PROFILBARU.COM

Nederland is een van de vele landen in Europa waarin op televisie nog sprake is van een duaal omroepbestel waarin publieke en commerciële omroepen naast elkaar uitzenden. Er zijn in Nederland drie publieke en verschillende commerciële en buitenlandse zenders te ontvangen. Sinds de introductie van digitale televisie is daar nog een groot aantal zenders bij gekomen: meestal extra buitenlandse zenders of zenders die zich richten op een specifiek thema.

Geschiedenis

De Nederlandse televisie begon tijdens de jaren 30 in het Philips Natuurkundig Laboratorium, waar gewerkt werd aan manieren om televisie-uitzendingen te maken. Tussen 1948 en 1951 volgden er experimentele uitzendingen. Op 2 oktober 1951 was de eerste landelijke uitzending, vanuit studio Irene. De eerste zender kreeg de naam die hij tot 19 augustus 2014 heeft gehad: Nederland 1. Sindsdien heet de zender NPO 1. De zender werd vooral gebruikt voor nieuws- en informatievoorziening. In 1956 werd besloten dat er zou worden uitgezonden volgens het verzuilde systeem dat ook al voor de radio van toepassing was. Uiteindelijk kregen de vijf omroepen AVRO, VARA, KRO, NCRV en V.P.R.O. allen een eigen deel zendtijd en werd er niet gekozen voor één nationale omroep.

In 1967 was er voor het eerst reclame op de Nederlandse televisie en werd ook kleuren-tv geïntroduceerd. Twee jaar later werd het open bestel ingevoerd en mochten nieuwe omroepen zoals de uit zendpiraterij voortgekomen TROS en de uit onvrede ontstane EO toetreden tot de publieke omroep, zij het onder bepaalde voorwaarden. Een ledencriterium dat bepaalde (en bepaalt) of een omroep mag uitzenden en zo ja, hoelang, was het belangrijkst. Deze status werd A, B, C of aspirant-status genoemd, heden hebben alle omroepen met leden de A of aspirant-status. Ook werd de NOS als verzorger van algemene uitzendingen (met name nieuws en sport) opgericht vanuit de NTS, en kwam er een algemeen toezichtsorgaan: het Commissariaat voor de Media.

In 1989 begon de eerste commerciële omroep RTL Véronique met uitzenden. Dat moest nog vanuit het buitenland, omdat binnenlandse commerciële omroepen nog verboden waren. De publieke omroep bestond inmiddels ook al uit drie zenders. In 1992 werden binnenlandse commerciële omroepen toegestaan, sindsdien zijn verschillende commerciële omroepen gaan uitzenden via de kabel en zijn er ook alweer veel verdwenen. Verder zijn er ook meer publieke omroepen bij gekomen.

Met de introductie van digitale televisie is er weer veel veranderd. Digitale televisie wordt meestal ontvangen via de kabel, maar door de digitale techniek kunnen er veel meer zenders worden meegestuurd. Dat laatste is ook gebeurd en op dit moment kunnen er honderden zenders worden ontvangen, waarvan vele zich richten op specifieke thema's. De publieke omroep heeft daar ook gebruik van gemaakt. Een andere recente ontwikkeling is die van hdtv dat in 2009 werd ingevoerd op de publieke netten en de beeldkwaliteit heeft vergroot.

Ontvangst

Om televisie te kunnen kijken zijn er televisiesignalen nodig. Sinds 2006 is het niet meer mogelijk om analoge signalen via de antenne uit de lucht te ontvangen. Digitale televisie kwam daarvoor in de plaats. Veruit de meeste Nederlandse televisiekijkers ontvangen nu hun televisiesignaal via de kabel en voor afgelegen huizen is de satelliet een optie. Van de wel bekabelde huizen gebruiken ook veel mensen de satelliet, omdat de beeldkwaliteit vaak goed is en het vaak onderdeel is van een speciaal abonnement.

Aanbieders

De grootste aanbieder van kabeltelevisie is Ziggo. Meestal zijn televisie-abonnementen in combinatie met internet en telefonie aan te schaffen. Voor de satelliet is Canal Digitaal de grootste verstrekker. Een andere optie is digitale televisie via de ether met KPN digitenne.

Mensen die kabeltelevisie ontvangen, kunnen ook een digitale decoder aanschaffen en zich zo abonneren op digitale televisie. Hierdoor stijgen de beeld- en geluidskwaliteit en kunnen er (tegen betaling) veel extra zenders worden ontvangen.

In het geval van digitale televisie zijn er vaak verschillende zenderpakketten te kiezen. Naast de door gemeenten verplicht aan te bieden basiszenders op de kabel kunnen klanten een uitbreidingspakket kiezen met extra Nederlandse en buitenlandse zenders. Vaak kunnen daarnaast nog themapakketten worden aangeschaft.

NPO 1, 2 en 3 zijn gratis live op internet te zien.^[1]

Televisiezenders

Op de Nederlandse televisie is een globaal onderscheid te maken tussen:

De drie landelijke zenders van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) waarop de verschillende omroepen, de NOS en enkele andere organisatie uitzenden.
Regionale en lokale zenders
Commerciële zenders
Buitenlandse zenders
Zenders die enkel digitaal te ontvangen zijn, vaak extra buitenlandse zenders of themakanalen

Publieke Omroep

De (reguliere) kanalen van de NPO zijn de kanalen NPO 1, 2 en 3. Ze worden gefinancierd door enerzijds de overheid en anderzijds via reclame-opbrengsten van de STER. Op de netten zenden veel grote en kleine organisaties (omroepen) hun programma's uit en verdelen onderling de zendtijd.

Kanaal	Slogan	Omschrijving
NPO 1	"Wij zijn 1"	Op deze zender worden de populairste programma's van de NPO uitgezonden zoals Boer zoekt Vrouw, Mooi! Weer De Leeuw en Studio Sport met de eredivisiewedstrijden. Verder is er aandacht voor belangrijke nieuws- en sportevenementen. Er is ruimte voor allerlei soorten programma's, van actualiteiten tot amusement.
NPO 2	"Vertelt het hele verhaal"	NPO 2 is de informatieve zender van de NPO met vooral aandacht voor nieuws, actualiteit en achtergronden. Er zijn verder met opinieprogramma's, documentaires en alternatieve films te bekijken. Kunst, cultuur en religie krijgen ook veel aandacht.
NPO 3	"Anders kijken, meer zien"	Op NPO 3 worden vernieuwende en ook vaak op de wat jongere kijker gerichte programma's uitgezonden. SpangaS en Spuiten en Slikken zijn bekende voorbeelden. Ook is er veel ruimte voor sportprogramma's. Ook jongvolwassenen-omroep PowNed zendt uit op NPO 3.

Voor de omroepfusies in 2014 waren dit de uitzendende publieke omroepen in Nederland:

Omroep	(oorspronkelijke) Betekenis	Jaar van oprichting
NCRV	Nederlandse Christelijke Radio-Vereniging	1924
KRO	Katholieke Radio Omroep	1925
VARA	Vereeniging van Arbeiders Radio Amateurs	1925
VPRO	Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep	1926
AVRO	Algemene Vereniging Radio Omroep	1927
TROS	Televisie & Radio Omroep Stichting	1964
EO	Evangelische Omroep	1967
BNN	Barts Neverending Network	1997
Omroep MAX	-	2002
PowNed	"Publieke Omroep Weldenkend Nederland En Dergelijke"	2010

Na de fusies in het Nederlands omroepbestel is dit het overzicht van de huidige publieke omroeporganisaties. Ondanks de fusies zenden slechts AVROTROS en KRO-NCRV onder een gezamenlijke vlag uit.

Omroep	Aantal leden (2021)	Huidige populaire programma's	Omroepstatus
KRO-NCRV	401.863	De Slimste Mens - Een huis vol - Boer zoekt vrouw	A
BNNVARA	407.000	Oogappels - Floortje naar het einde van de wereld - Over mijn lijk	A
AVROTROS	315.000	Wie is de Mol? - Radar - Flikken Maastricht	A
EO	320.000	Blauw Bloed	A
Omroep MAX	406.691	Heel Holland Bakt - We zijn er Bijna! - Tijd voor MAX	A
VPRO	266.576	De Avondshow met Arjen Lubach	Zelfstandige omroep
WNL	62.000	Goedemorgen Nederland - WNL op Zondag	Aspirant
PowNed	58.027	De gevaarlijkste wegen van de wereld	Aspirant

De volgende organisaties zenden ook uit op de publieke netten:

Organisatie	Betekenis	Beschrijving
NOS	Nederlandse Omroep Stichting	De NOS verzorgt nieuws- en sportuitzendingen via met name het NOS Journaal en Studio Sport. Er is ook aandacht voor politiek en de NOS zorgt daarnaast voor coördinatie tussen de omroepen. Verder representeert het de NPO in het buitenland, en beheert het Teletekst.
NTR	Vernoemd naar een samenvoeging van de oude publieke omroepen NPS, Teleac en RVU	De NTR zorgt voor aanvullende programma's met als bekende voorbeelden Sesamstraat, Het Klokhuis, Andere Tijden en Keuringsdienst van Waarde.
Kleine 2.42-omroepen	Vernoemd naar artikel 2.42 van de Mediawet 2008	Dit zijn de omroepen van geestelijke genootschappen: Boeddhistische Omroep Stichting (BOS), Humanistische Omroep (HUMAN), Interkerkelijke Omroep Nederland (IKON), Joodse omroep (JO), Nederlandse Islamitische Omroep (NIO), Nederlandse Moslim Omroep (NMO), Organisatie Hindoe Media (OHM), Rooms-katholiek Kerkgenootschap (RKK) en Zendtijd voor Kerken (ZvK).
PP	Politieke partij(en)	Zendtijd voor politieke partijen, in de vorm van campagnefilmpjes.
OF	Omrop Fryslân	Dit is de enige regionale omroep met zendtijd op de nationale publieke netten.
Socutera	Sociale en culturele doeleinden door televisie en radio	Promo's voor goede doelen.
STER	Stichting Etherreclame	De STER verzorgt de reclameblokken op de publieke netten.

Regionale en lokale zenders

De meeste regionale televisiezenders zenden uit voor een provincie. RTV Oost voor Overijssel was de eerste die in 1992 begon met enkele keren per week uit te zenden. De meeste regionale zenders worden gesubsidieerd door de overheid: via OC&W, of via het provinciefonds.

Lokale zenders moeten het doen zonder subsidies en werken dus vaak met weinig geld en vrijwilligers. Hierdoor kunnen er maar weinig uitzendingen gemaakt worden. Dit geldt overigens niet voor het Amsterdamse AT5, het is de grootste en wellicht ook bekendste lokale (maar wel in heel Noord-Holland te ontvangen) zender in Nederland en zendt ook 24 uur per dag uit.

Commerciële televisie

Sinds de introductie van digitale televisie, zijn er in Nederland veel commerciële kanalen te ontvangen. De twee grootste en bekendste bedrijven met commerciële zenders zijn RTL en SBS. In totaal beheren zij acht zenders:

Kanaal	Beschrijving	Drie huidige bekende programma's
RTL 4	RTL 4 is de best bekeken commerciële zender in Nederland. Soaps, drama, comedy en reality tv zijn enkele genres van programma's die vaak op RTL 4 zijn te zien.	RTL Boulevard, RTL Nieuws, Goede tijden, slechte tijden, CSI
RTL 5	RTL 5 richt zich op studenten en jongvolwassenen. Het zendt veel films en series uit het buitenland uit en van eigen bodem zijn er veel reality- en amusementsprogramma's.	Expeditie Robinson, Temptation Island, Wie is de Chef?
RTL 7	RTL 7 richt zich op de mannelijke kijker en zendt veel auto- en voetbalprogramma's uit. Het is ook het net van de economische rubriek RTL Z, dat overdag op het kanaal uitzendt.	AutoXperience, Business Class
RTL 8	RTL 8 richt zich meer op de vrouwelijke kijker en herhaalt veel programma's die op de andere RTL-zenders (vooral RTL 4) zijn uitgezonden.	Gooische Vrouwen, Het roer om
SBS6	SBS6 heeft een breedprogramma-aanbod en richt zich op het gezin. Het zendt veel amusementsprogramma's uit en ook films en series.	Hart van Nederland, Utopia, Dokter Tinus
Net5	Net5 richt zich op de jonge, hoog opgeleide vrouw en zendt veel Amerikaanse series en films uit. Van eigen bodem zijn er ook series, en reality-programma's.	De co-assistent, Verborgen Gebreken, Het Blok
Veronica	Veronica richt zich op jonge kijkers. Het zendt veel series en films uit en ook veel reality-programma's. Overdag zendt kinderzender Disney XD op het kanaal uit.	Top Gear, De Grote Beurt, Waar is de Mol?
SBS9	SBS9 is de jongste zender van SBS en zendt iedere dag om 20:30 een film uit. Verder zijn er veel herhalingen van andere SBS-zenders.

Andere bekende commerciële zenders in Nederland zijn:

Buitenlandse zenders

In Nederland zijn veel buitenlandse zenders te ontvangen, sommigen open via de kabel, anderen alleen digitaal. Voorbeelden zijn:

Één en Canvas (Vlaams België)
La Une, La Deux (Franstalig België) en TV5 Monde
BBC 1 en BBC 2 (Engeland)
ARD (Das Erste), ZDF en WDR (Duitsland)
TF1 en France 2 (Frankrijk)
Rai Uno (Italië)

De meeste zenders zijn de publieke netten van het desbetreffende land, maar digitaal zijn er ook commerciële buitenlandse zenders te ontvangen.

Voorts zijn met behulp van een schotelantenne zeer veel andere buitenlandse zenders te ontvangen die niet in de kabelpakketten zijn opgenomen, maar uitzenden via een satelliet.

Digitale zenders

Om digitale zenders te ontvangen is een digitale ontvanger (decoder) nodig. Abonnees van digitale televisie kunnen alle bovengenoemde kanalen ontvangen met een betere beeld- een geluidskwaliteit. Daarnaast zijn er veel extra zenders te kiezen, vaak als onderdeel van een bepaald zenderpakket. Veel aanbieders leveren naast een standaardpakket (met de zenders die ook analoog te ontvangen zijn) een vastgesteld uitbreidingspakket met extra publieke, commerciële en buitenlandse zenders. Veel van de Nederlandse zenders richten zich op bepaald thema, zo zijn er pakketten te kiezen voor bijvoorbeeld Turkse kijkers, kijkers met kinderen of liefhebbers van zeilen. Ook zijn de premiumkanalen voor extra kosten te ontvangen voor bijvoorbeeld de nieuwste films (Film1) of sport (Eredivisie Live).

Bronnen, noten en/of referenties