PROFILBARU.COM

Billy Crystal
	; Billy Crystal (2018)
Imię i nazwisko	William Edward Crystal
Data i miejsce urodzenia	14 marca 1948 ; Long Beach
Zawód	aktor, pisarz, komik, reżyser, producent filmowy
Współmałżonek	Janice Crystal (od 1970)
Lata aktywności	od 1970
	Multimedia w Wikimedia Commons

Billy Crystal, właśc. William Edward Crystal^[1] (ur. 14 marca 1948 w Long Beach) – amerykański aktor, pisarz, komik i producent filmowy.

Dostał nominację do nagrody Emmy za udział w programie Saturday Night Live. Dziewięciokrotny gospodarz gali oskarowej.

Młodość

Urodził się na Manhattanie w rodzinie żydowskiej^[2]^[3]. Dorastał na Long Beach w stanie Nowy Jork. Matka Helen była gospodynią domową, a ojciec Jack Crystal kierownikiem wytwórni płytowej i producentem muzycznym^[4]. Jego wujek, Milt Gabler także zajmował się muzyką, a brat, Richard „Rip” Crystal został producentem telewizyjnym. Crystal dorastał w żydowskiej rodzinie, którą opisał jako „dużą” i „kochającą”^[2].

Po skończeniu szkoły średniej, dzięki stypendium sportowemu dostał się na Marshall University w Huntington w Wirginii Zachodniej. Nigdy jednak nie grał, ponieważ program został zawieszony podczas pierwszego roku. Z drugiego roku zrezygnował i wrócił do Nowego Jorku ze swoją przyszłą żoną, Janice Goldfinger. Tam rozpoczął naukę w Nassau Community College, a później na Uniwersytecie nowojorskim, który ukończył w 1970^[5].

Kariera

Telewizja

Studiując na Uniwersytecie Nowojorskim film i reżyserię, kształcił się pod okiem Martina Scorsese. W tym czasie zaczął się już regularnie pojawiać w różnych programach telewizyjnych. W 1976 r. wystąpił w jednym z odcinków serialu All in the Family. Rok wcześniej miał się pojawić w pierwszym odcinku programu NBC Saturday Night (później przemianowanego na Saturday Night Live), ale jego skecz został wycięty. Pojawił się w nim za to kilka miesięcy później, jako komik^[6].

W 1977 otrzymał swoją pierwszą znaczącą rolę w serialu Soap, gdzie grał Jodiego Dallasa. Był to pierwszy homoseksualny bohater tak jednoznacznie przedstawiony w amerykańskim serialu telewizyjnym. Jego produkcja trwała do 1981 roku.

W 1982 Crystal został gospodarzem własnego programu pt. The Billy Crystal Comedy Hour w telewizji NBC, ale powstało tylko pięć odcinków.

Film

W 1978 r. zadebiutował na dużym ekranie w filmie Test królika. We wczesnych latach 80. pojawiał też w takich teleturniejach jak: The Hollywood Squares, All Star Secrets i Piramida. W 1984 r. wystąpił gościnnie w filmie Roba Reinera, Oto Spinal Tap jako mim Morty. Ten sam reżyser zaangażował go później do występów w Narzeczonej dla księcia (1987) oraz w Kiedy Harry poznał Sally (1989), za który Crystal otrzymał nominację do Złotego Globu.

W 1991 r. dostał główną rolę w przebojowej komedii, Sułtani westernu. Film odniósł komercyjny sukces i zdobył przychylność krytyków, a Crystalowi dał drugą nominację do Złotego Globu. Trzy lata później powstała jego kontynuacja pt. Złoto dla naiwnych: Z powrotem w siodle.

Po tych sukcesach Crystal zabrał się za reżyserię i nakręcił według własnego scenariusza Komika na sobotę (1992) oraz Zapomnij o Paryżu (1995). Otrzymał też propozycję podłożenia głosu pod Buzza Astrala z filmu animowanego Toy Story (1995) ale ją odrzucił, czego później żałował^[6]. W 1999 r. wystąpił w popularnej komedii Depresja gangstera, a w 2002 r. w jej drugiej części.

W 2001 r. ponownie zabrał się za reżyserię i nakręcił telewizyjny film 61*, za który otrzymał nominację do Nagrody Emmy.

W 1990 r. po raz pierwszy został gospodarzem oscarowej gali, a ponieważ bardzo dobrze sprawdził się w tej roli poprowadził ją jeszcze w latach 1990–1993, 1997, 1998, 2000 i 2004. Podobno w 2006 r. odrzucił propozycję przewodniczenia uroczystości, by skupić się na swoim programie 700 Sundays. 10 listopada 2011 r. ogłoszono, że Crystal powróci jako gospodarz Oscarów w 2012 r. po tym, jak Eddie Murphy wycofał się z jej prowadzenia.

Działalność charytatywna

W 1986 r. wspólnie z Robinem Williamsem i Whoopi Goldberg prowadził program Comic Relief w telewizji HBO, który zbierał pieniądze dla bezdomnych w Stanach Zjednoczonych^[6].

6 września 2005 r. w programie The Tonight Show with Jay Leno, wspólnie z Jayem Leno podpisał motocykl Harley-Davidson, który został sprzedany na aukcji charytatywnej^[7].

Na potrzeby Muzeum Tolerancji prowadzonego przez Centrum Szymona Wiesenthala w Los Angeles, nagrał wideo przedstawiające gościom część genealogiczną muzeum.

Życie prywatne

W czerwcu 1970 r. poślubił Janice Goldfinger, z którą ma dwie córki. Jennifer jest aktorką, a Lindsay producentką. Mieszkają w Pacific Palisades w Kalifornii^[8].

Filmografia

Scenarzysta

2005: Have a Nice Day
2001: Ulubieńcy Ameryki (America’s Sweethearts)
1998: Mój olbrzym (My Giant)
1995: Zapomnij o Paryżu (Forget Paris)
1994: Złoto dla naiwnych: Z powrotem w siodle (City Slickers II)
1992: Komik na sobotę (Mr. Saturday Night)
1991: Sessions
1988: Memories of Me
1988: An All-Star Toast to the Improv
1977–1986: Statek miłości (The Love Boat)

Reżyser

2005: Have a Nice Day
2001: 61*
1995: Zapomnij o Paryżu (Forget Paris)
1992: Komik na sobotę (Mr. Saturday Night)

Aktor

2012: Small Apartments jako Burt Walnut
2012: Wspólna chata (Parental Guidance) jako Artie Decker
2004: Ruchomy zamek Hauru (Hauru no ugoku shiro) jako Kalcyfer (głos, amerykański dubbing)
2002: Nowy samochód Mike’a (Mike’s New Car) jako Mike (głos)
2002: Nawrót depresji gangstera (Analyze That) jako dr Ben Sobel
2001: Potwory i spółka (Monsters, Inc.) jako Mike Wazowski (głos)
2001: Ulubieńcy Ameryki (America’s Sweethearts) jako Lee
1999: Depresja gangstera (Analyze This) jako Ben Sobel
1998: Mój przyjaciel olbrzym (My Giant) jako Sam Kamin
1997: Przejrzeć Harry’ego (Deconstructing Harry) jako Larry
1997: Jestem twym dzieckiem (I Am Your Child)
1997: Dzień ojca (Father's Day) jako Jack Lawrence
1996: Hamlet jako Grabarz
1995: Zapomnij o Paryżu (Forget Paris) jako Mickey Gordon
1994: Złoto dla naiwnych: Z powrotem w siodle (City Slickers II) jako Mitch Robbins
1992: Komik na sobotę (Mr. Saturday Night) jako Buddy Young Jr.
1991: Głosy, którym zależy (Voices that Care) jako członek chóru
1991: Sułtani westernu (City Slickers) jako Mitch Robbins
1989: Kiedy Harry poznał Sally (When Harry Met Sally...) jako Harry Burns
1988: Memories of Me jako Abbie
1987: Narzeczona dla księcia (The Princess Bride) jako Miracle Max
1987: Wyrzuć mamę z pociągu (Throw Momma from the Train) jako Larry
1986: Zapomnieć o strachu jako Danny Costanzo
1984: Oto Spinal Tap (This Is Spinal Tap) jako Morty the Mime
1980: Enola Gay: The Men, the Mission, the Atomic Bomb jako porucznik Jacob „Jake” Beser
1979: Olimpiada zwierząt (Animalympics) jako Rugs Turkell / Joey Gongolong / Art Antica (głos)
1979: Breaking Up Is Hard to Do
1978: Ludzkie uczucia (Human Feelings)
1978: Test królika (Rabbit Test) jako Lionel
1977: SST: Death Flight jako David
1977–1981: Soap jako Jodie Dallas

Występy gościnne

2009–2020: Modern Family (Modern Family) jako on sam
1994–2004: Przyjaciele (Friends) jako Tim
1993–2004: Frasier jako Jack (głos)
1981–1982: Darkroom jako Paddy
1977–1986: Statek miłości (The Love Boat) jako Nieśmiały młodzieniec

Producent

2001: 61*
2001: Ulubieńcy Ameryki (America’s Sweethearts)
1998: Mój olbrzym (My Giant)
1995: Zapomnij o Paryżu (Forget Paris)
1994: Złoto dla naiwnych: Z powrotem w siodle (City Slickers II)
1992: Komik na sobotę (Mr. Saturday Night)
1991: Sessions
1988: Memories of Me

Producent wykonawczy

1999: Depresja gangstera (Analyze This)
1991: Sułtani westernu (City Slickers)
1986: Billy Crystal: Don't Get Me Started

Przypisy

↑ Personalidade: Billy Crystal (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2019-10-13]. (port.).
↑ ^a ^b Sean Alfano (2005-11-06): Life Is Short, Laugh Hard. CBS News. [dostęp 2019-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-13)]. (ang.).
↑ Billy is crystal clear. Womans Day. [dostęp 2019-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-13)]. (ang.).
↑ Billy Crystal Biography (1948-). Film Reference. [dostęp 2019-10-13]. (ang.).
↑ Billy Crystal Biography. Yahoo!. [dostęp 2012-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-03)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Billy Crystal, 2nd Visit. BravoTV.com. [dostęp 2012-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-11)]. (ang.).
↑ Leno's autographed bike raises $500,000. „USA Today”. [dostęp 2019-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-13)]. (ang.).
↑ Having Struggled From Warm-Up Act to Headliner: Billy Crystal. „Time”. [dostęp 2019-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-29)]. (ang.).