Położone na prawym brzegu rzeki Anas miasto istniało już w starożytności jako stolica celtyckiego plemienia Celtici. Po podboju przez Rzymian w 57 r. p.n.e., kolonia rzymska Ebora w prowincji rzymskiejLuzytania. Od IV w. siedziba biskupstwa. W 584 r. podbita przez wizygockiego króla Leowigilda. W średniowieczu dostało się pod panowanie Maurów (715 r.). Rekonkwista dotarła tu w 1166 r. Największy rozkwit przypada jednak na okres między XIV a XVI wiekiem, kiedy Évora znajdowała się we władaniu portugalskiego rodu Avis. Wzniesiono tu wówczas istniejące do dziś liczne pałace, a także budynki w stylu manuelińskim i renesansowym. W 1559 roku powstał tu także uniwersytet jezuicki, założony przez ówczesnego kardynała, a późniejszego króla Henryka I. Uniwersytet został zamknięty w XVIII wieku na polecenie markiza de Pombal, reaktywowany dopiero w latach 70. XX wieku. Miasto straciło na znaczeniu po przejęciu kontroli nad Portugalią przez władców hiszpańskich w 1580 roku. Évora była w kolejnych stuleciach prowincjonalnym ośrodkiem handlowym, chociaż tutejszy uniwersytet działał jeszcze do 1759 roku. Współcześnie mieszka tu 50 tys. mieszkańców, a więc dwukrotnie mniej niż w średniowieczu.
Z czasów rzymskich w Évorze zachowała się świątynia (Templo Romano), będąca najlepiej zachowaną starożytną świątynią w Portugalii. Nie wiadomo dokładnie, jakiemu bóstwu była poświęcona, istnieją hipotezy mówiące o kulcie Diany w tym miejscu, jednak bardziej prawdopodobne jest, że była to świątynia Jowisza. Budowla pochodzi z II wieku n.e., a jej dobry stan zachowania wynika z faktu, że wykorzystywano ją także w czasach późniejszych – w średniowieczu było to miejsce egzekucji ofiar Świętej Inkwizycji, arsenał, teatr, później zaś – aż do 1870 roku – istniała tu rzeźnia.
Z czasów panowania Maurów w Évorze zachował się oryginalny układ uliczek z wybielanymi wapnem domami.
Tuż po odbiciu miasta przez Portugalczyków w XII wieku wzniesiono tu także romańskąkatedrę (Sé) – budowę rozpoczęto w 1186[2] roku, świątynię konsekrowano w 1204[2]. Obiekt ten był w późniejszych stuleciach wielokrotnie przebudowywany i masywne, romańskie wieże obronne kontrastują dziś z późniejszymi gotyckimi elementami architektonicznymi. W katedrze tej Vasco da Gama poświęcił proporce przed wyprawą do Indii[3]. Przy katedrze działa muzeum, mieszczące się w dawnym pałacu arcybiskupim.
Z XV wieku pochodzi natomiast Kościół św. Franciszka (Igreja de São Francisco) i przylegająca do niego Capela dos Ossos – "kaplica kości". Ściany i kolumny kaplicy pokryte są kośćmi ponad 5 tysięcy mnichów. W XV i XVI wieku w okolicach Evory znajdowało się ponad 40 cmentarzy klasztornych, a ponieważ ziemia była wówczas cenna, tutejsi mnisi zgromadzili szczątki umarłych w jednym miejscu. Przy wejściu do kaplicy umieszczony jest napis Nós osso que aqui estamos, pelos vossos esperamos (Nasze kości, które tu spoczywają, na wasze kości czekają).
Mury obronne wokół miasta wznieśli Rzymianie w I w. n.e., ale do dnia dzisiejszego zachowały się tylko ich fragmenty. Właściwe fortyfikacje z 40 basztami i 10 bramami wybudowano w XIV w., a podwyższono je po 1640 r. dla obrony przed Hiszpanami.
Do innych zabytków miasta zaliczają się między innymi pustelnia São Bras (Ermida de São Brás), uważana za jedną z prac Diogo de Boitaca, Kościół Matki Bożej Łaskawej (Igreja Nossa Senhora da Graça) z XVI-wiecznym frontonem z rzeźbami Atlasów podtrzymujących kule ziemskie (motyw ten występuje w herbie króla Manuela), klasztor Calvario z 1570 roku, kościół i klasztor Klarysek i inne.
↑ abPraca zbiorowa: Sztuka Romańska. red. Rolf Toman. Tandem Verlag GmBH, 2008, s. 198. ISBN 978-83-7512-972-4.
↑Fiona Dunlop: Portugalia – Przewodnik National Geographic. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa, 2005, s. 178. ISBN 83-600-0608-3.
Bibliografia
Ellingham Mark, Fisher John, Kenyon Graham, Portugalia, seria: Praktyczny przewodnik, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2000, str. 465-472
.png)
