Gródek (rejon mołodecki)

Gródek

Гарадок

Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Rejon	mołodecki
Sielsowiet	Gródek
Populacja (2009) • liczba ludności	395[1]
Nr kierunkowy	+375 1773
Kod pocztowy	222336
Położenie na mapie obwodu mińskiego Gródek
Położenie na mapie Białorusi Gródek
Położenie na mapie Polski w 1939 Gródek
54°09′21″N 26°55′04″E
Strona internetowa

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Gródek

Gródek (biał. Гарадок) – wieś na Białorusi, w rejonie mołodeckim obwodu mińskiego.

Siedziba parafii prawosławnej pw. Świętej Trójcy^[2].

Historia

Mikołaj II Radziwiłł otrzymał od Aleksandra Jagiellończyka w 1495 roku Dworzec Pietkowski, zwany w późniejszych dokumentach Gródkiem Pietkowskim lub Gródkiem^[3]. Miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie mińskim województwa mińskiego^[4].

W czasach zaborów miasteczko w powiecie wilejskim, w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. W 1866 roku liczyło 1815 mieszkańców. Należało do Benedykta Tyszkiewicza. Mieściła się tu poczta listowa, szkółka ludowa, zarząd gminny^[5].

W latach 1921–1945 miasteczko leżało w Polsce, w województwie wileńskim^[a], w powiecie wilejskim, od 1927 roku w powiecie mołodeczańskim, w gminie Gródek^[6][7].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 1420 osób, 71 było wyznania rzymskokatolickiego, 350 prawosławnego, 990 mojżeszowego, 9 mahometańskiego. Jednocześnie 597 mieszkańców zadeklarowało polską, 343 białoruską, 470 żydowską, 9 tatarską a 1 inną przynależność narodową. Było tu 201 budynków mieszkalnych^[8]. W 1931 w 256 domach zamieszkiwało 1690 osób^[9].

Wierni należeli do miejscowej parafii rzymskokatolickiej i prawosławnej. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Rakowie i Okręgowy w Wilnie; mieścił się tu właściwy urząd pocztowy dla gminy Gródek^[10].

W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. 2 listopada została włączona do Białoruskiej SRR^[11][12]. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką.

Podczas okupacji hitlerowskiej, 13 marca 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 osób. 22 czerwca 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, 900 Żydów zamordowano w okolicy a 400 wysłano do obozu w Krasnym^[13].

W 1944 miejscowość została ponownie zajęta przez wojska sowieckie i włączona do Białoruskiej SRR^[14].

Od 1991 w składzie niepodległej Białorusi.

Zabytki

• grodzisko XI–XII wiek
• synagoga, 1875
• kirkut
• cerkiew Świętej Trójcy, 1884, parafialna
• młyn wodny, 1875
• zabudowa z przełomu XIX/XX wieku

• 
  Zamczysko
• 
  Cerkiew Trójcy Świętej
• 
  Synagoga

Linki zewnętrzne

• Gródek siemkowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 826 .
• Gródek, miasteczko, powiat wilejski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 9 .

Uwagi

1. Przynależność wojewódzka zmieniała się. Wieś leżała w województwie nowogródzkim (1921–1922), w Ziemi Wileńskiej (1922–1926) i w województwie wileńskim (od 1926).

Przypisy

1. Liczby ludności miejscowości obwodu mińskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
2. Приход храма Святой Живоначальной Троицы д. Городок. molod-eparchy.by. [dostęp 2021-03-08]. (ros.).
3. Mirosława Malczewska, Latyfundium Radziwiłłów w XV do połowy XVI wieku, Warszawa-Poznań 1985, s. 102.
4. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 90.
5. Gródek, miasteczko, powiat wilejski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 9 .
6. Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472; zm. Dz.U. z 1926 r. nr 26, poz. 158; zm. Dz.U. z 1927 r. nr 8, poz. 62
7. Dz.U. z 1926 r. nr 45, poz. 277
8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 76 .
9. Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 58 .
10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 1598 .
11. https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf.
12. okupacja sowiecka ziem polskich, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-04-03] .
13. Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1194 .
14. PiotrP. Eberhardt PiotrP., Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej, „Dzieje Najnowsze”, Rocznik L – 2018 (2), 2018, s. 95–100 .