PROFILBARU.COM

Cerkiew Wszystkich Świętych
	265 z dnia 07.10.1976.
	cerkiew parafialna
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Miejscowość	Piotrków Trybunalski
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	łódzko-poznańska
Katedra	od 22 kwietnia 2007
Wezwanie	Wszystkich Świętych
Wspomnienie liturgiczne	1. niedziela po Pięćdziesiątnicy
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1844
Data zakończenia budowy	1847; 1869
Data poświęcenia	9 grudnia 1870
Aktualne przeznaczenie	czynna świątynia prawosławna
Dane świątyni
Styl	bizantyjsko-rosyjski
Architekt	Iwan Sztrem (rozbudowa)
Świątynia; • materiał bud.; • liczba wiernych	; • cegła; 400 osób
Wieża kościelna; • liczba wież	; 1
Kopuła; • liczba kopuł	; 5
Liczba ikonostasów	1
Ołtarz; • liczba ołtarzy	; 1
Liczba naw	2
Dzwonnica; • typ dzwonnicy	; wbudowana
	Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego Cerkiew Wszystkich Świętych
	Położenie na mapie Polski Cerkiew Wszystkich Świętych
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Cerkiew Wszystkich Świętych
	51°24′33,5160″N 19°41′22,7400″E/51,409310 19,689650
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Cerkiew Konkatedralna Wszystkich Świętych – prawosławna cerkiew parafialna w Piotrkowie Trybunalskim. Należy do dekanatu Łódź diecezji łódzko-poznańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Jest cerkwią konkatedralną tejże diecezji.

Zlokalizowana przy ulicy Juliusza Słowackiego 15. Wzniesiona w latach 1844–1847, a rozbudowana według projektu rosyjskiego architekta Iwana Wasiljewicza Sztrema w latach 1867–1869.

Historia

Parafia grecka

Powstanie parafii prawosławnej w Piotrkowie związane jest z grupą Greków, która przybyła do Piotrkowa z Macedonii w połowie XVIII wieku. Król Stanisław August zezwolił na otwarcie w 1788 prawosławnej placówki duszpasterskiej^[1] na strychu prywatnego domu, własności rodziny Grabowskich przy obecnym Placu Stefana Czarnieckiego (dawna ulica Krótka) 10^[2]. Pierwszym proboszczem został hieromnich Grzegorz, pochodzący z wyspy Chios, mnich jednej ze wspólnot Athosu. Sprawował on swoje obowiązki do śmierci w 1832. Jego obowiązki przejął rosyjski duchowny, ks. Żadziński. Do 1839 parafia piotrkowska, jako etnicznie grecka, nie podlegała lokalnym strukturom Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego^[1]. Dopiero po wymienionej dacie została w niej włączona, co oznaczało usunięcie z liturgii języka greckiego^[2].

Pierwsza cerkiew

W miarę wzrostu liczby Rosjan zamieszkujących na stałe w Piotrkowie (kupców, urzędników, wojskowych), sprowadzanych po upadku powstania listopadowego, konieczna stała się budowa większej cerkwi prawosławnej oraz organizacja cmentarza tego wyznania^[1]. W latach 1844–1847 powstała świątynia utrzymana w stylu neobizantyńskim, na planie krzyża greckiego^[1]. Autorami projektu budynku byli architekci Marczewski i Gołoński^[2]. Obiekt stanął na placu przy ulicy Kaliskiej (obecna Juliusza Słowackiego), na gruncie wykupionym za 5 tys. rubli od zakonu pijarów^[2]. We wnętrzu świątyni znajdował się jednorzędowy drewniany ikonostas z dwunastoma ikonami napisanymi przez Aleksandra Kokulara^[1]. Poświęcenie obiektu miało miejsce 28 listopada 1848^[2].

Rozbudowa

Wskutek dalszego wzrostu liczby Rosjan cerkiew wzniesiona w latach 40. XIX w. stała się zbyt mała. W 1869, po powstaniu guberni piotrkowskiej, przystąpiono do jej rozbudowy. Sfinansował ją polski przedsiębiorca Ignacy Markiewicz^[2]. Plan obiektu uległ przekształceniu wskutek wydłużenia ramion – z krzyża greckiego stał się krzyżem łacińskim. Od północy, południa i wschodu przesunięto ściany obiektu o siedem metrów, dostawiono przedsionek^[2], nad którym wzniesiono dzwonnicę z czterema freskami w niszach (przedstawiały Świętych Cyryla i Metodego, św. Włodzimierza i św. Aleksandra Newskiego). Nad głównym wejściem znalazła się ikona Chrystusa Zbawiciela^[2]. Zmodyfikowano wnętrze świątyni, m.in. wykonując na ścianach nową polichromię i dziewięć fresków^[1]. Wstawiono trzy piece kaflowe i wymieniono posadzkę na marmurową^[2]. Na dzwonnicy powieszono dziewięć dzwonów^[2]. Nowy ikonostas wykonał Sieriebriakow, ikony do niego – Wasiljew^[2].

Łączny koszt rozbudowy zamknął się w kwocie 24 tys. rubli^[2]. 9 grudnia 1870 budynek został ponownie poświęcony^[1]. W nowym kształcie był przeznaczony dla równoczesnego uczestnictwa 400 wiernych w nabożeństwie^[2].

W 1886 cerkiew Wszystkich Świętych (określana w publikacjach XIX-wiecznych także mianem soboru) została odremontowana z inicjatywy generał-gubernatora piotrkowskiego i proboszcza miejscowej parafii ks. Stiepana Romanskiego. Dokonano wówczas naprawy dachu, wzmocnienia głównej kopuły, odnowienia fresków w niszach na kopule, pozłocenia krzyży na świątyni i części dachu dzwonnicy. We wnętrzu wykonano nowe freski opierając się ściśle na wyglądzie starszych, zaś ikonostas i boczne ikony w kiotach oczyszczono. Remont świątyni finansowany był częściowo przez Rosyjskie Towarzystwo Dobroczynne, które przekazało na ten cel 3 tys. rubli. Część materiałów budowlanych przekazały bezpłatnie państwowe zakłady oraz prywatny darczyńca^[3].

22 kwietnia 2007 odbył się w cerkwi uroczysty ingres prawosławnego biskupa, Paisjusza, który został powołany na wikariusza diecezji łódzko-poznańskiej z tytułem biskupa piotrkowskiego. Cerkiew w Piotrkowie została podniesiona do rangi katedry. W uroczystości ingresu wzięli udział przedstawiciele władz miasta, oraz marszałek Sejmu Marek Jurek.

Cerkiew wpisano do rejestru zabytków 7 października 1976 pod nr 265^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g E. Siegień: Historia parafii Wszystkich Świętych. cerkiew.pl. [dostęp 2012-05-03]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Piotrków Trybunalski: cerkiew Wszystkich Świętych. ekai.pl. [dostęp 2012-05-03]. (pol.).
↑ Obnowlenije sobornoj cerkwi w g. Pietrokowie. „Chołmsko-Warszawskij Jeparchialnyj Wiestnik”. R. XI, nr 1, s. 6, 1 stycznia 1887.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 .