15 marca 1886 Warszawa
13 października 1935 Warszawa
psycholog, filozof
Adam Cygielstrejch, także Cygielstrajch, Cygielstreich, Cygielsztrajch, Cygielsztrejch (ur. 15 marca 1886 w Warszawie, zm. 13 października 1935 tamże) – polski psycholog, filozof i nauczyciel, kierownik Instytutu Psychologicznego w Warszawie, dyrektor żydowskiego Gimnazjum i Liceum „Chinuch” w Warszawie, profesor Państwowego Instytutu Nauczycielskiego.
Do gimnazjum uczęszczał w Warszawie. Jeszcze w szkole został sympatykiem PPS; w 1906 roku aresztowany, po wypuszczeniu za kaucją wyjechał na studia za granicę[1]. Studiował w Paryżu na kierunkach przyrodniczym i filozoficznym. Psychologii uczył się u Henri Piérona, a potem u Georges′a Dumasa. Według Sterlinga tytuł doktora miał otrzymać po obronie pracy nadanej przez fakultet (Critique de la philosophie Kantienne dans les oeuvres de Schopenhauer)[2]. W 1910 roku wrócił do kraju i pracował w Laboratorium Psychologicznym w Warszawie. Od 1912 asystent w Instytucie Psychologicznym w Warszawie, kierowanym przez Edwarda Abramowskiego[3]. Po jego śmierci został kierownikiem Instytutu.
Brał czynny udział w II Zjeździe neurologów, psychiatrów i psychologów polskich w grudniu 1912 roku w Krakowie, wygłosił wtedy odczyt „O wpływie wzruszeń na choroby umysłowe”[4].
Od 1915 roku pracował jako nauczyciel, od 1918 był dyrektorem Gimnazjum Filologicznego Męskiego Towarzystwa „Chinuch” (potem Prywatne Gimnazjum i Liceum Spółki „Chinuch”), którego budynek znajdował się przy Placu Krasińskich 3 w Warszawie. W szkole nauczał przyrodoznawstwa i propedeutyki filozofii. Wykładał też psychologię w Państwowym Instytucie Nauczycielskim i na Uniwersyteckim Kursie Związku Nauczycielstwa Polskiego. Był wieloletnim członkiem Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Prezes Koła Dyrektorów Żydowskich Szkół Średnich[5]. Mieszkał na ulicy Próżnej 9[6]. Miał braci Juliana i Józefa oraz siostrę Zofię, zamężną Milsztejn[7][8]. Żonaty ze Stefanią Cygielstrejch z domu Hopfenstand (1895–1944), nauczycielką[9], mieli dwóch synów: Jerzego i Tadeusza[10].
Zmarł w Warszawie, jest pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej[9].
Pierwsze prace Cygielstrejcha miały charakter psychologiczno-psychiatryczny i dotyczyły zaburzeń psychicznych u żołnierzy. W artykule z 1912 roku postawił tezę, że gwałtowne emocje u żołnierzy na froncie mogą prowadzić do zaburzeń psychicznych[11]. Przedstawił wpływ gwałtownych wzruszeń na powstawanie ostrych zaburzeń psychicznych, proponując intoksykacyjny mechanizm ich powstawania[12].
Prowadził badania z dziedziny psychologii doświadczalnej, opracował m.in. własną metodę badania marzeń sennych. Już pod kierunkiem Abramowskiego poświęcił się badaniu podświadomości. Uważał, że każda koncepcja powstaje w wyniku współdziałania sfery świadomej i podświadomej[3]. Zajmował się również psychologią twórczości[13].