Gwardia Szwajcarska

Gwardia Szwajcarska

Sztandar Gwardii Szwajcarskiej za pontyfikatu Franciszka (pośrodku herb Christopha Grafa)
Państwo	Watykan
Historia
Data sformowania	1506
Pierwszy dowódca	Kaspar von Silenen
Święto	6 maja
Dane podstawowe
Obecny dowódca	płk Christoph Graf
Podporządkowanie	aktualny papież
Liczebność	135

Gwardia Szwajcarska (łac. Cohors pedestris Helvetiorum a sacra custodia Pontificis, wł. Guardia Svizzera Pontificia) – piesza formacja wojskowa pełniąca rolę straży przybocznej papieża, formalnie istniejąca od XVI wieku.

Uważana za najmniejszą i najstarszą istniejącą armię świata – od roku 1506^[1]. W swej historii funkcjonowała z przerwami (po raz pierwszy od 1527 do 1548 roku, kiedy reaktywował ją papież Paweł III). W 1798 rozwiązana wskutek okupacji wojsk francuskich (napoleońskich) i reaktywowana w 1801 przez papieża Piusa VII oraz ponownie rozwiązana w 1808 i w 1814 przywrócona przez tegoż papieża.

Historia

Konklawe 1565–1566 – po prawej strzegący wejścia gwardzista

Współcześni gwardziści (z wyposażeniem w broń drzewcową)

Pierwszą gwardię papieską zwerbowano w 1505 roku na polecenie papieża Juliusza II za pieniądze augsburskiego przedsiębiorcy i finansisty, Jakoba Fuggera^[2].

22 stycznia 1506 roku 150 szwajcarskich najemników przybyło do Rzymu dla ochraniania papieży. W przypadku formowania gwardii złożonej ze Szwajcarów niebagatelną rolę odgrywała panująca wówczas na dworach europejskich moda na posiadanie takich oddziałów strażniczych. Szwajcarów powszechnie uważano za dzielnych, zdyscyplinowanych i wiernych żołnierzy.

Skład osobowy

Obecnie papieskie wojsko liczy 135 żołnierzy^[3]: oficerów, podoficerów, halabardników i dwóch doboszy. Jego komendant ma rangę pułkownika, jest tzw. „domownikiem papieskim” i posiada tytuł szlachcica Jego Świątobliwości.

Żołnierzami Gwardii Szwajcarskiej mogą być wyłącznie katoliccy obywatele Szwajcarii^[4] (pochodzą głównie z kantonów katolickich Lucerna i Valais). W momencie zaprzysiężenia muszą być kawalerami o nieskalanej opinii, odbyć zasadniczą służbę wojskową w armii swego kraju, mieć od 19 do 30 lat i liczyć powyżej 174 cm wzrostu^[5]. Zasadnicza służba w Gwardii Szwajcarskiej trwa dwa lata (z możliwością przedłużenia).

Oficerowie to^[6]:

• pułkownik – dowódca Gwardii
• podpułkownik – szef sztabu
• kapelan (godnością porównywalny do stopnia podpułkownika)
• major
• 2 kapitanów
• 3 poruczników (komendanci 1, 2 i 3 plutonu) – stopień wprowadzony od 1 grudnia 2020^[7].

Podoficerowie to^[8]:

• starszy sierżant – pełniący funkcję chorążego
• 5 sierżantów – zastępcy komendantów plutonów
• 10 kaprali – dowódcy drużyn
• 10 wicekaprali – zastępcy dowódców drużyn

Szeregowi:

• 78 halabardników (w tym 2 doboszy)

Powyższe liczby odnoszą się do stanu sprzed zwiększenia liczebności ze 110 do 135 żołnierzy.

Wobec faktu, iż liczba gwardzistów przekracza 10% mieszkańców państwa, Jan Paweł II miał niegdyś nazwać Watykan najbardziej zmilitaryzowanym krajem świata^[9].

Strój i uzbrojenie

Gwardziści umundurowani są w barwne uniformy, podobne do tych, w jakich w roku 1506 przybyli do Rzymu ich pierwsi żołnierze. Są to barwy szlacheckiej rodziny Medyceuszy. Niezgodny z prawdą jest przekaz, że ich mundury zaprojektował Michał Anioł Buonarroti. Z upływem czasu stroje gwardzistów modyfikowano zgodnie z duchem poszczególnych epok. Obecne uniformy zostały zaprojektowane przez byłego komendanta Gwardii Szwajcarskiej w 1914 i swym wyglądem nawiązują do XVI-wiecznego pierwowzoru.

Codzienny mundur jest jednolicie błękitny i prostszy w kroju od paradnego.

Gwardziści używają następujących mundurów:

• błękitny mundur codzienny (dla oficerów – z naramiennikami)
• oficerski czarny mundur wyjściowy(naramienniki oficerów starszych złote z czarnym obszyciem)
• mundur zwykły galowy (barwy podano w tabelce poniżej)
• mundur wielkiej gali (z XVII-wieczną zbroją i morionem na mundurze galowym)

Podczas wojskowych spotkań integracyjnych (międzynarodowych lub szwajcarskich) gwardziści używają mundurów szwajcarskich z naszywką przynależności do Gwardii Papieskiej.

• 
  Gwardzista w typowym mundurze dziennym
• 
  Mundur gwardzisty z około 1850 r.
• 
  Dawny mundur i wyposażenie gwardzisty
• 
  Gwardziści w mundurach ćwiczebnych (1938)
• 
  Mundur noszony zwykle nocą
• 
  Krótki miecz gwardzisty (katzbalger)
• 
  Morion gwardzisty (Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu)

Elementy ubioru^[10]

Stopień	Pułkownik	Podpułkownik	Major	Kapitan	Porucznik
Naramienniki[11] noszone tylko z niebieskim strojem codziennym
Oznaki stopnia na berecie
Hełm[a]					[12]
Barwy munduru galowego	Czerwony

Stopień	Starszy sierżant	Sierżant	Kapral	Wicekapral	Halabardzista/Gwardzista	Gwardzista w funkcji dobosza
Naramienniki	Brak	Brak	Brak	Brak	Brak	Brak
Oznaki stopnia na berecie					Brak	Brak
Hełm[a]
Barwy munduru galowego	Czarny i czerwony		Niebieski, żółty i czerwony			Niebieski, żółty i czarny

Broń i rynsztunek

Stopień	Oficerowie	Sierżanci	Kapral	Wicekapral	Halabardzista
Broń drzewcowa	Nie używają	Nie używają		<
			Partyzana		Halabarda
Miecz	Rapier	Krótki miecz (~1m) – katzbalger[13]
Inne		Laska

W skład pocztu sztandarowego poza starszym sierżantem z funkcją chorążego wchodzi też dwóch kaprali albo wicekaprali z flambergami.

Pełniąc funkcje ochrony gwardziści używają również następujących środków obronnych^[14]:

• pistolet SIG P220
• karabin SIG SG 550 lub SG 552
• gaz łzawiący RSG-2000
• pistolet Glock 19
• pistolet maszynowy Heckler & Koch MP7

Zadania

Gwardia Szwajcarska – oprócz pełnienia funkcji reprezentacyjno-honorowych – od początku swego istnienia stanowi ochronę osobistą papieża i Pałacu Apostolskiego. Strzeże również granic Państwa Watykańskiego, a od niedawna jej członkowie (w strojach cywilnych) towarzyszą papieżowi w jego zagranicznych pielgrzymkach.

Podczas wakatu Stolicy Apostolskiej Gwardia podlega władzy kamerlinga i strzeże niezakłóconego przebiegu konklawe.

Święto Gwardii Szwajcarskiej

Zobacz też

Zobacz hasło Gwardia Szwajcarska w Wikisłowniku

• Żandarmeria Watykańska
• Gwardia Palatyńska
• Gwardia Szlachecka
• Żuawi papiescy

Uwagi

1. Używany jest również hełm czarny z piórami (zwłaszcza podczas liturgii i wydarzeń religijnych) oraz hełm bez piór.

Przypisy

1. Informacja na stronie internetowej Watykanu
2. Według informacji ze strony poświęconej rodowi Fuggerów [1].
3. Na konferencji prasowej poprzedzającej Zaprzysiężenie 6 maja 2018 była mowa o powiększeniu Gwardii, wówczas liczącej 110 osób. Zob. artykuł po włosku na vaticannews.va
4. The Swiss Guard - Admission Requirements [online], www.vatican.va [dostęp 2017-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-15]  (wł.).
5. Oficjalna strona Gwardii Szwajcarskiej. [dostęp 2012-05-06]. (ang.).
6. Strona oficjalna Gwardii Szwajcarskiej - Organizacja [online], www.guardiasvizzera.va [dostęp 2017-08-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-22]  (wł.).
7. Vaticano: Guardie Svizzere in aumento,da gennaio saranno 135 - Ultima Ora [online], Agenzia ANSA, 6 grudnia 2020 [dostęp 2020-12-31]  (wł.).
8. Pontifical Swiss Guard / Guardia Svizzera Pontificia - Cohors Pedestris Helvetiorum a Sacra Custodia Pontificis [online], www.uniforminsignia.org [dostęp 2017-09-09]  (ang.).
9. Kalendarium [online], wiadomosci.polska.pl [dostęp 2017-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2007-08-11]  (pol.).
10. David J.D.J. Alvarez David J.D.J., The pope's soldiers : a military history of the modern Vatican, Lawrence, Kan.: University Press of Kansas, 2011, ISBN 978-0-7006-1770-8, OCLC 681500334 . Brak numerów stron w książce
11. Naramienniki pochodzą z różnych zdjęć w internecie, zwłaszcza: Pułkownik Anrig i Oficerowie
12. Päpstliche Schweizergarde: Responsabili [online], www.guardiasvizzera.ch [dostęp 2021-09-02] .
13. My new Swiss friends, „Letters from Rome”, 11 września 2008 [dostęp 2017-09-14]  (ang.).
14. Happy Easter: Guns of the Vatican's Swiss Guard, the world's oldest continuously serving military unit, „Guns.com”, 16 kwietnia 2017 [dostęp 2017-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-19]  (ang.).

Bibliografia

• Czesław Michalski: Najmniejsza i najstarsza armia świata. „Konspekt” – Pismo Akademii Pedagogicznej w Krakowie, nr 2/2007 (29). wsp.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-22)]. [wydanie internetowe; dostęp 2010-04-02]
• ABC chrześcijanina. Mały słownik. Warszawa: Wydawnictwo „Verbinum”, 1999, s. 84, ISBN 83-85762-95-7
• Encyklopedia katolicka. T. VI. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1993, s. 419-420

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000106636155
• VIAF: 134191354
• LCCN: n94069781
• GND: 2127514-2
• NKC: olak2004203660
• NUKAT: n02010214
• J9U: 987011427467405171

Encyklopedie internetowe:

• Treccani: guardia-svizzera
• Catalana: 0144268