Charłupia Wielka

Charłupia Wielka

wieś
Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	sieradzki
Gmina	Wróblew
Liczba ludności (2022)	426[2]
Strefa numeracyjna	43
Kod pocztowy	98-285[3]
Tablice rejestracyjne	ESI
SIMC	0719458
Położenie na mapie gminy Wróblew Charłupia Wielka
Położenie na mapie Polski Charłupia Wielka
Położenie na mapie województwa łódzkiego Charłupia Wielka
Położenie na mapie powiatu sieradzkiego Charłupia Wielka
51°34′14″N 18°37′47″E[1]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Charłupia Wielka

Charłupia Wielka – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Wróblew.

Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sieradzkim województwa sieradzkiego^[4].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Charłupia Wielka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa sieradzkiego.

Części wsi

Integralne części wsi Charłupia Wielka^[5]^[6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0719464	Charłupia-Las	część wsi
0990066	Gozdeckie	część wsi
0719470	Janków	część wsi
0719487	Myja	część wsi
0719493	Tatianówka	część wsi
0719501	Wygoda	część wsi

Historia

Przez Charłupię Wielką prowadziła w średniowieczu odnoga drogi z Sieradza do Krakowa. Pobierano tu cło mostowe. Po raz pierwszy wspomniana w 1364 roku w dokumencie kasztelana spicymierskiego, następnie sieradzkiego Piotra Świnki, który, posiadając Charłupię i Dzigorzew, sprzedał sołectwo tej ostatniej wsi. Potomkowie Piotra Świnki przyjęli nazwisko Charłupskich. W 1436 roku Charłupia Wielka przeszła w ręce Malskich herbu Nałęcz, następnie pod koniec XVI w. stała się własnością Zapolskich, a od 1680 roku rodziny Walewskich. Po Walewskich, którzy najprawdopodobniej wybudowali obecny dwór, posiadłość objęli Kosmanowie, następnie Kobierzyccy, Reymont, Graeve, od którego odkupili go Mieszczańscy, gospodarujący tu do dzisiaj. W dworze w Charłupi Wielkiej u Walewskich w dniu 19 I 1863 r. Józef Oxiński, dowódca powstańczy, spotkał się z przedstawicielami szlachty sieradzkiej, przedstawiając cele powstania i dyrektywy Rządu Narodowego.

Z Charłupią Wielką związany był Władysław Reymont, który był właścicielem majątku w l. 1912–1913 i przebywał tu (wraz z żoną Aurelią Szabłowską) od wiosny 1912 r. do połowy 1913 r. Podczas pobytu w Charłupi W. powstała powieść "Rok 1794". Reymont został nawet wybrany prezesem "Koła Ogrodniczego Ziemi Sieradzkiej". Uwiecznił on chłopów z Charłupi W. w zbiorze nowel "Pęknięty dzwon". Obecna na jego pogrzebie (1925 r.) delegacja mieszkańców wsi złożyła na grobie wieniec z napisem na szarfie: "Swemu przyjacielowi – chłopi z Sieradzkiego".

Zabytki

Na wsch. krańcu dwór, w którym w latach 1912–1913 mieszkał Władysław Reymont. Jest to budowla pierwotnie z końca XVII w. przebudowana w XVIII w. i I poł. XIX w. W zachowanym salonie polichromia wykonana przez Betelmana.

W zaniedbanym parku o powierzchni 4,5 ha, urządzonym w l. 1920–1925, pomniki przyrody: jesion wyniosły, aleja kasztanowców (38 drzew), aleja jesionów, 2 egz. wierzby białej.

Na budynku nowej szkoły usytuowanej przy drodze do Sieradza wmurowana w 1967 r. tablica, wyrażająca wdzięczność mieszkańców wsi dla Władysława Reymonta za ufundowanie budynku szkoły.

W pobliżu dworu, na rzeczce Myi, zachowały się resztki wodnego młyna, zwanego "Wygodą". Jego właścicielami od końca XIX w. byli Jaraszkiewiczowie. Młyn pracował do ok. 1950 r., uruchamiał prądnicę o mocy 48 KM. Wł. St. Reymont z okazji ślubu Stefana i Marii Jaraszkiewiczów darował im stół, kredens i kanapę. Był tu też drugi młyn, który nazywano "Myja". W miejscu młyna znajduje się obecnie zbiornik retencyjny. Podczas jego budowy natrafiono na relikty średniowiecznego grodu, który był m.in. w XV w. siedzibą wojewody łęczyckiego Wojciecha Malskiego – mianowanego przez Władysława Warneńczyka wicekrólem w czasie wojny z Turkami.

Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła, wzniesiony w miejscu poprzedniego drewnianego w stylu baroku klasycyzującego fundowali Jan Walewski, chorąży sieradzki wraz z żoną Teresą, w r. 1797. Jest to budowla jednonawowa, z węższym i niższym prezbiterium zamkniętym półkoliście. Wewnątrz sufity z fasetą, ściany rozczłonkowane pilastrami. Okna z dekoracją stiukową. Ołtarz główny późnobarokowy, dwa ołtarze boczne barokowo-klasycystyczne. Ambona murowana klasycystyczna z 1 połowy XIX w. Plebanię wystawił ks. Marcin Rosiński w 1877 r. W kościele tym, jako jedynym w byłym powiecie sieradzkim, odprawiały się nabożeństwa dla Polaków w czasie okupacji hitlerowskiej (wszystkie inne kościoły katolickie Niemcy zamknęli). W okresie okupacji hitlerowskiej, znajdująca się obok kościoła plebania pełniła funkcję siedziby gestapo^[7].

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[8] na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. Bartłomieja, 1797, nr rej.: 806 z 28.12.1967
• zespół dworski, 1 poł. XIX w.:
  • dwór, nr rej.: 807 z 28.12.1967
  • park, nr rej.: 300 z 8.02.1979

Turystyka

Przez miejscowość przebiega turystyczny szlak im. Władysława Reymonta (zielony).

Galeria

• 
  Charłupia Wielka w 2024 r.
• 
  Główna ulica w Charłupi Wielkiej
• 
  Przychodnia lekarska.
• 
  Szkoła Podstawowa im. Władysława Stanisława Reymonta w Charłupi Wielkiej
• 
  Tablica Władysława Reymonta.
• 
  Stacja uzdatniania wody w Charłupi Wielkiej.
• 
  Dwór w Charłupi Wielkiej
• 
  Park dworski w Charłupi Wielkiej
• 
  Zbiornik Próba

Zobacz też

• Charłupia Mała
• BIP gminy Wróblew

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 15088
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 139 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. GUS. Rejestr TERYT
7. Kościoły - Zabytki Gminy Wróblew - Turystyka - Gmina Wróblew [online], www.wroblew.pl [dostęp 2023-07-11]  (pol.).
8. NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-19].