Angermünde – miasto w Niemczech, w kraju związkowym Brandenburgia, w powiecie Uckermark. Według stanu na 31 grudnia 2013 r. liczba mieszkańców wynosiła 13 597. Zajmując powierzchnię 326,44 km² miasto znajduje się na dziewiątym miejscu wśród stu największych powierzchniowo miast Niemiec. Znajdująca się tu stacja kolejowa na linii Berlin – Szczecin pełni rolę punktu przesiadkowego dla linii do Szczecina, Stralsundu i Schwedt/Oder. Miasto należy do Stowarzyszenia Miast Brandenburgii posiadających zabudowę historyczną.
Położenie
Miasto Angermünde leży około 80 km na północny wschód od Berlina[1] na Pojezierzu Uckermark, na równinie polodowcowej, pomiędzy obszarami leśnymi Schorfheide a Odrą. Miasto jest siedzibą administracji Rezerwatu biosfery Schorfheide-Chorin, którego obszar zajmuje również południową i zachodnią część miasta. Na południu Angermünde graniczy z powiatem Barnim, a na wschodzie z Polską.
Jeziora w mieście: Grumsinsee, Heiliger See, Kalkbude, Mudrowsee, Mündesee, Parsteiner See (Nordbecken), Peetzigsee, Plunz, Wolletzsee, Bauernsee
Historia
Średniowiecze
W średniowieczu okolice Angermünde porastały słabo zaludnione puszcze[2]. Gród w miejscu obecnego miasta, na przecięciu starych szlaków handlowych powstał około 1180 roku[1].
Od 1210 do 1230 jest wymieniane jako osada na skrzyżowaniu szlaków handlowych, w której znajdował się zamek. Wtedy też (1210) zostało odnotowane rozpoczęcie budowy pierwszego kamiennego kościoła – pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny[potrzebny przypis]. W roku 1233 założono miasto[1]. Jeszcze w pierwszej połowie XIII w. (lata 1245–1250) w mieście wzniesiono kolejny, tym razem murowany, kościół franciszkanów pw. Piotra i Pawła[potrzebny przypis]. W toku walk o Brandenburgię w latach 1320–1323 po wymarciu przedstawicieli dynastii askańskiej, miasto przejściowo znalazło się pod władzą meklemburską (zgodnie z postanowieniami rozejmu z 20 lipca 1323)[3]. W 1354 książę szczeciński Barnim III Wielki pozyskał Angermünde wraz z całą wschodnią częścią Ziemi Wkrzańskiej w zamian za zamki Marchii Wkrzańskiej zajęte w toku działań wojennych pięć lat wcześniej[4]. W drugiej połowie XIV w. rzemieślnicy i ubożsi mieszkańcy miasta wspierali ruch waldensów (stąd określano je wówczas Ketzer-Angermünde)[5]. W nocy z 27 na 28 marca 1420 pod miastem doszło do bitwy sił polsko-pomorskich z brandenburskimi, która rozstrzygnęła kwestię przynależności Marchii Wkrzańskiej do Brandenburgii[1][6]. Dwanaście lat później, w 1432, dotarł tutaj jeden z najazdów husyckich[7].
XIX i XX w.
- 1817 r. – rozpoczął się rozwój współczesnego miasta; Angermünde zostało miastem powiatowym[1]
- 1842 r. – przez miasto przebiegała linia kolejowa Berlin – Szczecin;
- 1938 r. – Kryształowa noc, synagoga przy Klosterstraße oraz kirkut przy Puschkinallee zostały zniszczone;
- 1944 r. – w lutym małżeństwo Bruhn oraz dwie inne osoby zostały skierowane do KL Neuengamme;
- 1945 r. – 22 lutego trzech żołnierzy Wehrmachtu dezerterowało, za co zostają rozstrzelani;
- 1945 r. – 27 kwietnia miejscowy piekarz Miers i jubiler Nölte przy drodze do Schwedt/Oder podpisali przy Armii Czerwonej w imieniu miasta kapitulację, co zakończyło krótkie walki o utrzymanie miasta w rękach hitlerowców.
- 1993 – Angermünde przestało być miastem powiatowym[1]
Podział administracyjny
- 1974 r. – przyłączenie Dobberzin;
- 2000 r. – przyłączenie Altkünkendorf;
- 2003 r. – miasto stało się związkiem 26 gmin z wyłączeniem Polßen.
Dnia 1 stycznia 2003 roku do Angermünde przyłączono 26 okolicznych gmin, wyjątek stanowi dawne miasto Greiffenberg, które nie utraciło swoich praw miejskich i obecnie jest „miastem w mieście”.
Obecnie w skład gminy Angermunde wchodzą następujące części gminy:
|
|
- Altkünkendorf
- Biesenbrow
- Bruchhagen
- Bölkendorf
- Crussow
- Dobberzin
- Frauenhagen
- Gellmersdorf
|
- Greiffenberg
- Günterberg
- Görlsdorf
- Herzsprung
- Kerkow
- Mürow
- Neukünkendorf
- Schmargendorf
|
- Schmiedeberg
- Steinhöfel
- Stolpe
- Welsow
- Wilmersdorf
- Wolletz
- Zuchenberg
|
Zabytki i obiekty historyczne
W czasie działań wojennych II wojny światowej stare miasto w Angermünde nie uległo zniszczeniu[1]. Do dziś na starówce stoją średniowieczne domy kupieckie zbudowane z muru pruskiego na przełomie XVIII i XIX wieku[1]. Od 1995 starówka jest zaliczana do zabytków i trwa jej stała renowacja[1]. Do istotnych budowli w Angermünde należą:
Pomniki
- Ofiar faszyzmu, w Parku Pokoju – odsłonięty w 1950 r. w miejscu pierwszych mogił trzech rozstrzelanych żołnierzy, którzy zdezerterowali z Wehrmachtu;
- Pomnik upamiętniający zniszczony cmentarz żydowski, założony w 1809 roku dla Żydów z Greiffenberg, monument odsłonięto w 1964 r.
Kultura i sztuka
Najstarsza część miasta przetrwała II Wojnę światową, dzięki czemu Angermünde należy do Związku Miast Zabytkowych. W latach 1990–2007 przeprowadzono gruntowną konserwację starej zabudowy.
Największą wartość zabytkową posiada klasztor franciszkański i kościół pw. NMP. Budynki poklasztorne pełnią obecnie funkcje kulturalne, odbywają się tam wystawy i koncerty. Od 1991 roku miejscowy artysta rzeźbiarz Joachim Karbe co dwa lata organizuje zjazdy rzeźbiarzy z całej Europy. Jako materiał używany do realizacji ich dzieł używany jest granit z tutejszych złóż.
W mieście znajdują się dwa muzea:
oraz ogród zoologiczny.
Transport
Drogi
Przez miasto prowadzą drogi:
W odległości 16 km od centrum wiedzie autostrada A11 (Berlin – Szczecin).
Kolej
Angermünde jest jedną z najważniejszych stacji w północno-wschodniej części Brandenburgii. Tu linia z Berlina dzieli się na trasę do Stralsundu, do Schwedt/Oder i do Szczecina. Ponieważ trasa do Szczecina nie jest zelektryfikowana, tutejsza stacja jest miejscem przesiadki lub zmiany elektrowozu na spalinowóz. Do 1997 roku istniało jeszcze połączenie z Bad Freienwalde (Oder), ale zostało zawieszone. Z Angermünde jest dobre połączenie do Stralsundu, przez Berlin do Monachium, przez Drezno do Pragi, przez Essen, Bochum i Dortmund do Hanoweru, przez Erfurt, Frankfurt i Heidelberg do Karlsruhe, do Schwedt, Szczcina, Prenzlau i Eberswalde.
Współpraca
Miejscowości partnerskie[8]:
Przypisy
Bibliografia
- Tadeusz Persz: Miasta w Euroregionie Pomerania. Urząd Statystyczny w Szczecinie, 1998. ISBN 83-906504-4-4.
- Okres II: Zwycięstwo stosunków feudalnych na Pomorzu Zachodnim (1124-1295), [w:] KazimierzK. Śląski KazimierzK., Dzieje Pomorza, G.G. Labuda (red.), Poznań 1969 .
- Okres III: Rozdrobnienie feudalne (1295-1464), [w:] BenedyktB. Zientara BenedyktB., Dzieje Pomorza, G.G. Labuda (red.), Poznań 1969 .
Linki zewnętrzne
