Gruba Kaśka (wodozbiór)

Gruba Kaśka

nr rej. 585 z 1.07.1965
Wodozbiór od strony zachodniej
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	al. „Solidarności”
Styl architektoniczny	klasycyzm
Architekt	Szymon Bogumił Zug
Rozpoczęcie budowy	1783
Ukończenie budowy	1787
Położenie na mapie Warszawy Gruba Kaśka
Położenie na mapie Polski Gruba Kaśka
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gruba Kaśka
52°14′40″N 21°00′06″E

Gruba Kaśka – zwyczajowa nazwa klasycystycznego wodozbioru (obudowy studni) z końca XVIII wieku, znajdującego się w Warszawie w pasie rozdzielającym jezdnie al. „Solidarności”, w pobliżu zbiegu tej ulicy z placem Bankowym i ul. Andersa.

Historia

Budowla została wzniesiona w 1787 według projektu Szymona Bogumiła Zuga na zaprojektowanym przez niego placyku Tłumackie na terenie jurydyki o tej samej nazwie^[1]. Ma kształt walca o średnicy zewnętrznej 4,3 metra^[2]. Jest ozdobiona płycinami z boniowaniem oraz fryzem tryglifowym i zwieńczona schodkowym daszkiem wykonanym z blachy miedzianej z pozłacaną kulą. Było to jedno z kilku ujęć wody powstałych w tym czasie w Warszawie.

Wodozbiór został poważnie uszkodzony w czasie II wojny światowej^[3]. W czasie powstania warszawskiego pociski wybiły w budowli trzy dużych rozmiarów wyrwy, a elewacja i daszek zostały uszkodzone odłamkami pocisków^[2]. Zmieniło się także jej otoczenie, m.in. 16 maja 1943 Niemcy wysadzili w powietrze znajdującą się naprzeciwko Wielką Synagogę^[4].

Po przeprowadzeniu w latach 1947–1949 Trasy W-Z budowla znalazła się między jezdniami al. gen. Karola Świerczewskiego (obecnie al. „Solidarności”)^[5].

Podczas remontu w 2004 odtworzono jej pierwotny wygląd, który został zmieniony podczas powojennej odbudowy, m.in. odsłonięto dwa zamurowane okienka, przywrócono pierwotne linie boniowania nad poszerzonym wejściem, wykonano nowe dębowe dwuskrzydłowe drzwi wejściowe, a także oczyszczono fryz, wzmocniono fundamenty w celu ograniczenia drgań pochodzących z przechodzących bardzo blisko „Grubej Kaśki“ linii tramwajowych oraz pozłocono kulę^[6][7].

Inne informacje

W latach 1966−1967 przy al. gen. Karola Świerczewskiego 74 zbudowano bar samoobsługowy „Gruba Kaśka“ według projektu Jana Bogusławskiego i Bohdana Gniewiewskiego^[8].

Zobacz też

• Gruba Kaśka

Galeria

• 
  Studnia i jej otoczenie przed 1898
• 
  Warszawa : studnia na Tłomackiem zw. "Grubą Kaśką" 1899
• 
  Studnia z szyldami reklamowymi w 1900
• 
  Gruba Kaśka i jej otoczenie w 1932 roku

Przypisy

1. Maria Bogucka, Maria Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Władysław Tomkiewicz, Andrzej Zahorski: Warszawa w latach 1526–1795. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 510. ISBN 83-01-03323-1.
2. Artur Zbiegieni. Zabytkowy wodozbiór „Gruba Kaśka“. „Wiadomości Konserwatorskie”. 17/2005. s. 100. 
3. Leonard Sempliński, Emilia Borecka: Warszawa 1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 255. ISBN 83-01-05151-5.
4. Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 808. ISBN 978-83-63444-27-3.
5. Krystyna Krzyżakowa: Warszawskie osiągnięcia [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 146. ISBN 83-03-01684-9.
6. Gruba Kaśka wypięknieje. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 17 sierpnia 2004. [dostęp 2013-08-15].
7. Artur Zbiegieni. Zabytkowy wodozbiór „Gruba Kaśka“. „Wiadomości Konserwatorskie”. 17/2005. s. 100, 102. 
8. Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 199.

Bibliografia

• Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 229–230. ISBN 83-01-08836-2.