Franciszek i Hiacynta urodzili się jako najmłodsze dzieci Manuela (1873–1957) i Olimpii Marto (1869–1956). Rodzeństwo było analfabetami. Wraz z kuzynką Łucją pomagali w gospodarstwie rodzinnym, pasąc owce.
Franciszka opisywano jako osobę spokojną i małomówną, głęboko wierzącą i zaangażowaną w praktyki religijne związane z kultem maryjnym, opiekuńczą wobec zwierząt. Lubił modlić się w samotności, jak twierdził – dla wynagrodzenia Jezusowi grzechów świata.
Hiacynta była jego młodszą siostrą. Doświadczenia mistyczne poważnie wpłynęły na jej charakter, zwiększyło się jej zaangażowanie religijnie, podejmowała również praktyki pokutne i ascetyczne w intencji nawróceniagrzeszników, realizując zalecenia, jakie wizjonerzy mieli otrzymać podczas objawienia.
W objawieniach prywatnych Maryja przykazała im, by zachęcali innych do odmawiania różańca, jako zadośćuczynienie za grzechy i intencji nawrócenia grzeszników, które to zalecenie realizowali. Do dziś katolicy praktykują odmawianie różańca, szczególnie w październiku, który uznawano za miesiąc Różańca Świętego już w XIX wieku. Związane są z nimi Tajemnice fatimskie.
Śmierć
Grób rodzeństwa w Fatimie
Wkrótce po objawieniach oboje ciężko zachorowali i zmarli. Przyczyną śmierci była rozprzestrzeniająca się wówczas pandemia grypy hiszpańskiej. U Franciszka wywiązało się zapalenie płuc. Zmarł w rodzinnym domu 4 kwietnia 1919 roku[3][4].
U Hiacynty rozwinęło się ropne zapalenie opłucnej. Przeszła operację, podczas której usunięto jej dwa żebra. Ze względu na stan jej serca nie mogła być w pełni znieczulona, zastosowano znieczulenie miejscowe za pomocą chloroformu. Swoje cierpienia ofiarowała za nawrócenie grzeszników. Zmarła 20 lutego 1920 roku w szpitalu w Lizbonie[3][5].
Procesy beatyfikacyjne rodzeństwa rozpoczęły się w 1946 roku. Ich zwłoki zostały ekshumowane w 1935 roku, a po raz drugi w 1951 roku. 13 maja 1989 roku papież Jan Paweł II podpisał dekret uznający heroiczność ich cnót[6]. Jedenaście lat później w 2000 roku, podczas swojej ostatniej podróży do Portugalii papież dokonał ich beatyfikacji. Hiacynta jest najmłodszym beatyfikowanym dzieckiem, które nie zginęło śmiercią męczeńską.
23 marca 2017 roku papież Franciszek podpisał dekret uznający cud za wstawiennictwem błogosławionych pastuszków[7][8], zaś 20 kwietnia 2017 roku podczas konsystorza wyznaczył datę ich kanonizacji[9].
Za cud kanonizacyjny wybrano uzdrowienie przed ponad dziesięcioma laty, wówczas 6-letniego chłopca z Brazylii[10], który bawiąc się z siostrą, wypadł z mieszkania na wysokości 7 metrów, doznając silnego urazu głowy. Uraz był tak silny, że pomimo przeżycia dziecku groziła niepełnosprawność umysłowa. W trakcie akcji ratunkowej ojciec młodego Brazylijczyka modlił się do Matki Boskiej Fatimskiej oraz do bł. pastuszków[10]. Trzy dni po wypadku lekarze stwierdzili, iż sześciolatek jest zupełnie zdrowy i został wypisany do domu[10].
13 maja 2017 roku, w setną rocznicę objawień fatimskich, podczas uroczystej mszy świętej na placu przy sanktuarium w Fatimie, w czasie swojej podróży apostolskiej, papież Franciszek dokonał kanonizacji bł. Franciszka i Hiacynty Marto włączając ich w poczet świętych Kościoła katolickiego i stali się pierwszymi i najmłodszymi kanonizowanymi niebędącymi męczennikami[11][12].
Szczególnym miejscem kultu Franciszka i Hiacynty Marto w Polsce jest sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na zakopiańskich Krzeptówkach. Zostało wzniesione jako votum za ocalenie życia papieża Jana Pawła II po zamachu z 13 maja 1981 roku. W kościele wzniesionym w latach 1987–1992 znajdują się relikwie świętych.
Parafie pod wezwaniem świętych Hiacynty i Franciszka: