Gołąb (powiat puławski)

Gołąb

wieś
Domek loretański oraz kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	puławski
Gmina	Puławy
Wysokość	115 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	2197[2][3]
Strefa numeracyjna	81
Kod pocztowy	24-100[4]
Tablice rejestracyjne	LPU
SIMC	0389920[5]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Puławy Gołąb
Położenie na mapie Polski Gołąb
Położenie na mapie województwa lubelskiego Gołąb
Położenie na mapie powiatu puławskiego Gołąb
51°29′15″N 21°52′34″E[1]

Gołąb – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, w gminie Puławy^[5][6]. Leży nad Wisłą między Puławami a Dęblinem.

Na terenie wsi utworzono dwa sołectwa: Gołąb A i Gołąb B^[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 2227 mieszkańców^[8].

Położenie

Leży na prawym brzegu Wisły, u dawnej przeprawy przez tę rzekę, ok. 12 km na północ od Puław. Zabudowania rozłożyły się na płaskiej terasie nadzalewowej, pociętej starorzeczami Wisły^[9].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gołąb. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do tzw. „małego” województwa lubelskiego.

Historia

• XII wiek – pierwsza historyczna wzmianka o Gołębiu
• 1621 – majątek ziemski Gołąb należał do Jerzego Ossolińskiego
• 1628–1636 – zbudowano kościół parafialny
• 1638 – 5 września biskup Tomasz Oborski dokonał poświęcenia kościoła
• 1634–1642 – zbudowano kaplicę loretańską
• 1656 – 19 lutego miała miejsce bitwa w rejonie Gołębia którą stoczyły wojska polskie dowodzone przez Stefana Czarnieckiego z wojskami szwedzkimi^[10]
• 1672 – 16 października w miejscowości miała miejsce tzw. konfederacja gołąbska. W dokumentach z tego okresu wzmiankowany jest drewniany dwór znajdujący się we wsi
• 1784 – majątek ziemski Gołąb w powiecie lubelskim województwa lubelskiego^[11] należał do Stanisława Kostki Krajewskiego^[12]
• 1792 – w okolicy miejscowości przeprowadzono pierwsze manewry wojsk polskich
• 1831 – 28 maja w czasie potyczki pod Gołębiem dwa szwadrony jazdy sandomierskiej rozbiły dwa szwadrony dragonów rosyjskich^[13]
• 1864 – 2 marca na mocy dekretu o uwłaszczeniu włościan wydanego przez cara Aleksandra II Romanowa wieś (ziemia i budynki) stała się własnością mieszkańców (rolników) Gołębia.
• 1901 – we wsi urodził się Władysław Stańczak, ksiądz i kapelan Narodowych Sił Zbrojnych
• 1920 – z rejonu Gołębia Wojsko Polskie przeprowadziło kontrofensywą przeciwko wojskom Armii Czerwonej
• 1939 – 2 września Niemcy zbombardowali lotnisko w Gołębiu oraz pobliskie jezioro Nury. Kilkanaście kobiet, które prały odzież i pościel w jeziorze, poniosło śmierć^[14]. Według historyka Zygmunta Mańkowskiego w czasie nalotu niemieccy lotnicy zabili 13 kobiet^[15].
• 1944 – w nocy z 12 na 13 maja w rejonie Gołębia żołnierze Batalionów Chłopskich zaatakowali niemiecki pociąg urlopowy oraz wysadzili niemiecki pociąg amunicyjny
• 1975–1998 – miejscowość należała administracyjnie do województwa lubelskiego

Zabytki i atrakcje turystyczne

• Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, św. Floriana i św. Katarzyny w Gołębiu w stylu manierystycznym,
• domek loretański – kopia kaplicy z Loreto
• figura Jana Nepomucena,
• las Bonowski – tereny dawnej wsi Bonów wysiedlonej w 1936 pod budowę poligonu szkoły lotniczej w Dęblinie.
• Muzeum Nietypowych Rowerów^[16].
• stacja kolejowa z budynkiem drewnianym,
• Szlak Renesansu Lubelskiego
• rezerwat biocenotyczny Piskory, rezerwat faunistyczny Czapliniec koło Gołębia oraz jezioro Nury

Oświata

• Szkoła Podstawowa im. Stefana Czarnieckiego^[17].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34629
2. Wieś Gołąb w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-10-07] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-10-07] .
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 322 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
5. GUS. Wyszukiwarka TERYT.
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
7. BIP gminy, jednostki pomocnicze [dostęp 2023-10-07].
8. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
9. Henryk Gawarecki, Józef Marszałek, Tadeusz Szczepanik, Włodzimierz Wójcikowski: Lubelszczyzna. Przewodnik, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1979, s. 334.
10. Gąsowski, Ronikier i Zblewski 1999 ↓, s. 48.
11. Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa lubelskiego 1786.
12. Czaykowski 2006 ↓, s. 243.
13. E. Callier, Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831, Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 166.
14. Małgorzata Daniłko: Lotnisko Borowina-Goląb. s. 93. ISBN 978-83-934776-6-1.
15. Mańkowski 1978 ↓, s. 36,37.
16. Muzeum Rowerów Nietypowych w Gołębiu. muzeumrowerow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-21)].
17. Szkoła Podstawowa im. Stefana Czarnieckiego.

Bibliografia

• Franciszek Czaykowski: Regestr diecezjów Franciszka Czaykowskiego, czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783-1784. Warszawa: 2006. ISBN 83-7181-333-3.
• Tomasz Gąsowski, Jerzy Ronikier, Zdzisław Zblewski: Bitwy polskie. Leksykon. Kraków: 1999. ISBN 83-7006-787-5.
• Zygmunt Mańkowski: Między Wisłą a Bugiem 1939-1944. Studium o polityce okupanta i postawach społeczeństwa. Lublin: 1978.

Linki zewnętrzne

• Gołąb (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 663 .
• Gołąb, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 514 .
• Wycieczki rowerowe w okolicach Gołębia. dwarowery.daa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-03)].
• Cała historia o Gołębiu

Encyklopedie internetowe (wieś w Polsce):

• PWN: 3906521