanum commentarii, Vol. I, Paryż 1883, s. 62-63.
↑Polskie tłumaczenie: Zwiastuję wam radość wielką. Mamy papieża. Najczcigodniejszy pan kardynał z Molfetty został wybrany na papieża i przybrał sobie imię Innocentego VIII.
↑Casimiro Tempesti: Storia della vita e geste di Sisto quinto sommo pontefice dell'ordine de' minori conventuali di san Francesco. T. 1. Wenecja: 1754, s. 92. (wł.)..
↑Eleanor Herman: Królowa Watykanu. Warszawa: Wydawnictwo JEDEN ŚWIAT, 2009, s. 139. ISBN 978-83-89632-45-6. (pol.).
↑Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 359.
↑Carl Valentin Kirchmeyer, Der Cardinal-Hut, Oder Bericht von den Cardinälen: Ihrem Ursprung, Aufnehmen und jetzigem Zustand, Ihrem Ambt, Stand, Verrichtung, Ceremonien und Gebräuchen: Wie auch, Was sich in dem Conclave, oder Wahl-Haus, von zweyhundert und mehr Jahren, Denckwürdiges begeben und zugetragen, Tom 1, 1667, s. 356-357.
↑Giacomo Dragondelli: Vera, e compita relazione delle cerimonie fatte per la creatione, e per l'incoronatione di N. Signore Papa Clemente X. alli 29. Aprile, e li 11. di Maggio 1670., etc. Rzym: 1670. Brak numerów stron w książce
↑Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 361.
↑Relatione dell Cerimonie fatte nell'Elezione del nuovo Sommo Pontefice Innocenzo XII.. Rzym i Neapol: Parrino, 1691. Brak numerów stron w książce
↑Warhafftige Erzählung aller Denckwürdigkeiten und Ceremonien, so sich ereignet, sowohl im Conclavi als in St. Peters-Kirchen, bey Erwählung des neuen Römischen Pabst Clementis XI. Wiedeń: Jo. Bapt. Schönwetter, 1700, s. 4.
↑Diario Ordinario. Num. 597, Rzym: 10 maja 1721, s. 9-10.
↑Diario ordinaro. Num. 1065, Rzym: 31 maja 1724, s. 7.
↑Diario Ordinario. Num. 2020., Rzym: 15 lipca 1730, s. 7.
↑Diario Ordinario. Num. 3596, Rzym: 20 sierpnia 1740, s. .
↑Diario Ordinario. Num. 6396, Rzym: 8 lipca 1758, s. 20.
↑Diario Ordinario. Num. 8059, Rzym: 20 maja 1769, s. 18.
↑Diario Ordinario. Num. 14, Rzym: 18 lutego 1775, s. 15.
↑Francesco Cancellieri, Storia de' solenni possessi de' Sommi Pontefici, detti anticamente processi o processioni, dopo la loro coronazione, dalla Basilica Vaticana alla Lateranense..., Rzym 1802, s. 436.
↑Diario di Roma. Del 1 ottobre 1823. Num. 78, s. 6.
↑Diario di Roma. Del 1 aprile 1829. Num. 26, s. 3.
↑Diario di Roma. Del 5 Febbrajo 1831. Num. 10, s. 4.
↑Diario di Roma. Anno 1846, N. 49, Sabato 20 giugno, s. 1.