Emil Zegadłowicz
Emil Erwin Zegadłowicz (ur. 20 lipca 1888 w Białej Krakowskiej , zm. 24 lutego 1941 w Sosnowcu ) – polski poeta, prozaik, znawca sztuki i tłumacz.
Miejsce narodzin Emila Zegadłowicza (Bielsko-Biała, ul. Wyzwolenia 33) Urodził się w Białej Krakowskiej, był synem nauczyciela Tytusa Zegadłowicza i Elżbiety Kaiszarówny. Dzieciństwo spędził w Gorzeniu Górnym niedaleko Wadowic , gdzie jego ojciec miał dwór letniskowy . Uczęszczał do gimnazjum w Wadowicach , ukończył je w 1906. Studiował polonistykę , germanistykę i historię sztuki na UJ , a następnie w Wiedniu i w Dreźnie .
W latach 1919–1921 pracował w Ministerstwie Kultury i Sztuki, gdzie był urzędnikiem Wydziału Literatury[1] Poznaniu , pracując jako kierownik literacki Teatru Polskiego , doradca Księgarni św. Wojciecha , redaktor czasopism. W 1932 wrócił do Gorzenia. Pracował wówczas w teatrze katowickim i wykładał historię sztuki w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Katowicach . W 1936 nawiązał współpracę z jednolitofrontowym „Dziennikiem Popularnym ”.
27 lipca 1915 poślubił Marię Kurowską, ze związku tego urodziły się dwie córki Halszka (1916–1966) i Atessa (1920–2013).
Zmarł w Sosnowcu w wieku 52 lat. Pochowany jest na cmentarzu parafii św. Tomasza na pograniczu Pogoni i Małobądza (w granicach Będzina ).
Dom w Sosnowcu, w którym w l. 1940–1941 mieszkał Emil Zegadłowicz – widok obecny
Kariera pisarska
Poeta w swoim mieszkaniu w czasie obchodu jubileuszu 25 lecia pracy pisarskiej, Gorzeń Górny, czerwiec 1933. Zadebiutował w 1908. W 1921 wszedł w skład redakcji czasopisma „Ponowa ”. W tym samym roku wraz z Edwardem Kozikowskim założył w Gorzeniu Górnym grupę poetycką „Czartak” (działała do 1929) i zainicjował wydawanie czasopisma „Czartak ”. W 1928 był współzałożycielem kabaretu Ździebko
Pisał poezje, organizował spotkania artystów, gromadził wiele artystycznych dzieł. Dał się poznać jako znakomity (choć także mocno krytykowany) tłumacz z języka niemieckiego (Faust Goethego ). Był odkrywcą swoistego fenomenu rzeźbiarstwa ludowego – świątkarza Jędrzeja Wowry .
W 1933 z okazji dwudziestopięciolecia twórczości otrzymał honorowe obywatelstwo Wadowic . Po wydaniu powieści pt. Zmory [2] I wojny światowej , na początku lutego 1936 Rada Miejska odebrała Zegadłowiczowi honorowe obywatelstwo miasta oraz przywróciła ulicy jego imienia poprzednią nazwę (Tatrzańska)[3] [4]
Ordery i odznaczenia
Poezja
Drogą życia , 1908;Nad rzeką , 1910;Powrót , 1911;Imagines , 1918;Odejście Ralfa Moora , 1919;Ballady , 1920;U dnia, którego nie znam, stoję bram: poema symfoniczne , 1921;Powsinogi beskidzkie , 1923;Kolędziołki beskidzkie , 1923;Przyjdź królestwo Twoje , 1923;Zielone Święta: poezje i medytacje , 1923;Wielka nowina w Beskidzie , 1923;Kantyczka rosista , 1924;Gody pasterskie w beskidzie: Wielskiej Nowiny część wtóra”, 1925;Krąg , 1926;Dom jałowcowy: poezje 1920-1926 , 1927;Siedem pieśni zgrzebnych o Janie Kasprowiczu , 1927;Dziewanny: poemat , 1927;Dziewanny, księga 2-ga: Zmysły , 1927;Rezurekcje , 1927;Ballada o świątkarzu Flora, Caritas, Sofia: posągi i poezje , 1928;Widma wskazówek: elegie , 1928;Do Jana Kuglina w Poznaniu ul. Sew. Mielżyńskiego 24 , 1929;Dziesięć ballad o powsinogach beskidzkich , 1929;Głośniki płonące , 1929;Zegar słoneczny w chińskim ogrodzie , 1929;Chleb i wino , 1930;Duma o obronie Sigetu , 1932;Pieśń o Śląsku , 1933;Światła w okopach , 1933;Podsłuchy , 1933;Czarny dzień , 1935.
Proza
Seria Żywot Mikołaja Srebrempisanego
Godzina przed jutrznią , 1927;Z pod młyńskich kamieni , 1928;Cień nad falami , 1929[8] Zmory [9]
Motory Martwe morze. Pamiętnik Jana w Oleju Zydla , 1939[10]
Dramat
Lampka oliwna: tragedia w trzech aktach , 1924;Noc świętego Jana Ewangelisty: misterium balladowe , 1924[11] Nawiedzeni: misterium balladowe w trzech aktach , 1924;Głaz graniczny , 1925[12] Gdy się Chrystus rodzi...: widowisko jasełkowe w 4 obrazach z interludiami kukłowymi , 1930;Dramaty: Nawiedzeni, Lampka oliwna, Głaz graniczny (T.1) , 1932;W pokoju dziecinnym: dialogi natrętne za kulisami teatru marionetek , 1936;Wasz korespondent donosi , 1939[13] Domek z kart: dramat w 3 aktach Adama Ważyka ,1954[14] Łyżki i księżyc: groteska straganowa w trzech aktach , 1957[15]
W obliczu gór i kulis , 1928;Gawęda poety z typografem , 1929[16] Piszemy listy , 1937.
Pomnik Emila Zegadłowicza w Wadowicach W Gorzeniu Górnym w dworze kupionym w 1873 przez Tytusa Zegadłowicza, późniejszej siedzibie jego syna, mieści się obecnie Muzeum Emila Zegadłowicza. W styczniu 2018 eksponaty muzeum przekazano do Muzeum Suchej Beskidzkiej[17] [18]
W 1947 r. w Polsce wyemitowano znaczek pocztowy upamiętniający Emila Zegładowicza[19]
W Bielsku-Białej, Jaworznie, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Sosnowcu, Szczecinie, Wadowicach, Warszawie, Wrocławiu oraz Zawierciu nadano ulicom jego imię.
Adaptacje teatralne i filmowe
Jego twórczość jest źródłem adaptacji teatralnych (w szczególności Powsinogi beskidzkie Domek z kart Erwina Axera z 1953, Zmory Wojciecha Marczewskiego z 1978).
Przypisy
↑ Dariusz Marciniec, Ministerstwo Sztuki i Kultury Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1922, w: Rocznik Łódzki, T. 63 (2015), s. 95.
↑ Emil E. Zegadłowicz Emil E. , Zmory. Kronika z zamierzchłej przeszłości, wyd. 1936. [dostęp 2018-07-17] .↑ Z kraju Kurier Warszawski ”. Nr 38, s. 5, 8 lutego 1936. ↑ Wadowice odbierają Zegadłowiczowi obywatelstwo honorowe Gazeta Lwowska ”. Nr 32, s. 4, 9 lutego 1936. ↑ M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 352 ↑ Udekorowanie Krzyżem Polonia Restituta Emila Zegadłowicza Gazeta Lwowska ”, s. 6, nr 85 z 14 kwietnia 1931. ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 ↑ Emil E. Zegadłowicz Emil E. , Cień nad falami, wyd. 1929. [dostęp 2018-07-17] .↑ Emil Zegadłowicz, Zmory: kronika z zamierzchłej przeszłości , Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 2006, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 309. Wstęp (s. I–CXXV), opracowanie tekstu powieści (s. 1–490) i przypisy Mirosław Wójcik.
↑ Emil E. Zegadłowicz Emil E. , Martwe morze. Pamiętnik Jana w Oleju Zydla. Powieść, wyd. 1939. [dostęp 2018-07-19] .↑ Emil E. Zegadłowicz Emil E. , Noc świętego Jana Ewangelisty. Misterjum balladowe w 7 sferach, wyd. 1924. [dostęp 2018-07-19] .↑ Emil E. Zegadłowicz Emil E. , Głaz graniczny. Dramat w 3 aktach, wyd. 1925. [dostęp 2018-07-19] .↑ Zob. Mirosław Wójcik, Wasz korespondent donosi – dzieje zaginionego dramatu Emila Zegadłowicza , „Rocznik Świętokrzyski”, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce 2004, tom 28, s. 33–51.
↑ Emil E. Zegadłowicz Emil E. , Domek z kart. Dramat w 3 aktach, wyd. 1954. [dostęp 2018-07-19] .↑ Emil E. Zegadłowicz Emil E. , Łyżki i księżyc. Groteska straganowa w 3 aktach, wyd. 1947. [dostęp 2018-07-19] .↑ Emil E. Zegadłowicz Emil E. , Gawęda poety z typografem, wyd. 1929. [dostęp 2018-07-19] .↑ Aktualności [dostęp 2018-07-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-19] .↑ Sucha przejmuje zbiory z Muzeum Emila Zegadłowicza. Czemu nie zostają w powiecie wadowickim? [dostęp 2018-07-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-19] .↑ 1947.03.01. Wydanie dla uczczenia Emila Zegadłowicza . kzp.pl. [dostęp 2024-05-21]. (pol. ) .
Bibliografia przedmiotowa
Kozikowski E., Portret Zegadłowicza bez ramy. Opowieść biograficzna na tle wspomnień osobistych , Warszawa 1966.
Kolińska K., Zegadłowicz. Podwójny żywot srebrempisanego , Warszawa 1999.
