Bitwa u przylądka Artemizjon – starcia na morzu stoczone w sierpniu 480 roku p.n.e. przez siły zjednoczonych państw greckich z flotą perskiego imperium w pobliżu przylądka Artemizjon na Eubei podczas najazdu Kserksesa I na Grecję.
Było to miejsce pierwszej wielkiej bitwy morskiej pomiędzy Grekami i Persami[a]. Stosunkowo dokładny opis tych wydarzeń zawarty jest w Dziejach Herodota (ks. VI, VII, VIII).
Strategiczny plan Greków przewidywał powstrzymanie inwazji Persów przez obronę dwóch kluczowych pozycji: lądowej w wąwozie termopilskim, blokującej dostęp do krain Grecji środkowej, oraz morskiej koło przylądka Artemizjon, która podobnie broniłaby wejścia do Cieśniny Eubejskiej[b]. Ich bliskość umożliwiała też obrońcom wzajemną łączność i łatwy kontakt w warunkach bojowych. Sprzyjającą im okolicznością był fakt, iż podczas burzy u brzegów Magnezji[c] zatonęło 400 okrętów nieprzyjacielskich zmierzających ku Eubei[2]. Brak orientacji w tym akwenie (nieznajomość prądów morskich i niewiedza o strefie burz) przyczyniły się do tak znacznych strat Persów, które mogły okazać się decydujące dla dalszego przebiegu kampanii[3]. Nie osłabiły one jednak nadmiernie floty perskiej, która nadal liczyła około 1000 okrętów. Flota grecka pod dowództwem Spartanina Eurybiadesa liczyła nie więcej niż 300 okrętów[d].
Zgodnie z planem, powiadomione o zbliżaniu się wrogiej armady okręty greckie zablokowały jej szlak przy północnym przylądku Eubei w tzw. kanale Oreos. Bitwa morska rozpoczęła się dopiero w trzecim dniu starć lądowych w Termopilach i udowodniła wartość bronionej pozycji, bowiem mimo przewagi liczebnej, Persom nie udało się jej sforsowanie. Sukcesu nie zdołali jednak odnieść i Grecy, pomimo zadania nieprzyjacielowi ciężkich strat. Persów zawiodła też kolejna próba zamknięcia sił greckich w pułapce poprzez wysłanie 200 galer, które okrążając wyspę, miały zaatakować od tyłu: następna silna burza zniszczyła je już pierwszej nocy[2].
Trzeciego dnia doszło do drugiej bitwy obu flot, która po ciężkich walkach również nie przyniosła decydującego wyniku. W tym czasie do Greków dotarły już wieści o klęsce pod Termopilami, co skłoniło Eurybiadesa podjęcia decyzji o wycofaniu się nocą przez cieśninę Euripos na południe[2]. Po udanym odwrocie flota sprzymierzonych skierowała się do Zatoki Sarońskiej w pobliżu Salaminy, gdzie przewidywano dalszy ciąg morskich działań wojennych[4]. Zgromadzone tam siły liczyły więcej okrętów niż dotychczas, uzupełnione rezerwami ateńskimi oraz posiłkami z innych państw, które dotarły z opóźnieniem[2].
Uwagi
- ↑ W sto lat później Ajschines wymienił tę bitwę obok Maratonu, Salaminy i Platejów (O przekraczeniu uprawnień poselskich, 74-76) jako wybitny przykład do naśladowania przez potomnych (John Kenyon Davies: Demokracja w Grecji klasycznej. Warszawa: Prószyński, 2003, s. 191).
- ↑ Flotę sprzymierzonych państw greckich pierwotnie zamierzano podzielić dla obsadzenia dwóch strategicznych pozycji (pod Eubeą i Salaminą); gdy stwierdzono, że Persowie nie planują wysadzenia desantu, całość morskich sił Greków skoncentrowano pod Artemizjon (Oswyn Murray: Narodziny Grecji. Warszawa: Prószyński, 2004, s. 385-386).
- ↑ Historyczny rejon na pobrzeżu Tesalii zamieszkały przez Magnetów (William Smith: Dictionary of Greek and Roman Geography. T. 2. London: Walton & Maberly, 1857, s. 1170).
- ↑ Według Nicholasa Hammonda 271 trier oraz nieliczne pentekontery, w tym 147 okrętów ateńskich (Dzieje Grecji. Warszawa: PIW, 1994, s. 286.)
Przypisy
Bibliografia
