Film sztuk walki – typowy dla kinematografiiazjatyckiej gatunek kina akcji i przygody z elementami sztuk walki[1]. Rodzaje sztuk walki, jakie w takich filmach są pokazywane, przynależą zazwyczaj od kręgu kulturowego do jakiego należy konkretna krajowa kinematografia.
Przykładowo:
w chińskich filmach sztuk walki bohaterowie pokonują swych przeciwników, używając kung-fu lub innych technik, walcząc wręcz lub używając broni białej. W wielu filmach tego gatunku wystąpili prawdziwi mistrzowie sztuk walki, jak np. Bruce Lee czy Jet Li, dla których aktorstwo stało się praktykowanym zawodem[1].
Filmy sztuk walki mają długą tradycję w kinematografii dalekowschodniej.
Chiny
Oparte na chińskich legendach filmy akcji z elementami sztuk walki, w szczególności szermierki mieczem, tworzono w epoce filmu niemego; przykładem mogą być filmy z lat 20. XX wieku takich reżyserów jak Ren Pengnian czy Shao Zuiweng. Filmem, który wyznaczył kanon gatunku i doczekał się 17 kontynuacji było Spalenie Świątyni Czerwonego Lotosu (chiń. upr.火烧红莲寺; pinyinHuǒshāo Hóngliánsì) Zhang Shichuana z 1928 roku. Pierwsza fala filmów walki, licząca ponad 250 tytułów z przełomu lat 20. i 30., charakteryzowała się wykorzystaniem mitologicznych i legendarnych, jasno podzielonych na czarne i białe charaktery i dramatycznymi konfliktami, rozstrzyganymi drogą pojedynków. Krytykowane za brak realizmu społecznego i eskapizm, filmy te jednak odpowiadały gustom plebejskiej publiczności i wyznawanemu przez nią systemowi wartości[4].
Po 1949 znaczna grupa reżyserów z Szanghaju uciekła do Hongkongu i przyczyniła się do rozwoju gatunku w tamtejszej kinematografii. Wykształcił się tam specyficzny podgatunek kantońskich filmów sztuk walki, dla których typowy był większy realizm scen walki. Jednym z głównych przedstawicieli był reżyser Wu Pang, który nakręcił liczącą 80 filmów serię o przygodach Wu Feihonga, którego grał Kwan Tak-hing[4].
W latach 1960. kino w języku kantońskim zaczęło przegrywać konkurencję z filmami kręconymi w języku mandaryńskim. Najważniejszą wytwórnią tego okresu było Shaw Brothers Studio (jednym z braci był Run Run Shaw), którego jednym z reżyserów był King Hu. Hu przeniósł się następnie na Tajwan, gdzie nakręcił swoje najwybitniejsze dzieła, osadzone w konwencji historycznej Karczma Smoczych Wrót (chiń. upr.龙门客栈; pinyinLóngmén Kèzhàn) i Dotyk Zen (chiń. upr.侠女; pinyinXiá Nǚ)[4]. Bracia Shaw kontynuowali produkcję fantastycznych i bardzo gwałtownych filmów; ich najznaczniejszym reżyserem był Chang Cheh (w 1974 także przeniósł się na Tajwan, gdzie tworzył filmy głównie o klasztorze Shaolin)[4].
Bruce Lee, najważniejsza gwiazda lat 1970. powrócił do bardziej realistycznej konwencji, odrzucając elementy fantastyczne i efekty specjalne. Jego Wściekłe pięści czy Wejście smoka były wielkimi hitami, ale po śmierci Lee gatunek podupadł. Odrodzenie nastąpiło w końcu dekady, dzięki połączeniu filmów walki z komedią np. w filmach z Jackie Chanem. W latach 80. nastąpił też kolejny renesans filmów fantastycznych (głównie w reżyserii Tsui Harka). Wtedy też rozpoczął karierę gwiazdor następnej dekady – Jet Li[4].
W latach 90. zaznaczyła się coraz większa współpraca między kinem Hongkongu i Chińskiej Republiki Ludowej. Filmy kung-fu, początkowo podejrzliwie przyjmowane w ChRL, zyskały duże powodzenie, a twórcy zwracali uwagę na realizm scen walki, odniesienia patriotyczne i nacjonalistyczne; równocześnie w Hongkongu wciąż powstawały kontynuujące tradycje rozmaitych podgatunków, jak np. film wuxiaPopioły czasuWong Kar-Waia[4].
Typologia
Rozróżniając technikę walki i umiejscowienie fabuły można wyróżnić następujące typy filmów sztuk walki:
filmy kungfu – bohater szuka zemsty, używa gołych dłoni lub białej broni, brak elementu fantasy znanego z typu wuxia[5]
filmy wuxia – typowo chiński z błędnymi rycerzami i latającymi szermierzami, przede wszystkim broń tnąca[6]
filmy ninja – mniejsza liczba filmów, bohaterowie używają ninjutsu[7]
↑ abBill Palmer, Karen Palmer, Richard Meyers: The Encyclopedia of martial arts movies. Lanham: Scarecrow Press, 1995, s. XI-XIII. ISBN 978-0-8108-4160-4. (ang.).