Czarny charakter lub szwarccharakter – określenie na człowieka złego, postępującego niegodziwie. Najczęściej jest używane w stosunku do postaci fikcyjnych[1][2][3]. W fabule czarny charakter może być antagonistą lub protagonistą. Jest determinowany przez czyny i usposobienie, które są powszechnie postrzegane za złe lub są na takie kreowane w danym dziele. Jedną z najczęstszych cech czarnego charakteru jest chciwość[4][5].
Etymologia
Barwa czarna w historii kultury była postrzegana jako symbol czegoś negatywnego, mrocznego, przeciwieństwo światła, kolor nocy, zniszczenia, żałoby i śmierci[6]. Dlatego czarny charakter jest utożsamiany z negatywnym usposobieniem[1].
Rzeczownik szwarccharakter to germanizm i hybryda, gdyż obcojęzyczny – mimo że zasymilowany ortograficznie – niemiecki przymiotnik schwarz (z niem. „czarny”) nie ma autonomii morfo-składniowej w polszczyźnie[7].
Historia i rozwój
W starożytnej mitologii czarnymi charakterami często były potwory i istoty niepodobne lub tylko częściowo podobne do człowieka. Były one przeszkodami, które człowiek może pokonać tylko jeśli posiada cechy uznawane przez religię za dobre i wartościowe[8]. W opowiadaniach ludowych czarne charaktery zazwyczaj były chciwe, pozbawione moralności, albo były potworami zagrażającymi ludziom. Zazwyczaj zostawały pokonane przez herosa[9]. W klasycznych baśniach czarne charaktery są istotną częścią morału. Swymi czynami wymierzają karę bohaterowi, który popełnił błąd, przed którego popełnianiem przestrzega utwór. Na przykład wilk z Trzech małych świnek zjada świnki, które popełniły błąd, budując swoje domy w sposób łatwy, a niekoniecznie dobry, a staruszka chce zjeść Jasia i Małgosię, którzy popełnili błąd ufając nieznajomej[10][11][12].
Wraz z rozwojem literatury, szczególnie w renesansie, autorzy coraz częściej kwestionowali prosty podział na dobro i zło. Przełomowe w tej kwestii były sztuki Williama Shakespeare’a, który tworzył czarne charaktery uważane za wielowarstwowe i złożone, budzące sympatię u widza. Niegodziwość postaci ze sztuk Shakespeare’a często jest spowodowana ludzką słabością. Ponieważ był to wówczas nowy trend w sztuce, z czasem ukształtowało się określenie Shakespeareowski czarny charakter[13]. Trend ten był kontynuowany i rozwijany przez kolejnych artystów w kolejnych latach[14].
Obecnie w sztuce oczekuje się od czarnych charakterów, że będą przede wszystkim ciekawi. Krytycy filmowi oceniają negatywnie czarne charaktery, które uznają za typowe[15]. Powstało zapotrzebowanie na postacie mające pewne cechy czarnego charakteru, z którymi widz może się utożsamiać, a nawet im kibicować[16]. Prości złoczyńcy o banalnych motywacjach lub bez motywacji, oraz pozbawieni moralności, zaczęli być utożsamiani głównie z serialami animowanymi dla najmłodszych[17][18]. Zatarcie granicy między bohaterami pozytywnymi i negatywnymi doprowadziło do powstania zupełnie nowego typu postaci, antybohatera[16]. W odpowiedzi na zapotrzebowanie, powstały także gry komputerowe pozwalające graczowi wcielić się w czarny charakter[19].
Walter White – przykład czarnego charakteru, z którym sympatyzowali i utożsamiali się widzowie[16].
Darth Vader – jeden z głównych czarnych charakterów sagi Gwiezdne wojny i zarazem jeden z najbardziej ikonicznych złoczyńców w historii kina. Charakteryzuje się czarną maską i kombinezonem, znamiennym oddechem oraz skłonnością do duszenia Mocą tych, którzy mu się sprzeciwili bądź go zawiedli[23].
Agent 47 – czarny charakter i zarazem postać kontrolowana przez gracza w serii gier komputerowych Hitman[24].
Joker – jeden z najsłynniejszych fikcyjnych czarnych charakterów, tradycyjnie przeciwnik Batmana, przedstawiany jako psychopatyczny morderca z sardonicznym poczuciem humoru, ale niekiedy też jako postać tragiczna i nierozumiana.
↑Łódzkie Towarzystwo Naukowe KomisjaŁ.T.N.K.JęzykowaŁódzkie Towarzystwo Naukowe KomisjaŁ.T.N.K., Rozprawy, Zakład Narodowy im. Ossolinskich, 2002 [dostęp 2019-07-13](pol.). Brak numerów stron w książce
↑David D. VerfasserD.D.V.GilmoreDavid D. VerfasserD.D.V., Monsters Evil Beings, Mythical Beasts, and All Manner of Imaginary Terrors, ISBN 978-0-8122-0322-6, OCLC956785202 [dostęp 2019-07-13]. Brak numerów stron w książce
↑Hans ChristianH.Ch.AndersenHans ChristianH.Ch., The Little Mermaid and Other Stories, Lawrence and Bullen, 1893 [dostęp 2019-07-13](ang.). Brak numerów stron w książce
↑MorganM.GuytonMorganM., ContributorDirector, NOLA WesleyN.W.FoundationNOLA WesleyN.W., The Two Christianities Of Les Miserables [online], HuffPost, 3 stycznia 2013 [dostęp 2019-07-14](ang.).