Boven-Rijnslenk

Satellietfoto van de Boven-Rijnse Laagvlakte, waarop de Rijnslenk te herkennen is. (NASA)
Digitaal hoogtemodel van Midden-Europa, de kleuren geven de hoogte aan. De Boven-Rijnse Laagvlakte is als laag gebied (blauw en paars) duidelijk links van het midden te zien.

De Boven-Rijnslenk of Boven-Rijngraben (Duits: Oberrheingraben) is een 300 kilometer lange geologische slenk onder de Boven-Rijnse Laagvlakte. Deze vlakte is ontstaan door het opvullen van de slenk met sedimenten die door met name de Rijn, die van zuid naar noord door de vlakte stroomt, worden aangevoerd.

Ligging

De Boven-Rijnslenk is het centrale deel van een enorme geologische breukzone die dwars door de Europese plaat loopt, van de Doggersbank in de Noordzee tot aan de monding van de Rhône in de Middellandse Zee. De breukzone heeft vele zijslenken waaronder de Roerslenk die door Nederland loopt. Een breuk in deze laatste slenk heeft de aardbeving van 1992 in Linne veroorzaakt. Deze had een kracht van 5,8 op de schaal van Richter, waarbij grote schade in met name Herkenbosch optrad. Activiteiten als deze trekken eerdere inzichten dat de Rijnslenk geologisch niet meer actief is in twijfel.

Tektoniek

Ontstaan

Het ontstaan van een slenk wordt veroorzaakt door trekspanningen in de aardkorst en aardmantel die zorgen dat de aardkorst uit elkaar beweegt ("passieve rifting"). Dit zorgt voor rek en verdunning in de korst, wat zich uit in het ontstaan van een graben of slenk, waarbij de middelste gedeeltes langs afschuivingsbreuken naar onderen bewegen. Tegelijkertijd met deze daling van het Aardoppervlak komt de korst/mantelgrens (de Moho) omhoog, waardoor de warmtestroom toeneemt.

Dit heeft langs de Boven-Rijnslenk de tektonische opheffing van de riftschouders (het Zwarte Woud in het oosten en de Vogezen in het westen) tot gevolg gehad.

De ontstane slenk vormde een groot bekken, dat door sedimentatie grotendeels werd gevuld. De Rijn bracht voornamelijk grind mee, tegelijkertijd zorgde erosie op de riftschouders aan weerszijden voor de aanvoer van meer materiaal en het enigszins afvlakken van het ontstane reliëf.

De hypothese, dat een warmtebron uit de mantel verantwoordelijk was voor het ontstaan van de Rijnslenk ("actieve rifting") wordt tegenwoordig dankzij resultaten uit geofysisch en geodynamisch onderzoek niet meer plausibel gevonden.

Ontwikkeling

De Boven-Rijnslenk ontstond zo'n 35 Ma geleden. Van ongeveer 35 tot 20 Ma heerste in de korst van Midden-Europa een extensioneel regime. Door de activering van oude breukzones begon de korst in het Boven-Rijnslenkgebied in blokken omlaag te bewegen (subsidentie). Er ontstond een enorme slenk die opgevuld werd met sediment. Aan de randen kwamen de riftschouders juist omhoog.

Rond 20 Ma kwam aan dit extensieregime een einde omdat in het zuiden inmiddels de Alpen ontstaan waren. Bij deze gebergtevorming schoven dikke Mesozoïsche kalksteenlagen naar het noorden, waarbij de Jura werd gevormd. Rond 20 Ma begon dit invloed op de tektoniek van het Bovenrijngebied te hebben. De noordwaartse beweging stond dwars op de extensierichting in het Boven-Rijngebied. Gevolg was dat de oostelijke kant van de slenk relatief naar het noorden begon te bewegen ten opzichte van de westflank, die relatief gezien naar het zuidwesten bewoog. Subsidentie kwam voornamelijk voor langs het gedeelte ten noorden van de stad Karlsruhe.

Dit overschuivingsregime blijft nog dominant in de Boven-Rijnslenk aanwezig, maar de grootte en richting van de spanningen is iets veranderd, zodat er weer sedimentatie in het gehele bekken plaatsvindt.

Aardbevingen

De Boven-Rijnslenk is seismisch gezien voor een gebied dat niet op een plaatgrens ligt bijzonder actief. Aardbevingen worden veroorzaakt door bewegingen in de aardkorst langs de afschuivingen die de slenk vormen. Meestal zijn de aardbevingen van een lage magnitude en intensiteit (gemeten op de Medvedev-Sponheuer-Karnik-schaal). Om de paar maanden komen aardbevingen van magnitude 3 voor, die net door de bewoners van de regio boven het hypocentrum kunnen worden opgemerkt. Ongeveer elke 10 jaar komt in de wijde omgeving ergens een aardbeving voor met een grotere magnitude dan 5, waarbij lichte schade te verwachten is.

In de regio rond Bazel en de noordelijke Jura zijn soms zwaardere aardbevingen voorgekomen, zoals de aardbeving van Bazel op 18 oktober 1356. Bazel werd hierdoor compleet verwoest, de aardbeving had naar schatting kracht 6,0 tot 6,5 op de schaal van Richter. Door de kleigrond in het Rijndal werden de schokgolven goed geleid en werden gebouwen tot 200 km in de omtrek verwoest. Men vermoedt dat deze zwaardere aardbevingen veroorzaakt worden door de overschuivende beweging van de Jura over het Boven-Rijnslenkgebied.

Hypocentra van aardbevingen komen in het Boven-Rijngebied niet dieper voor dan 15 km, waar de plastische zone in de korst begint.

Vulkanisme

In het Boven-Rijngebied zijn op vele plekken sporen van vulkanisme te vinden (voorbeelden: de Kaiserstuhl, Hegau, Schwäbischer Vulkan, Steinsberg, Katzenbuckel, Pechsteinkopf). Het grootste gedeelte van de vulkanische gesteenten is rond de 40 Ma oud. Een tweede vulkanisch actieve fase was van 18 tot 14 Ma. Petrologisch onderzoek toont aan dat alle magma's afkomstig zijn van hooguit één of twee magmareservoirs op ongeveer 70 km diepte in de mantel. Erg bijzonder is dat het magma vanaf deze diepte vrijwel zonder te differentiëren opsteeg tot aan het oppervlak, waar het nu te vinden is als (zeldzame) gesteenten als nepheliniet of melilithiet. Alleen lokaal zijn soms door differentiatie andere magmasamenstellingen ontstaan (zoals in de Kaiserstuhl).

Door de vorming van een slenk, waarbij de Moho omhoog komt, kunnen thermische anomalieën in de mantel ontstaan. Hierdoor kan magma smelten en omhoog beginnen te bewegen, wat aan het oppervlak vulkanisme tot gevolg heeft. Gek genoeg kan bij het ontstaan van de Boven-Rijnslenk zo'n anomalie niet zijn ontstaan, omdat de extensie langzaam plaatsvond waardoor de mantel de tijd had af te koelen bij het omhoogkomen. Vermoed wordt, dat de oorzaak van het vulkanisme met het ontstaan van de Alpen samenhangt, omdat bekende tektonische gebeurtenissen in de Alpen samenvallen met de hoogtepunten in vulkanische activiteit in zuidwest Duitsland.

Dimensies van de Boven-Rijnslenk

  • Extensie van de korst in WNW-OZO-richting: ongeveer 6 tot 8 km
  • Horizontaalverschuiving van het westelijke deel van de slenk ten opzichte van het oostelijke deel naar het zuidwesten vermoedelijk < 5 km
  • Subsidentie van het aardoppervlak in het centrale gedeelte van de slenk: ongeveer 4,0 km, volledig opgevuld met sedimenten
  • Omhoogkomen van de korst-mantelgrens: van 30 km naar 25 tot 26 km diepte
  • Opheffing van de riftschouders: maximaal 2,5 km omhooggekomen
  • Erosie op de riftschouders heeft ongeveer 1,5 km gesteente weer verwijderd

Read other articles:

Rahma AliaLahir17 Maret 1981 (umur 42)Jakarta, IndonesiaPekerjaanPresenterPemenang kontes kecantikanGelarPuteri Indonesia Pariwisata 2005KompetisiutamaPuteri Indonesia 2005 Rahma Alia atau biasa dipanggil Alia (lahir 17 Maret 1981). Alia menempuh sekolah menengahnya di Jakarta (SMA Negeri 8) dan Australia (Geelong Grammar School). Ia kemudian melanjutkan ke Fakultas Teknik Industri Universitas Trisakti, Jakarta. Memulai kariernya sebagai jurnalis dan presenter di ANTV. Selain menjadi pre...

 

French novelist For other uses, see Colette (disambiguation). ColetteColette, possibly in the 1910sBornSidonie-Gabrielle Colette(1873-01-28)28 January 1873Saint-Sauveur-en-Puisaye, Burgundy, FranceDied3 August 1954(1954-08-03) (aged 81)Paris, FranceResting placePère Lachaise CemeteryPen nameColetteColette WillyOccupationNovelistNotable worksGigiThe Tendrils of the VineSignature Sidonie-Gabrielle Colette (French: [sidɔni ɡabʁijɛl kɔlɛt]; 28 January 1873 – 3 August 1954), ...

 

Bahasa Cheyenne Tsėhesenėstsestotse Dituturkan diAmerika SerikatWilayahMontana dan OklahomaEtnisCheyennePenutur380 (2020)Rumpun bahasaAlgik AlgonquiaCheyenne Kode bahasaISO 639-2chyISO 639-3chyGlottologchey1247[1]Lokasi penuturanBahasa Cheyenne diklasifikasikan sebagai bahasa yang diprediksi terancam punah oleh UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger Portal BahasaSunting kotak info • L • B • PWBantuan penggunaan templat ini Bahasa Cheyenne...

Not to be confused with its predecessor, the Congo Free State, or the French Congo and the Portuguese Congo. 1908–1960 Belgian colony in Central Africa Belgian Congo Congo belge (French) Belgisch Congo (Dutch) 1908–1960 Flag Coat of arms Motto: Travail et Progrès - L'union fait la forceWork and Progress - Unity Makes StrengthAnthems: La Brabançonne(The Brabantian)Vers l'avenir[1](Towards the future)The Belgian Congo (dark green) shown alongside Ruanda-Urundi ...

 

У Вікіпедії є статті про інші значення цього терміна: Федосіївка. село Федосіївка Країна  Україна Область Одеська область Район  Подільський район Громада Окнянська селищна громада Код КАТОТТГ UA51120150500040939 Облікова картка Федосіївка (Подільський район)  Основні д...

 

机场轻轨Airport Rail Link (ARL) 概覽營運地點 泰國曼谷服務類型機場鐵路、通勤鐵路主要車站蘇凡納布國際機場站、目甲訕站、披耶泰站主要路線特快線、城市線技術數據列車長度28.6公里正線數目1車站數目8軌距1,435毫米(標準軌)(標準軌)列車编组西門子Desiro 360/2运营信息開通營運2010年8月23日營運者泰國國家鐵路局 路線圖 圖例  SRT  往蘭實 廊曼  SRT  往

República Dominicana nos Jogos Olímpicos de Verão da Juventude de 2010 Comitê Olímpico Nacional Código do COI DOM Nome Comité Olímpico Dominicano «site oficial» (em espanhol)  Jogos Olímpicos de Verão da Juventude de 2010 Sede Singapura Competidores 7 em 4 esportes Porta-bandeira Luguelín Santos[1] Medalhas Pos.49º 1 0 1 2 Participações nos Jogos Olímpicos Verão 1964 • 1968 • 1972 • 1976 • 1980 • 1984 • 1988 • 1992 • 1996 • 2000 • 2004 • ...

 

Destroyer of the Japan Maritime Self-Defense Force For other ships with the same name, see Japanese destroyer Teruzuki. JS Teruzuki History Japan Name Teruzuki (てるづき) NamesakeTeruzuki (1959) Ordered2008 BuilderMitsubishi, Nagasaki Laid down2 June 2010 Launched15 September 2011 Commissioned7 March 2013 HomeportYokosuka IdentificationDD-116 StatusActive General characteristics Class and typeAkizuki-class destroyer Displacement 5,000 tonnes standard 6,800 tonnes full load Length150.5...

 

جيه تي 9 دي البنية الداخلية لمحرك جيه تي 9 دي النوع محرك توربيني مروحي بلد الأصل  الولايات المتحدة الصانع برات آند ويتني أول دوران للمحرك ديسمبر 1966 تستخدم في إيرباص إيه 300 إيرباص إيه 310 بوينغ 747بوينغ 767 ماكدونل دوغلاس دي سي - 10 تعديل مصدري - تعديل   برات آند ويتني جيه تي 9 دي (...

Не плутати з Апеляційним судом Дніпропетровської області. Дніпровський апеляційний судКраїна УкраїнаВид загальний судІнстанція апеляційнаЮрисдикція Дніпропетровська областьКод 803Літерний код ADPЗаснований 2018Суддів 23Голова Деркач Наталія МиколаївнаНа посаді з 3 жовт...

 

An anti-colonial movement lasting from 1899 until 1920 Dervish MovementDhaqdhaqaaqa Daraawiish1896[1][2][3]–1925 FlagThe Dervish State in 1900 after the takeover of JigjigaCapitalNugal, Somalia (1905–1909)Taleh (1913–1920)Common languagesSomaliDemonym(s)SomaliSultan • 1899–1920 Mohammed Abdullah Hassan History • Established 1896[1][2][3]• Capture of Jigjiga region 1900• Signing of Ilig Treaty, N...

 

Penampilan Elaiza saat membawakan lagu Is It Right pada malam seleksi tingkat nasional di Jerman. Jerman adalah salah satu negara yang berkompetisi dalam Kontes Lagu Eurovision 2014 di Kopenhagen, Denmark. Delegasi Jerman diwakili oleh penyanyi muda bernama Elżbieta Steinmetz atau dikenal dengan nama panggung Elaiza. Elaiza menyanyikan lagu Is It Right yang diciptakan oleh dirinya sendiri dengan bantuan dari Frank Kretschmer, dan Adam Kesselhaut.[1] Organisasi penyiaran Jerman ARD be...

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: List of Hindi songs recorded by K. S. Chithra – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2022) (Learn how and when to remove this template message) Chithra in 2015 K. S. Chithra was introduced to Hindi film music in 1985; she recorded her first Hindi so...

 

Artikel ini berisi konten yang ditulis dengan gaya sebuah iklan. Bantulah memperbaiki artikel ini dengan menghapus konten yang dianggap sebagai spam dan pranala luar yang tidak sesuai, dan tambahkan konten ensiklopedis yang ditulis dari sudut pandang netral dan sesuai dengan kebijakan Wikipedia. (Februari 2022) Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tan...

 

British TV series or programme Great ExpectationsBased onGreat Expectations1861 novelby Charles DickensWritten byTony MarchantDirected byJulian JarroldStarringIoan GruffuddJustine WaddellCharlotte RamplingBernard HillClive RussellIan McDiarmidDaniel EvansEmma CunniffeAlex HolbrookJames HillierTheme music composerMaurice Jarre & Joe PereiraCountry of originUnited KingdomOriginal languagesEnglishGreekProductionProducerDavid SnodinCinematographyDavid OddEditorChris GillRunning time168 m...

Visual depiction of a partially ordered set Not to be confused with Hess diagram. The power set of a 2-element set ordered by inclusion In order theory, a Hasse diagram (/ˈhæsə/; German: [ˈhasə]) is a type of mathematical diagram used to represent a finite partially ordered set, in the form of a drawing of its transitive reduction. Concretely, for a partially ordered set ( S , ≤ ) {\displaystyle (S,\leq )} one represents each element of S {\displaystyle S} as a vertex in t...

 

United States historic placeLa Crosse ArmoryU.S. National Register of Historic Places Location of La Crosse ArmoryLocation2219 South Avenue La Crosse, WisconsinCoordinates43°47′32″N 91°14′30″W / 43.79222°N 91.24167°W / 43.79222; -91.24167Area1.148 acres (0.465 ha)Built1902 (1902)ArchitectC. F. StruckArchitectural styleLate Victorian: RomanesqueNRHP reference No.16000206Added to NRHPApril 22, 2016 The La Crosse Armory building is an ...

 

Soap opera character Tony DiMeraDays of Our Lives characterPortrayed byThaao PenghlisDuration 1981–1985 2007–2009 2019–present First appearanceNovember 6, 1981ClassificationPresent; recurringCreated byPat Falken SmithIntroduced by Betty Corday and Al Rabin (1981) Ken Corday and Stephen Wyman (2007) Ken Corday, Albert Alarr and Greg Meng (2019) Spin-offappearancesChad and Abby in Paris (2019)Days of Our Lives: Beyond Salem (2021)In-universe informationOther namesCount...

Commessaggio Entidad subnacional CommessaggioLocalización de Commessaggio en Italia Coordenadas 45°02′00″N 10°33′00″E / 45.033333333333, 10.55Capital CommessaggioIdioma oficial ItalianoEntidad Comuna de Italia • País Italia • Región Lombardía • Provincia MantuaDirigentes   • Alcalde Andrea Giuseppe SanfeliciFracciones Bocca ChiavicaMunicipios limítrofes Gazzuolo, Sabbioneta, Spineda (CR), ViadanaSuperficie   • Total 1...

 

Character in the Tom & Jerry series Fictional character Mammy Two ShoesTom and Jerry (MGM) characterMammy Two Shoes in a scene from the Tom & Jerry short Saturday Evening Puss. This is the only time her facial features are clearly seen, albeit for only a few frames.First appearancePuss Gets the Boot(1940)Last appearancePush-Button Kitty(1952)Created byWilliam HannaJoseph BarberaVoiced byLillian Randolph (original)June Foray (1960's redubbed shorts)Thea Vidale (1990's redubbed shorts)I...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!