Guebwiller (niem. Gebweiler, alzacki Gawill'r ) – francuskie miasto liczące 11 137 mieszkańców (stan na 1 stycznia 2021 ) w Departamencie Górnego Renu, należącym do Europejskiej Wspólnoty Alzacji(inne języki), w regionie administracyjnym Grand Est. Miejscowość leży nad rzeką Lauch(inne języki), spływającą na wysokości ok. 268 m n.p.m. na Nizinę Górnoreńską. Obszar miejski Guebwiller, będący częścią ponadregionalnego parku przyrody Parc naturel régional des Ballons des Vosges, położony jest ok. 7 km w linii prostej od Grand Ballon (1424 m), najwyższego wzniesienia Wogezów. Na terenie Guebwiller, jednym z najważniejszych miast winiarskich w Alzacji, uprawiane są cztery winnice z apelacją Alsace Grand Cru. Na terenie miasta znajduje się kilka znaczących zabytków architektury, np. późnoromański kościół św. Leodegara, kościół Notre Dame – największy klasycystyczny budynek kościelny w Alzacji, późnogitycki ratusz w stylu flamboyant.
Historia
Najstarsza zachowana wzmianka o Guebwiller (łac. Gebvilla )[1] – jako Gebunvillare – pochodzi z 774 r. i znajduje się w akcie darowizny, gdzie jako dobra ziemskie przekazane zostało pobliskiemu klasztorowi Murbach. Do czasu Rewolucji Francuskiej jako Gebweiler było siedzibą wójtostwa (Vogtei Gebweiler), jednego z trzech podległych książęcemu opactwu Murbach, i leżało w obrębie Świętego Cesarstwa Rzymskiego[2]. Jako miasto Gebweiler rozwinęło się w XII w. wokół kościoła św. Leodegara (Saint-Léger) i zespołu zamkowego (zwanego dziś Burgstall) – rezydencji księcia opata klasztoru Murbach. W latach 1270–1287 otoczono zabudowania Gebweiler murami miejskimi. W 1394 r. liczyło ono 1350 mieszkańców.
Podczas wojny trzydziestoletniej, w 1634 r., miasto zostało złupione przez wojska szwedzkie, a w 1635 r. doszczętnie splądrował je stacjonujący w Colmar garnizon francuski[3]. W 1657 r. w mieście pozostało zaledwie 176 mieszkańców. W 1680 r. przyłączono je do Królestwa Francji[4].
W przeciągu XIX w. urosło do rangi ważnego ośrodka przemysłu tekstylnego, drugiego co do wielkości po Miluzie. Przetwarzano tu wełnę i bawełnę. W mieście wybudowano specjalne dzielnice robotnicze. Na przełomie XIX i XX w. działały tu: jeden kościół protestancki i dwa katolickie, synagoga, gimnazjum, sąd rejonowy i nadleśnictwo.
Demografia
Rozwój demograficzny do końca I wojny światowej
Rok
|
Liczba mieszkańców
|
Uwagi
|
1780
|
–
|
ok. 400 domost
|
1793
|
3005
|
|
1821
|
3703
|
z tego 3284 katolików, 350 protestantów i 69 Żydów
|
1836
|
3873
|
|
1856
|
8971
|
[5]
|
1861
|
10 680
|
[6]
|
1866
|
12 218
|
|
1872
|
11 338
|
- grudnia, w 1042 domach
|
1880
|
12 452
|
1 grudnia, na powierzchni 980 ha, w 1078 domach, z tego 10 875 katolików, 1194 protestantów i 345 Żydów
|
1885
|
12 388
|
z tego 10 805 katolików, 1194 protestantów i 346 Żydów
|
1890
|
12 367
|
[6]
|
1900
|
13 254
|
przeważnie wyznania katolickiego
|
1905
|
13 313
|
|
1910
|
13 024
|
z tego 11 332 katolików, 1346 protestantów i 295 Żydów (318 Francuzów)[7]
|
Liczba mieszkańców od połowy XX wieku
Rok
|
1962
|
1968
|
1975
|
1982
|
1990
|
1999
|
2006
|
2017
|
Rezydent
|
10568
|
10840
|
11072
|
10689
|
10942
|
11525
|
11609
|
11094
|
Zabytki
- Późnoromański kościół Saint-Léger (św. Leodegar) zbudowany w latach 1182-1287, po 1336 r. prezbiterium przebudowane w stylu gotyckim.
- Dominikański klasztor z gotyckim kościołem w typie kościoła żebraczego (Bettelordenskirche), ze średniowiecznymi freskami na bocznych ścianach; dziś kościół służy jako sala koncertowa.
- Kościół Notre-Dame (Najświętszej Marii Panny), zaprojektowany przez architekta Louisa Beuque z Besançon i zbudowany w latach 1760–1785, jest największą klasycystyczną budowlą sakralną w Alzacji. Bogate wyposażęnie (ambona, ołtarze, konfesjonały) autorstwa Fidela Sporera, także organy w oryginalnej obudowie z 1785 roku.
- Synagoga, zbudowana w latach 1869-1872.
- Zamek Neuenburg z XVIII wieku, miejska rezydencja książąt opatów Murbach.
- Ratusz z 1514 r. w późnogotyckim stylu flamboyant.
- Musée Théodore Deck et des pays du Florival , największe muzeum w Górnej Alzacji, po muzeach w Colmarze i Miluzie.
- Niemiecko-francuski cmentarz wojskowy, na którym pochowano ponad 1000 Niemców i prawie 450 Francuzów poległych w czasie I wojny światowej oraz 175 Niemców poległych w czasie II wojny światowej. Zbudowany przez stronę niemiecką w 1914 r., po pierwszych walkach na tym terenie, m.in. na Hartmannswillerkopf, ostateczną formę nadano mu w 1977 r.
- Rzędy 36 menhirów (Alignements d'Appenthal) na północny zachód od Guebwiller.
Miasta partnerskie
Miastami partnerskimi Guebwiller są włoska gmina Castelfiorentino w Toskanii oraz, ze względów historycznych, szwajcarska Lucerna.
Przypisy
- ↑ Johann Friedrich Aufschlager: Das Elsass. Neue historisch-topographische Beschreibung der beiden Rhein-Departemente, Zweiter Theil, Johann Heinrich Heitz, Straßburg 1825, S. 121–123 (books.google.de).
- ↑ Georges Bischoff: Recherches sur la puissance temporelle de l’abbaye de Murbach (1229–1525) = Publications de la Société Savant d’Alsace et des Régions de l’Est. Série recherches et documents XXII. Libraire Istra, Strasbourg 1975, S. 81, 129, 159.
- ↑ Johann Gottfried Haymann: Neue Europäische Staats- und Reisegeographie worinnen die Lande des oberrheinischesn Kreises ausführlich vorgestellet werden. Band IV, Dresden/Leipzig 1754, S. 721–722 (books.google.de).
- ↑ Maximilian du Prel: Die Deutsche Verwaltung in Elsass-Lothringen 1870–1879. Denkschrift mit Benutzung amtlicher Quellen. Karl J. Trübner, Straßburg 1879, S. 6–7 (books.google.de).
- ↑ Guebwiller – Notice Communale [online], cassini.ehess.fr [dostęp 2024-07-06] .
- ↑ a b [https://www.eirenicon.com/rademacher/www.verwaltungsgeschichte.de/els_gebweiler.html Deutsche Verwaltungsgeschichte Elsa�-Lothringen, Gebweiler] [online], www.eirenicon.com [dostęp 2024-07-06] .
- ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2024-07-06] .
Bibliografia
- Martin Zeiller: Gebwil. W: Matthäus Merian (Red.): Topographia Alsatiae etc. (= Topographia Germaniae. Tom 3). 1. wyd. Matthaeus Merian, Frankfurt am Main 1643, S. 20 (tekst w całości na Wikisource).
- Le Patrimoine des Communes du Haut-Rhin. Band 1, Flohic Editions, Paris 1998, ISBN 2-84234-036-1, S. 476–500.
Linki zewnętrzne