Czterozębowate (Tetraphidaceae Schimp.) – rodzinamchów należąca do monotypowego rzędu czterozębowców (Tetraphidales M. Fleisch.) w obrębie klasypłonników (Polytrichopsida Doweld) lub wyodrębnianych we własną klasę Tetraphidopsida. Należą tu dwa rodzaje – czteroząbTetraphis (typowy dla rodziny) i czteroząbekTetrodontium[4]. Każdy z dwoma gatunkami[5]. Rośliny te występują w obszarze cyrkumborealnym w północnej części Ameryki Północnej, Europy i Azji, w przypadku rodzaju czteroząbek także na południowych krańcach Ameryki Południowej i na Nowej Zelandii[5].
Blaszkowaty, niepodzielony lub rozgałęziający się[6], z zielonymi, liściopodobnymi klapami[5][7], czasem utrzymuje się u nasady łodyżek gametofitu[5][6].
Drobne rośliny jednopienne[6], osiągające do 1 cm wysokości w przypadku rodzaju czteroząb i 0,5 cm w przypadku rodzaju czteroząbek[5]. Prosto wzniesione łodyżki[5] pokryte są listkami ku górze coraz większymi[6]. Listki jajowate do lancetowatych, wyrastają w trzech rzędach, bywają rozchylone lub stulone, z żebrem lub bez[5]. Nie posiadają pochwiastej nasady[7]. Komórki u nasady silniej wydłużone, w szczytowej części liścia bardziej zaokrąglone do sześciokanciastych, o gładkich ścianach[5]. Plemnie i rodnie powstają na krótkich łodyżkach u nasady gametofitu[5]. W przypadku rodzaju czteroząbek występują powstające na krótkich łodyżkach[5] wielokomórkowe rozmnóżki kształtu soczewkowatego[6].
Seta dłuższa od łodyżki gametofitu[6], prosta lub zgięta, gładka lub brodawkowata[5]. Zarodnia prosto wzniesiona[6][7], pojedyncza, walcowata do jajowatej. Perystom z czterema, trójkątnymi ząbkami. Pierścienia (annulus) brak. Czepek ma kształt mitrowaty, jest gładki lub podłużnie składany, nagi[5].
Kulistawe, gładkie lub brodawkowane, żółte lub zielone, o średnicy 10–16 µm[5].
Systematyka
Czterozębowate podnoszone są do rangi jednej z ośmiu klas (jako Tetraphidopsida) w obrębie mchów, siostrzanej względem płonnikówPolytrichopsida[1][8]. Alternatywnie włączane są w randze rzędu czterozębowców Tetraphidales do klasy płonników[2].
Pozycja systematyczna płonników na drzewie filogenetycznym mchów[8]
↑ abMichael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-04-01](ang.).
↑ abcB.B.GoffinetB.B., W.R.W.R.BuckW.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2017-04-01](ang.).
↑Tetraphidaceae Schimp.. [w:] World Flora Online [on-line]. A Project of the World Flora Online Consortium. [dostęp 2021-04-01].
↑ abRyszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census Catalogue of Polish Mosses. Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 16-17. ISBN 83-85444-84-X.
↑ abcdefgJadwiga Mickiewicz, Dygna Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 102.
↑ abcA.J.E.A.J.E.SmithA.J.E.A.J.E., The moss flora of Britain and Ireland, wyd. 2nd ed, Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2004, s. 137, ISBN 978-0-511-54185-8.
↑ abYangY.LiuYangY. i inni, Resolution of the ordinal phylogeny of mosses using targeted exons from organellar and nuclear genomes, „Nature Communications”, 10 (1), 2019, s. 1485, DOI: 10.1038/s41467-019-09454-w, PMID: 30940807, PMCID: PMC6445109 [dostęp 2021-04-01](ang.).
