Pokuta (religia)

Pokuta – jedno z fundamentalnych pojęć w tradycji chrześcijańskiej, które odnosi się do praktyki wyrażania skruchy za popełnione grzechy oraz dążenia do poprawy życia duchowego i moralnego^[1]. Jest to akt mający na celu naprawienie relacji z Bogiem i bliźnimi po naruszeniu zasad moralnych i duchowych^[2][3]. Bywa rozumiana jako kara za grzechy oraz działanie narzucone przez innych (zwierzchników religijnych) lub wybrane dobrowolnie, mające zadośćuczynić Bogu lub ludziom wyrządzone zło (grzech)^[4].

Etymologia

Słowo „pokuta” pochodzi z języka staropolskiego i ma korzenie w starosłowiańskim słowie „pokutъ”(1). Starosłowiańskie „pokutъ” jest złożone z prefiksu „po-” i rdzenia „kutъ”. „Po-” jest prefiksem oznaczającym przekroczenie, przemianę, zmianę, a „kutъ” pochodzi od słowa „kъtъ”, co oznacza „kąt”, „zakątek”^[5]. W tym kontekście, słowo „pokutъ” może być interpretowane jako „zmiana kierunku”, „odwrócenie się”, „nawrócenie”^[6].

Chrześcijaństwo

Iwan Kramskoj Chrystus na pustyni

Katechizm Kościoła Katolickiego

Pokuta według Katechizmu Kościoła Katolickiego (KKK 1430-1433) to nie tylko zewnętrzne akty, ale przede wszystkim wewnętrzna przemiana serca i nawrócenie. Jest to dzieło łaski Bożej, które wymaga naszej odpowiedzi i zaangażowania w różne formy wyrażania skruchy i poprawy życia^[7].

"Podobnie jak u Proroków, wezwanie Jezusa do nawrócenia i pokuty nie ma na celu najpierw czynów zewnętrznych, "wora pokutnego i popiołu", postów i umartwień, lecz nawrócenie serca, pokutę wewnętrzną. Bez niej czyny pokutne pozostają bezowocne i kłamliwe. Przeciwnie, nawrócenie wewnętrzne skłania do uzewnętrznienia tej postawy przez znaki widzialne, gesty i czyny pokutne" (KKK 1430)

"Pokuta wewnętrzna jest radykalną przemianą całego życia, powrotem, nawróceniem się do Boga całym sercem, zerwaniem z grzechem, odwróceniem się od zła z odrazą do popełnionych przez nas złych czynów. Pokuta wewnętrzna zawiera równocześnie pragnienie i postanowienie zmiany życia oraz nadzieję na miłosierdzie Boże i ufność w pomoc Jego łaski. Temu nawróceniu serca towarzyszy zbawienny ból i smutek, który Ojcowie Kościoła nazywali smutkiem duszy (animi cruciatus) i skruchą serca (compunctio cordis)" (KKK 1431)

{{{autor}}}Katechizm Kościoła Katolickiego, artykuły 1430-1431.

{{Cytat}} Brakujące pola: autor. W tradycji chrześcijańskiej opartej na Ewangelii pokuta przybiera następujące podstawowe formy:

• modlitwa,
• post,
• jałmużna.

Formy pokutne są ściśle związane z nawróceniem, wiarą w miłosierdzie Boga i pokorą, dlatego oderwane od tych kontekstów pozostają bez wartości jako akt religijny.

W wielu wyznaniach chrześcijańskich istnieją w kalendarzu cykliczne okresy pokuty (np. wielki post, suche dni) oraz praktyki pokutne mające na celu ułatwienie rozwoju duchowego i moralnego (np. pielgrzymka).

Niektóre wyznania chrześcijańskie (np. Kościół katolicki i Cerkiew prawosławna) mają również sakramentalną formę pokuty jako znak działania łaski Bożej.

Pokuta w Biblii

W greckim oryginale Nowego Testamentu, za słowem „pokuta” najczęściej stoi greckie słowo „metanoia” (μετάνοια), które dosłownie oznacza „zmiana myślenia” lub „nawrócenie”^[8]. W kontekście biblijnym, metanoia jest często tłumaczona jako „nawrócenie” lub „pokuta”^[9]. Odnosi się do duchowego procesu, w którym człowiek uznaje swoje grzechy, żałuje za nie, i decyduje się na zmianę swojego życia, aby żyć w zgodzie z nauczaniami Chrystusa^[10]. To jest proces głębokiej wewnętrznej transformacji, która prowadzi do zmiany postaw i zachowań^[11].

Jednym z przykładów jest Ewangelia Mateusza 3:2, gdzie Jan Chrzciciel mówi: „Pokutujcie, bo przybliżyło się królestwo niebieskie”^[12]. W greckim oryginale, fraza Pokutujcie to „metanoite”^[13]. Inny przykład to Dzieje Apostolskie 2:38, gdzie Piotr mówi do tłumu: „Pokutujcie i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na przebaczenie grzechów...”^[12]. W greckim oryginale, fraza „Poczujcie żal” to „metanoēsate”^[13].

Za słowem pokuta może stać także greckie słowo „metamelomai” (μεταμέλομαι), które dosłownie oznacza „czuć żal” lub „żałować”^[8]. Na przykład w Mt 27,3 mamy: „Wtedy Judasz, który Go wydał, widząc, że został potępiony, pełen skruchy zwrócił trzydzieści srebrników arcykapłanom i starszym.”^[12] W greckim oryginale za słowem „pełen skruchy” stoi greckie słowo „metamelētheis”, od „metamelomai”^[13]. Oba terminy mają podobne, ale nieco różne znaczenia. „Metanoia” jest bardziej skupiona na głębokiej zmianie myślenia i nawróceniu, podczas gdy „metamelomai” skupia się bardziej na poczuciu żalu i skruchy^[14].

Pokuta jako zadośćuczynienie

W Biblii są przykłady osób, które po popełnieniu grzechów podejmują konkretne działania w celu zadośćuczynienia. Te działania mogą być interpretowane jako forma odpokutowania za grzechy, ale są zazwyczaj skierowane na naprawę szkód spowodowanych przez grzech, a nie na karę jako taką^[15]. Na przykład w Ewangelii Łukasza (Łk 19:1-10), mamy historię o celniku Zacheuszu, który, po spotkaniu z Jezusem, postanawia zadośćuczynić za swoje grzechy, mówiąc: „Oto połowę mojego majątku, Panie, dam ubogim, a jeśli kogoś skrzywdziłem, zwrócę czterokrotnie.”^[12] Zacheusz tutaj nie tylko wyraża żal za swoje grzechy, ale również podejmuje konkretne działania, aby naprawić szkody, które wyrządził^[11].

Protestantyzm

Pokuta to osobiste nawrócenie, proces żałowania za grzechy i odwrócenia się od nich. Ta idea jest zgodna z nauczaniem Marcina Lutra, który w swoim Małym Katechizmie opisuje pokutę jako „prawdziwe poprawienie siebie, prawdziwe żałowanie grzechów, prawdziwe pragnienie uniknięcia grzechu”^[16].

Pokuta to zrozumienie i uznawanie swojej winy wobec Boga i uznawanie Jezusa Chrystusa jako jedynego Zbawiciela, który przynosi przebaczenie grzechów. – W doktrynie protestanckiej, ta idea jest wyrażana w Księdze Wyznań Wiary z Westminster, która mówi, że „pokuta do zbawienia niezbędna jest dla każdego grzesznika, a dla nikogo poza nim nie ma odkupienia, a więc o nią powinien błagać każdy grzesznik”^[17].

Inne religie

Islam

W islamie pokutę określa się słowem tawbah. Muzułmanie wierzą, że niezmiennie i wiecznie miłosierny Allah jest gotów odpuścić im każdy każdą winę i przywrócić ich życie do stanu bezgrzeszności, w którym przyszli na świat^[18].

Ale żeby tak się stało, trzeba czuć skruchę i żal za popełnione grzechy^[19], natychmiast je porzucić, nie brnąć w nich, żałować za to, co było w przeszłości, postanowić, iż już nigdy się do niego nie powróci oraz naprawić szkody, które wyrządziło się innym, i zadośćuczynić^[20].

Zobacz też

Zobacz kolekcję cytatów Pokuta w Wikicytatach

• Sakrament pokuty i pojednania
• Umartwienie
• Krzyż pokutny
• Dyscyplina (narzędzie)
• flagelanci

Przypisy

1. KazimierzK. Panuś KazimierzK., Katechizm Kościoła Katolickiego w służbie przepowiadania homilijnego, „Roczniki Teologiczne”, 62 (12), 2015, s. 63–76, DOI: 10.18290/rt.2015.62.12-4, ISSN 2353-7272 [dostęp 2024-07-23] .url
2. pokuta, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-07-23] .
3. AndrzejA. Muszala AndrzejA., “Reconciliatio Et Paenitentia” (ReP) In the Bioethical Context, „Studia Theologica Varsaviensia”, 2020, s. 471–484, DOI: 10.21697/stv.7791, ISSN 0585-5594 [dostęp 2024-07-23] .url
4. KazimierzK. Panuś KazimierzK., Katechizm Kościoła Katolickiego w służbie przepowiadania homilijnego, „Roczniki Teologiczne”, 62 (12), 2015, s. 63–76, DOI: 10.18290/rt.2015.62.12-4, ISSN 2353-7272 [dostęp 2024-07-23] .url
5. TadeuszT. LEWASZKIEWICZ TadeuszT., Słownik języka polskiego (1938–1939) pod redakcją Tadeusza Lehra-Spławińskiego jako słownik porównawczo-etymologiczny języków słowiańskich, Warsaw University Press, 2020, DOI: 10.31338/uw.9788323541677.pp.133-146 [dostęp 2023-06-21] . Brak numerów stron w książce
6. G.G. Holzer G.G., DERKSEN, RICK: Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon., „Kratylos”, 55 (1), 2010, s. 173–177, DOI: 10.29091/kratylos/2010/1/25, ISSN 0023-4567 [dostęp 2023-06-21] .
7. KazimierzK. Panuś KazimierzK., Katechizm Kościoła Katolickiego w służbie przepowiadania homilijnego, „Roczniki Teologiczne”, 62 (12), 2015, s. 63–76, DOI: 10.18290/rt.2015.62.12-4, ISSN 2353-7272 [dostęp 2024-07-23] .url
8. Gerald L.G.L. Borchert Gerald L.G.L., Book Review: II. Biblical Studies: New American Standard Exhaustive Concordance of the Bible; Hebrew-Aramaic and Greek Dictionaries, the NIV Complete Concordance, „Review & Expositor”, 78 (4), 1981, s. 593–594, DOI: 10.1177/003463738107800412, ISSN 0034-6373 [dostęp 2023-06-21] .
9. WalterW. Bauer WalterW., Frederick WilliamF.W. Danker Frederick WilliamF.W., A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature, University of Chicago Press, 2000, DOI: 10.7208/chicago/9780226028958.001.0001, ISBN 978-0-226-03933-6 [dostęp 2023-06-21] . Brak numerów stron w książce
10. Bruce M.B.M. Metzger Bruce M.B.M., Michael D.M.D. Coogan Michael D.M.D. (red.), The Oxford Companion to the Bible, 1993, DOI: 10.1093/acref/9780195046458.001.0001 [dostęp 2023-06-21] .1 stycznia Brak numerów stron w książce
11. Heather D.H.D. Baker Heather D.H.D., Nabonidus, „Encyclopedia of the Bible Online”, DOI: 10.1515/ebr.nabonidus [dostęp 2023-06-21] .
12. WaldemarW. Chrostowski WaldemarW., Ks. Rajmund PIETKIEWICZ, Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim, t. V: Biblia Tysiąclecia (1965-2015), Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2015, s. 492., „Collectanea Theologica”, 87 (1), 2017, s. 265–272, DOI: 10.21697/ct.2017.87.1.09, ISSN 0137-6985 [dostęp 2023-06-21] .
13. R.R. Schnackenburg R.R., Nestle-Aland, Novum Testamenturn Graece et Latine, ed. Kurt Aland et Barbara Aland, Stuttgart (Deutsche Bibelgesellschaft) 1984, 44* und 779 Seiten, Kunstleder 34,– DM., „Biblische Zeitschrift”, 29 (1), 1985, s. 132, DOI: 10.30965/25890468-02901024, ISSN 0006-2014 [dostęp 2023-06-21] .
14. Edward F.E.F. Duffy Edward F.E.F., The Zondervan Greek and English Interlinear New Testament (NASB/NIV) – Edited by William D. Mounce and Robert H. Mounce, „Reviews in Religion & Theology”, 16 (1), 2009, s. 19–21, DOI: 10.1111/j.1467-9418.2008.00409_7.x, ISSN 1350-7303 [dostęp 2023-06-21] .
15. Scott W.S.W. Sunquist Scott W.S.W., Salvation to the Ends of the Earth: A Biblical Theology of Mission, by Adreas J. Köstenberger and Peter O’Brien. New Studies in Biblical Theology 11. Downers Grove: InterVarsity Press, 2001. Pp. 351 pp. $25 paperback., „Horizons in Biblical Theology”, 24 (2), 2002, s. 126–127, DOI: 10.1163/18712207-90000014, ISSN 0195-9085 [dostęp 2023-06-21] .
16. Ken SundetK.S. Jones Ken SundetK.S., Luther’s Small Catechism and Luther’s Small Catechism Study Edition by Martin Luther, and: Luther’s Small Catechism by Martin Luther. iPad, iPhone, and Android., „Lutheran Quarterly”, 31 (2), 2017, s. 213–215, DOI: 10.1353/lut.2017.0035, ISSN 2470-5616 [dostęp 2023-06-21] .
17. Westminster Assembly and Confession of Faith, „Encyclopedia of Christianity Online”, DOI: 10.1163/2211-2685_eco_w.12 [dostęp 2023-06-21] .
18. Islam - Qur'an, Doctrines, Beliefs | Britannica [online], www.britannica.com [dostęp 2024-06-04]  (ang.).
19. What Is Repentance in Islam? [online], About Islam [dostęp 2024-06-04]  (ang.).
20. How to Repent in Islam - Islam Question & Answer [online], islamqa.info [dostęp 2024-06-04]  (ang.).

Bibliografia

• ABC chrześcijanina. Mały słownik, Sylwester Zalewski (red.), Warszawa 1999. ISBN 83-85762-95-7.

Kontrola autorytatywna (dogmat):

• LCCN: sh85009335
• GND: 4132263-0
• NDL: 00572232
• BnF: 119458185
• BNCF: 14236
• J9U: 987007295878305171