Bitwa o Australię (termin)

Australijski plakat propagandowy z 1942 roku przedstawiający zagrożenie japońską inwazją. Plakat został skrytykowany za sianie paniki i rząd stanu Queensland zakazał jego wydawania^[1]

Bitwa o Australię (ang. Battle for Australia) – kwestionowany termin historiograficzny odwołujący się do serii bitew toczonych w pobliżu Australii w trakcie wojny na Pacyfiku, która miała miejsce podczas II wojny światowej. Od 2008 roku bitwy te upamiętniane są co roku w trakcie obchodzonego Dnia Bitwy o Australię (ang. Battle for Australia Day), który przypada w każdą pierwszą środę września.

Geneza terminu

Wyrażenie bitwa o Australię zostało użyte kilka razy podczas II wojny światowej. W szczególności do tego terminu odwoływał się premier Australii John Curtin, który pierwszy raz użył go w trakcie przemówienia do narodu w dniu 16 lutego 1942 roku po przegranej bitwie o Singapur^[2]. Mówił on, że upadek Singapuru rozpoczął bitwę o Australię. Jednocześnie wypowiedź Johna Curtina była nawiązaniem do słów Winstona Churchilla, że upadek Francji rozpoczął bitwę o Anglię^[3]. W pierwotnej wersji termin bitwa o Australię zapisywany był w języku angielskim jako Battle of Australia. W 1944 roku Departament ds. Informacji wprowadził drobną zmianę i przyjęta została forma zapisu Battle for Australia. Współcześnie termin został utrwalony w latach 90. XX wieku przez grupę weteranów w obawie przed utratą pamięci o ofiarach z tamtego okresu. Propagowany jest przez organizację Returned and Services League of Australia(inne języki) w celu upamiętnienia poległych osób oraz przez The Battle for Australia Commemoration National Council (pol. Narodowa Rada Pamięci Bitwy o Australię) powołaną 14 sierpnia 1998 roku^[3][4].

Znaczenie terminu: czas i przestrzeń geograficzna

Termin bitwa o Australię obejmuje nie do końca sprecyzowany przedział czasowy. Pierwszy przedział to lata 1942–1943, w których rząd australijski zmobilizował siły zbrojne kraju do obrony przed spodziewaną japońską inwazją na Australię. Za tym okresem przemawiał James Bowen^[a][5], odnosząc się do niego w swoich oficjalnych przemówieniach w 2008 roku^[3]. Natomiast drugi przedział czasowy obejmuje okres 1942–1945, od klęski w bitwie o Singapur aż do ostatecznej kapitulacji Japonii w II wojnie światowej. Za tym okresem opowiada się The Battle for Australia Commemoration National Council^[3]. Drugim problemem związanym z terminem jest jego lokalizacja pod względem geograficznym. James Bowen wyjaśnia, że początkowo termin miał się ograniczać do kilku wydarzeń: bitwy na Morzu Koralowym, kampanii na szlaku Kokoda, bitwy w zatoce Milne oraz bitwy o Buna–Gona. Jednak dyskusje prowadzone z profesorem Davidem Hornerem^[b][6] spowodowały rozszerzenie tego terminu pod względem geograficznym. Obecnie termin bitwa o Australię nie reprezentuje konkretnej przestrzeni geograficznej w wyobrażeniu narodowym^[3].

Kwestionowanie terminu

Termin bitwa o Australię jest kwestionowany ze względu na to, że działania wojenne prowadzone na Pacyfiku nie były bezpośrednio skierowane przeciwko Australii. Odniesienie terminu do poszczególnych bitew prowadzonych w trakcie kampanii na Pacyfiku jest mylące i historycznie nieuzasadnione. Peter Stanley^[c][7] na podstawie badań historycznych stwierdził, że Japonia nigdy nie opracowywała szczegółowych planów inwazyjnych na Australię. Choć przez kilka miesięcy w 1942 roku australijski wywiad donosił o możliwości ataku Japonii. Rząd australijski uznał ryzyko japońskiej inwazji za realne i podjął działania mobilizujące swoje siły zbrojne w połowie roku 1942, w szczególności po bitwach morskich na Morzu Koralowym (7–8 maja) i o atol Midway (4–7 czerwca). Jednocześnie w tamtym czasie istniały wystarczające dowody na to, że inwazja ze strony japońskiej jest mało prawdopodobna^[d][8][9].

Upamiętnienie

Australijscy żołnierze w trakcie bitwy w zatoce Milne w 1942 roku

Dzień Bitwy o Australię (ang. Battle for Australia Day) obchodzony jest od 2008 roku, ustanowiony został przez ministra Departamentu ds. Weteranów (ang. Department of Veterans' Affairs) Alana Griffina w dniu 26 czerwca 2008 roku^[10]. Kampania o upamiętnienie bitew z lat 1942–1943 rozpoczęła się dekadę wcześniej i była prowadzona przez organizacje Returned and Services League of Australia (wspiera osoby, które służyły w Australijskich Siłach Zbrojnych(inne języki)) oraz The Battle for Australia Commemoration National Council^[11]. Dzień Bitwy o Australię obchodzony jest co roku w każdą pierwszą środę września w nawiązaniu do pierwszej japońskiej porażki w trakcie bitwy w zatoce Milne^[e][12]. W tym dniu upamiętnia się wszystkie osoby, które służyły i zginęły w obronie Australii w latach 1942–1945 podczas m.in.: bitwy na Morzu Koralowym, kampanii na szlaku Kokoda, bombardowania Darwin i ataku na port w Sydney^[12][13]. Dzień Bitwy o Australię nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy^[14].

W związku z nieprecyzyjnym znaczeniem terminu pod względem czasowym i geograficznym, trudno było wybrać konkretny dzień, w którym upamiętniane byłyby ofiary bitwy o Australię. Proponowane terminy początkowo były związane z bitwą na Morzu Koralowym, wówczas święto obchodzone byłoby w dniach pomiędzy 4 a 8 maja. Następnie zaproponowano 15 sierpnia, kiedy japońska armia ogłosiła swoją kapitulację i tym samym zakończyła się wojna na Pacyfiku^[f]. Następne dwie proponowane daty związane były z bombardowaniem Darwin (19 lutego) oraz z kampanią na szlaku Kokoda. W tym drugim przypadku nie pojawiła się konkretna data obchodów dla Dnia Bitwy o Australię^[3].

Uwagi

1. B.A. James Bowen jeden z współzałożycieli The Battle for Australia Commemoration National Council; absolwent politologii, historii i prawa na University of Queensland, jeden z promotorów upamiętnienia ofiar. Pisarz tematyki historycznej związanej z wojną na Pacyfiku, przede wszystkim z okresem działań pomiędzy 1941–1943.
2. Prof. David Horner (ur. 12 marca 1948 roku) historyk wojskowości, przez okres 25 lat służył w Armii Australijskiej, obecnie wykłada na Australian National University w Kolegium Azji i Pacyfiku. W 2009 roku został odznaczony Orderem Australii.
3. Dr Peter Stanley (ur. w 1956 roku w Liverpoolu) historyk wojskowości, szef Centre for Historical Research (pol. Centrum Badań Historycznych) w Australian War Memorial, absolwent Australian National University.
4. Plan inwazji Japonii na Australię pojawił się w grudniu 1941 roku i został zaproponowany przez Japońską Cesarską Marynarkę Wojenną. Do planu inwazji krytycznie odnosiła się Cesarska Armia Japońska argumentując swoją decyzje zbytnim rozciągnięciem linii obrony na Pacyfiku. Ostatecznie plan inwazji został odrzucony na rzecz izolowania Australii, decyzja zapadła pod koniec lutego 1942 roku.
5. Bitwa w zatoce Milne stoczona została pomiędzy 25 sierpnia a 7 września 1942 roku. Siły alianckie składały się z wojsk amerykańskich i australijskich. Wojska australijskie liczyły 4,5 tys. żołnierzy piechoty i lotnictwa.
6. W Japonii za dzień zakończenia wojny uważa się 14 sierpnia. W rzeczywistości armia cesarska poddała się 15 sierpnia i ten właśnie dzień jest uważany w krajach anglosaskich za dzień zwycięstwa nad Japonią (tzw. V-J Day, ang.Victory in Japan Day). Formalny akt kapitulacji został podpisany 2 września na pancerniku USS „Missouri”.

Przypisy

1. Peter Stanley: ‘“He’s (not) Coming South”: the invasion that wasn’t’. Australian War Memorial, 2002. [dostęp 2012-10-12]. (ang.).
2. Battle for Australia wreathlaying. Australian War Memorial, 4 września 2012. [dostęp 2012-10-14]. (ang.).
3. Elizabeth Rechniewski: Remembering the Battle for Australia: The history of the term ‘Battle for Australia’. Sydney: PORTAL Journal of Multidisciplinary International Studies, styczeń 2010, s. 3–5.
4. The Battle for Australia Commemoration National Council. Internet Solutions Pty Ltd.. [dostęp 2012-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-28)]. (ang.).
5. About the author of this web-site: James Bowen. [dostęp 2012-10-10]. (ang.).
6. David Horner. Australian National University. [dostęp 2012-10-10]. (ang.).
7. Peter Stanley. National Musem Australia. [dostęp 2012-10-12]. (ang.).
8. Elizabeth Rechniewski: Remembering the Battle for Australia: Conflicting narratives of 1942: The ‘history wars’. Sydney: PORTAL Journal of Multidisciplinary International Studies, styczeń 2010, s. 9–11.
9. Peter Stanley: What 'Battle for Australia'?. The Drum. Australian Broadcasting Corporation, 3 września 2008. [dostęp 2012-10-12]. (ang.).
10. Elizabeth Rechniewski: Remembering the Battle for Australia: Introduction. Sydney: PORTAL Journal of Multidisciplinary International Studies, styczeń 2010, s. 1.
11. Patrick Walters: Battle won on dedicated Pacific war day. The Australian, 26 czerwca 2008. [dostęp 2012-10-11]. (ang.).
12. Battle for Australia. Australian Government – Department of Veterans' Affairs. [dostęp 2012-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-24)]. (ang.).
13. Anniversaries. Australian Government – Department of Veterans' Affairs. [dostęp 2012-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-19)]. (ang.).
14. Max Blenkin: 'Battle for Australia' Day in September. The Sydney Morning Herald. [dostęp 2012-10-10]. (ang.).