PROFILBARU.COM

Béla Kéler
Imię i nazwisko	Albert Paul Keler; (Adalbert Paul von Keler)
Data i miejsce urodzenia	13 lutego 1820 ; Bártfie
Pochodzenie	węgierskie
Data i miejsce śmierci	20 listopada 1882 ; Wiesbaden
Instrumenty	skrzypce
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor, skrzypek, dyrygent
Aktywność	1844 - 1882
	Multimedia w Wikimedia Commons

Béla Kéler właśc. Albert Paul Keler (Adalbert Paul von Keler) (ur. 13 lutego 1820 w Bártfie, zm. 20 listopada 1882 w Wiesbaden)^[1] – węgierski kompozytor, skrzypek i dyrygent.

Życiorys

Béla Kéler był jednym z dwanaściorga dzieci Stefana Kélera (1781–1849) oraz Anny Both (1793–1848). Miał szlacheckie pochodzenie - Kélerowie zostali nobilitowani w 1699 roku przez Leopolda I Habsburga, natomiast Both to arystokratyczny węgierski ród, którego historia sięga aż XIII wieku^[2]. Początkowo studiował prawo, następnie zgodnie z wolą rodziców ukierunkował się na rolnictwo, aby ostatecznie w wieku 25 lat podjąć decyzję o całkowitym poświęceniu się muzyce. Przeniósł się na 9 lat do Wiednia, gdzie studiował instrumentację i harmonię u Victora Schlesingera oraz kontrapunkt u Simona Sechtera^[1]^[3]. Jednocześnie był pierwszym skrzypkiem w orkiestrze Theater an der Wien^[1]^[3]. Skomponował w tym czasie około 50 utworów^[3].

W latach 1854–1855 dyrygował orkiestrą Josefa Gungla w Berlinie, wykonując wiele własnych utworów, głównie walców. Następnie wrócił do Wiednia aby przejąć orkiestrę Lannera po przedwczesnej śmierci stojącego na jej czele Augusta Lannera. Został również kapelmistrzem wiedeńskiego pułku piechoty w 1856 roku oraz pełnił funkcje dyrektora muzycznego orkiestry w Wiesbaden aż do emerytury w 1873 roku^[1]^[3].

Jako dyrygent wiele podróżował. Łącznie dyrygował 366 koncertami, m.in. w Hamburgu, Wrocławiu, Monachium, Zurychu, Manchesterze czy Londynie (w Covent Garden Theatre)^[3].

W 1874 otrzymał od króla Szwecji i Norwegii złoty Medal Litteris et Artibus^[4].

Zmarł w 1882, został pochowany na cmentarzu w Wiesbaden. Na jego nagrobku zostały wyryte pierwsze takty zapisu nutowego jego walca Am schönen Rhein gedenk ich dein. Cały swój kompozytorski dorobek przekazał rodzinnemu miastu - Bártfie (obecnie Bardejów w północno-wschodniej Słowacji)^[3].

Twórczość

Inspirował się twórczością Berlioza i Meyerbeera. Jego pierwsza poważniejsza kompozycja – Overture Romantique – wywarła wrażenie na Franzu von Suppé. Podobnymi sukcesami okazały się jego inne wczesne dzieła jak walc Hoffnungssterne op. 17 czy galop Sturmgalopp op. 12^[3]. Taniec węgierski nr 5 Johannesa Brahmsa został oparty na czardaszu Bártfai emlék op. 31 Kélera^[1]^[3].

Najbardziej znaną kompozycją Kéler jest walc Am schönen Rhein gedenk ich Dein op. 83 (Będę o was pamiętał nad pięknym Renem), porównywany swoją maestrią do najsłynniejszego walca Johanna Straussa II Nad pięknym modrym Dunajem^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Andrew Lamb: Kéler, Béla (Albrecht Pál) [Keler, Adalbert Paul von]. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-02)]. via Oxford University Press. (ang.).
↑ Béla Kéler – węgierski król walca | Instytut Felczaka Intézet [online], kurier.plus [dostęp 2024-11-06] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Béla Kéler. [w:] Béla Kéler Society [on-line]. [dostęp 2020-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-02)]. (ang. • niem. • słow. • węg.).
↑ Golden award „Litteris et Artibus“ [w:] muzeumbardejov.sk [dostęp 2022-12-31] (ang.)