Leeswaarschuwing: Onderstaande tekst bevat details over de inhoud of de afloop van het verhaal.
De leeuwenkoning Mufasa woont samen met zijn vrouw Sarabi en de andere leeuwen op de Koningsrots en is de trotse heerser over de leeuwen en andere dieren van de savanne. In Mufasa's schaduw staat zijn jaloerse en wrokkige broer Scar, die graag zelf koning wil worden.
Mufasa's zoon Simba wordt geboren. De jonge Simba leert van zijn vader wat het koningschap inhoudt. Scar wijst Simba zogenaamd per ongeluk op het olifantenkerkhof, met de bedoeling hem daarheen te lokken om hem vervolgens te laten doden door hyena's, de verstoten dieren die onder aan de voedselketen staan. Simba en zijn vriendin, de jonge leeuwin Nala, worden nieuwsgierig en gaan stiekem op de verboden plek kijken. De roodsnaveltok Zazoe, die door Mufasa is aangesteld als toeziend voogd voor Simba, kan de twee niet tegenhouden. Zo komen Simba en Nala in aanraking met de hyena's Shenzi, Banzai en Ed, die van Scar de opdracht hebben gekregen om Simba te doden. Simba en Nala weten ternauwernood te ontkomen dankzij Mufasa, die nog net op tijd ter plaatse is.
In een nieuwe poging tegelijk Simba en Mufasa uit de weg te ruimen, ontketent Scar met hulp van zijn hyena's een gigantische stormloop van op hol geslagen gnoes, die recht op de plek afkomen waar Scar Simba eerst met een smoes naartoe heeft gelokt. Mufasa's poging om Simba uit de kloof te redden lukt ternauwernood, maar Mufasa wordt wanneer hij even later zelf hulpeloos aan een rots boven de kloof hangt door Scar weer naar beneden gegooid en sterft. Scar weet Simba hierna wijs te maken dat het diens schuld is dat Mufasa is omgekomen. Hierop maant hij Simba te vluchten en stuurt dan Shenzi, Banzai en Ed achter Simba aan om hem alsnog te doden. Simba weet net te ontkomen.
Wanhopig vlucht Simba naar het tropisch regenwoud, waar het stokstaartjeTimon en het winderige knobbelzwijnPumbaa hem redden. Door hun open en vrolijke karakter trekt hij een beetje bij. Van hen leert Simba de leus hakuna matata: heb geen zorgen. Simba besluit vervolgens zijn oude leven helemaal achter zich te laten, overtuigd als hij is dat de dood van zijn vader zijn schuld is. Hij leeft een bijna zorgeloos leven in het tropische regenwoud en groeit op van welp tot volwassen leeuw, onder toeziend oog van Timon en Pumbaa.
Ondertussen op de savanne heeft Scar het koninkrijk overgenomen en Sarabi en de leeuwinnen wijsgemaakt dat zowel Mufasa als Simba door een tragisch ongeluk zijn omgekomen. Ook de hyena's doen hun intrede op de Koningsrots, tot groot ongenoegen van de leeuwentroep. De inmiddels volwassen Nala gaat op een dag op jacht naar voedsel en komt terecht in het regenwoud waar Simba verder is opgegroeid. Terwijl ze op Pumbaa jaagt komt ze ineens weer oog in oog te staan met Simba. Nala vertelt Simba dat iedereen op de savanne hem dood waant en het rijk is uiteengevallen, iedereen lijdt nu honger onder Scars waardeloze bewind. Simba, die nog steeds denkt dat Mufasa's dood zijn schuld is, voelt zich echter vooralsnog niet geroepen om zelf koning te worden, totdat Rafiki die Simba ook terugvindt hem middels een visioen van zijn vader uiteindelijk toch tot inkeer weet te brengen. Ook Nala keert terug, samen met Timon en Pumbaa, zodra deze horen dat Simba onderweg is naar zijn geboorteplaats.
Eenmaal aangekomen in zijn geboortestreek ziet Simba hoe de savanne onder het regime van zijn oom tot een onleefbare streek is geworden, waarna hij alsnog is vastbesloten zijn koninkrijk terug te winnen. Hij gaat naar de Koningsrots en komt op voor zijn moeder Sarabi, die door Scar wordt mishandeld. Simba wordt eerst aangezien voor de uit de dood herrezen Mufasa. Als duidelijk wordt dat het om Simba gaat is iedereen verrast, inclusief Scar die dacht dat Simba was gedood door de hyena's. Scar zet een nieuwe troef in: hij beschuldigt Simba er tegenover iedereen nogmaals van Mufasa te hebben vermoord. Simba voelt zich nu weer zo schuldig dat hij niets ontkent.
Als Simba even later hulpeloos aan de rots hangt, dreigt Scar hem naar beneden te gooien en vertelt hem ondertussen in stilte de waarheid. Simba vat opnieuw moed, valt Scar aan en dwingt hem tegenover de hele leeuwentroep te bekennen. De laffe Scar probeert nu alle schuld aan de hyena's te geven. Hierop ontstaat een gevecht tussen de leeuwen en de hyena's. Na een heftige worsteling weet Simba Scar van de rots te gooien, waarna de wraakzuchtige hyena's een einde aan Scars leven maken. Simba eist nu alsnog zijn rechtmatige plek op de Koningsrots op.
Nu er een eind is gekomen aan Scars heerschappij, kan de natuur op de savanne zich eindelijk herstellen. Simba heeft zijn koninkrijk terug en trouwt met Nala. De film eindigt min of meer zoals hij begon: Rafiki laat vanaf de rots alle dieren een welpje zien, dit keer dat van Simba en Nala.
De Leeuwenkoning stond tijdens de productie nog bekend als King of the Jungle.
Net als bij de film Bambi bestudeerden tekenaars echte dieren voor de film. Sommige filmmakers gingen naar Afrika om de dieren daar in het wild te observeren, terwijl andere tekenaars de dieren naar de tekenstudio lieten halen.
Voor het tekenwerk werd op grote schaal gebruikgemaakt van computers, vooral bij de scène met de op hol geslagen gnoes.
De film werd tegelijk geproduceerd met Pocahontas. Lange tijd dachten tekenaars dat Pocahontas de succesvolste van de twee films zou worden, en daarom werd daaraan meer tijd besteed. Hoewel qua opbrengst beide films het goed deden, ontving De Leeuwenkoning uiteindelijk gunstiger kritieken van toeschouwers.
Elton John en Tim Rice schreven vijf nieuwe muzieknummers voor de film. Elton John zong zelf Can You Feel the Love Tonight in voor de aftiteling. Hans Zimmer in samenwerking met Lebo M verzorgde ook een stuk van de muziek, voorzien van traditionele Afrikaanse muziekelementen.
Op 16 september 2011 werd de film in Amerika gedurende 2 weken opnieuw in de bioscoop uitgebracht in een speciale 3D-versie.[2] Dit bleek een groot succes en bracht 80 miljoen dollar op. In oktober 2011 verscheen de 3D-heruitgave ook in België en Nederland.
In 2016 verscheen er een televisieserie van Disney Junior, The Lion Guard, voorafgegaan door een film, The Lion Guard: Return of the Roar. Deze serie gaat over Simba's welp Kion en zijn vrienden Beshte, Fuli, Bunga en Ono.
De film is ook een paar maal onderwerp geweest van controverse.
De Leeuwenkoning werd aangeprezen als de eerste Disneyfilm die een origineel verhaal bevatte dat niet zou zijn gebaseerd op reeds bestaande werken. Hier worden echter nog weleens vraagtekens bij gezet. Zo zou de film grote gelijkenissen vertonen met de Japanse animeKimba de Witte Leeuw. Een andere bron van inspiratie was wellicht William ShakespearesHamlet. In Hamlet gaat het verhaal ook over een koning (Hamlet senior) die wordt vermoord door zijn broer (Claudius). De zoon van de koning (Hamlet junior) moet de dood van zijn vader wreken.
In een scène zingen Timon en Pumbaa enkele stukken uit The Lion Sleeps Tonight. Dit leidde tot een rechtszaak tegen The Walt Disney Company, aangespannen door de familie van Solomon Linda, die het nummer in 1939 oorspronkelijk had bedacht.
Trivia
Voor de Nederlandse nasynchronisatie van de film nam Arnold Gelderman (stem van Scar) de regie voor zijn rekening. Hij besloot om twee Vlaamse acteurs in te schakelen voor de stemmen van Timon en Pumbaa. Dit omdat hij merkte dat Simba volgens de film althans, na de dood van zijn vader naar een soort van buurland vlucht. Dit werden David Verbeeck, respectievelijk Door Van Boeckel.
De Nederlandstalige versie kwam een jaar voor de spellingwijziging van 1995 uit. De titel luidde hierdoor aanvankelijk De Leeuwekoning, dus nog zonder de tussen-n. Deze schrijfwijze was onder meer te vinden op de filmposters en video-uitgaven.
Prijzen en nominaties
In totaal won de film 36 prijzen en werd de film 29 keer genomineerd.
