Czarna Wieś (gmina w powiecie sokólskim)

Czarna Wieś
Czarnowieża

gmina wiejska
1915–1927[1]
Państwo	Polska
Województwo	1919–1927: białostockie
Powiat	1915–1919: sokólski 1919–1927: sokólski
Siedziba	Czarna Wieś (osiedle kolejowe)
Populacja (1921) • liczba ludności	956
Położenie na mapie Polski w 1939 Czarna Wieś Czarnowieża
53°18′00,0000″N 23°16′48,0000″E

Czarna Wieś (początkowo Czarnowieża^[2]) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1919–1927 na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy było osiedle kolejowe Czarna Wieś (obecnie jest to miasto Czarna Białostocka).

Kontekst historyczny

I wojna światowa

Gminę Czarna Wieś utworzono podczas I wojny światowej w powiecie sokólskim, na terenie okupowanej przez Niemców części rosyjskiej guberni grodzieńskiej, czyli Ober-Ostu (w okręgu Białystok)^[3]. Gmina Czarna Wieś z siedzibą w osiedlu kolejowym Czarna Wieś powstała^[4][5]:

• z części zniesionej gminy Kamionka (ros. Каменковская волость) z siedzibą w Janowszczyźnie – Mochnacz, Polanki i Rogoziński Most).
• z części gminy Czarna Wieś (ros. Черновесская волость) z siedzibą w Czarnej Wsi (Kościelnej) – Czarna Wieś-Stacja, Buksztel, Wodokaczka, Zapiecki, Jackie Tartaki i Greńskie.

Równcześnie gminę Czarna Wieś (Kościelna) włączono do powiatu białostockiego (z powodu jej dużo bliższego położenia względem Białegostoku aniżeli Sokółki) natomiast nowa gmina Czarna Wieś (Stacja) pozostała w powiecie sokólskim. Ponieważ obie gminy Czarna Wieś znajdowały się odtąd w dwóch różnych powiatach, zmniejszyło to ryzyko pomyłki mimo posiadania tej samej nazwy. Podział na dwie gminy zachowano, kiedy zarówno powiat białostocki jak i powiat sokólski przeszły w sierpniu 1919 pod administrację polską^[6][7].

II Rzeczpospolita

W okresie międzywojennym gmina Czarna Wieś należała do powiatu sokólskiego w nowo utworzonym województwie białostockim^[2].

Gmina (pod nazwą Czarnowieża) występuje w pierwszym wykazie gmin powiatu (z 1919), natomiast w drugim, uzupełnionym (z 1920/21) autorzy już jej nie wymieniają^[2]. Jednostka pojawia się ponownie w wykazie gmin z 1924 roku^[7]. Wahania te wynikały z niepewności w kwestii utrzymania tej małej jednostki, utworzonej na wyrost przez okupanta dla prężnie rozwijającego się osiedla kolejowego Czarna Wieś wokół stacji kolejowej Czarna Wieś na Kolei Warszawsko-Petersburskiej. Ludnościowo była to jednak bardzo mała gmina (tylko 956 mieszkańców w 1921 roku), składająca się z następujących miejscowości:

• stacji kolejowej Czarna Wieś z małym osiedlem (63 mieszkańców),
• wsi Buksztel i nadleśnictwa Buksztel (241 + 20 mieszkańców),
• wsi i nadleśnictwa Wodokaczka (187 + 231 mieszkańców),
• wsi Zapiecki (133 mieszkańców),
• kolonii i leśniczówki Rogoziński Most (21 + 0 mieszkańców),
• kolonii Mochnacz (40 mieszkańców),
• kolonii Polanki (14 mieszkańców),
• kolonii Jackie Tartaki (6 mieszkańców),
• leśniczówki Greńskie (0 mieszkańców)^[7].

Ostatecznie zdecydowano się gminę Czarna Wieś znieść, do czego doszło 1 kwietnia 1927, po czym obszar gminy włączono do gminy Czarna Wieś w powiecie białostockim^[8]. Tak więc obszar wydzielony w większości w 1915 z gminy Czarna Wieś powrócił po 12 latach do gminy macierzystej.

Przypisy

1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 poza administracją polską. W latach 1919–1924 wykazy sporadycznie nie wymieniają tej gminy.
2. Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
3. Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
4. Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
5. Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
6. Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom V – Województwo Białostockie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
8. Dz.U. z 1927 r. nr 35, poz. 310