Kalksteen

Kalksteenbanken in het Big Bend National Park (zuidwesten van Texas). Boquillas Formation, Cenomanien-Santonien (Boven-Krijt).

Kalksteen, carbonaatgesteente of carbonaatsteen is gesteente dat voornamelijk bestaat uit carbonaatverbindingen en -mineralen. Kalksteen ontstaat door de opeenhoping van (kalkhoudende) stoffelijke overblijfselen van in zee levende organismen. Er kunnen daarom fossielen van zeedieren in voorkomen, zoals schelpen, ammonieten, of koralen. Blauwe hardsteen is bijvoorbeeld een vorm van kalksteen die veel restanten van zeelelies (crinoïden) bevat.

Kalksteen wordt vooral in het warme water van tropische gebieden gevormd met de afzetting van kalkmodder in ondiepe zeeën en kalkskeletten in koraalriffen. Uit tijden waarin het absolute (eustatische) zeeniveau relatief hoog was, zoals het Jura en Krijt, zijn dikke lagen kalksteen afgezet. De reden is dat in die periodes een groot deel van de continenten met ondiepe zeeën bedekt was. Tegenwoordig wordt Mesozoïsche kalksteen onder andere aangetroffen in grote delen van het Middellandse Zeegebied en West-Europa, China, en Noord-Amerika. In Zuid-Limburg en de Haspengouw dagzoomt deze kalksteen deels in de vorm van krijtgesteente, dat "mergel" wordt genoemd. Ook de witte krijtrotsen van Dover bestaan uit krijtgesteente van deze ouderdom. In België komt in de Ardennen op veel plekken kalksteen uit het Devoon en Carboon voor.

In kalksteen treden vaak karstverschijnselen op zoals grotten met druipstenen, dolines, poljes en diepe karstdalen.

Eigenschappen

Aragoniet, een minerale vorm van calciumcarbonaat die een belangrijk aandeel in carbonaatgesteente heeft. De zuilvormige kristalvorm is typisch. De foto toont in vrije ruimte groeiende kristallen (samen met het zwarte ijzermineraal goethiet) gevonden in een mijn bij Imider, Marokko.

Mineralogische samenstelling

In de natuur komt veel calciumcarbonaat (CaCO3) voor, en in mindere mate ook magnesiumcarbonaat (MgCO3) en ijzercarbonaat (FeCO3).

Het meest voorkomende mineraal in kalksteen is calciet, een vorm van calciumcarbonaat. Een ander carbonaatmineraal is aragoniet, dat eveneens voornamelijk bestaat uit calciumcarbonaat. Deze twee mineralen zijn zogenaamde polymorfen, ze hebben dezelfde scheikundige samenstelling. Calciet kan een wisselende hoeveelheid magnesium bevatten, waardoor het onderverdeeld kan worden in magnesiumrijke en magnesiumarme calciet. Magnesiumrijke calciet is in de natuur minder stabiel en daarom zeldzamer. Bij een magnesiumgehalte van 50% is het belangrijkste mineraal dolomiet (CaMg(CO3)2). Gesteente dat vooral uit dolomiet bestaat heet ook dolomiet, of wordt ter onderscheid dolosteen genoemd. Bij een relatief hoog ijzergehalte kan een kalksteen de mineralen ankeriet (Ca2MgFe(CO3)4) en/of sideriet (FeCO3) bevatten.

Het soortelijk gewicht van kalksteen loopt uiteen van 2000 tot 2500 kg/m³.[1]

Textuur

Kalksteen met fossielen als klasten.

De textuur van kalksteen bestaat uit verschillende delen: klasten, fossielen, kalkmodder en kristallen van carbonaten en andere mineralen. De klasten zijn fragmenten die zichtbaar van de rest van het gesteente te onderscheiden zijn maar er wel deel van uitmaken. De aard van klasten kan sterk verschillen: het kunnen bijvoorbeeld delen van schelpen of andere fossielen zijn, balletjes samengeklonterde kalk, of zandkorrels. Klasten bevonden zich voor de afzetting van het gesteente meestal niet op dezelfde plek: ze raakten bij de vorming het gesteente en met elkaar verbonden.

Kalkmodder of micriet is zeer fijn materiaal dat zelfs met de microscoop niet of nauwelijks kan worden onderscheiden. Veel kalksteen bestaat uit een matrix of grondmassa van kalkmodder. De klasten drijven als het ware in de kalkmodder, of de modder heeft de ruimte tussen de klasten opgevuld.

Het komt ook voor dat een kalksteen ontstond uit een groter organisme, dat een groot raamwerk vormde. Voorbeelden daarvan zijn koralen, rudisten, of andere in kolonies levende zeedieren met een uitwendig skelet. Nadat de organismen afsterven raakt het skelet opgevuld en bedolven met kalkmodder, die daarna versteent. Dit type kalksteen heeft een raamwerk van kalkskeletten dat zich voor de afzetting al op dezelfde plaats bevond.

De ruimte tussen klasten kan ook opgevuld worden door kristallen van carbonaten of andere mineralen. Kristallen kunnen daarnaast over andere texturen zijn heen gegroeid. Kristallen groeien door het neerslaan van mineralen uit zeewater of grondwater. Dit kan zowel tijdens de afzetting als na de vorming in poriën (open holtes). Omdat calciet een goed oplosbaar mineraal is, kan het makkelijk oplossen en elders weer neerslaan. De oplossing van calciet laat een grillig vlak achter, een styloliet. Door het neerslaan van mineralen in de poriën neemt de poriënruimte af, maar de sterkte van het gesteente neemt tegelijkertijd toe.

Indelingen en naamgeving

Zie Dunhamclassificatie en Folkclassificatie voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Er zijn zeer veel soorten kalksteen. Als de kalksteen kristallijn is en vrijwel geheel uit gerekristalliseerde carbonaat-kristallen bestaat kan er onderscheid gemaakt worden op de chemische en mineralogische samenstelling. Een grotendeels uit dolomiet opgebouwd gesteente wordt een dolosteen genoemd (soms, verwarrend genoeg, ook wel "dolomiet"). Dolomiet ontstaat door dolomitisatie, een reactie waarbij een deel van het calcium in calciet wordt vervangen door magnesium. Omdat dolomiet een kleiner molair volume heeft dan calciet hebben dolomieten vaak een hoge porositeit, die ontstaat wanneer een uit calciet bestaande kalksteen in dolosteen omzet.

Kalksteen is vaak klastisch: het is opgebouwd uit klasten (fragmenten) met daartussen een matrix of grondmassa. De klasten kunnen silicaten, brokken kalk, ronde kalkconcreties, fossielen of fragmenten van fossielen zijn.

Schematische indeling van carbonaatgesteente volgens Dunham (1962, bovenste rij) en met latere aanvullingen (onderste rij).

In sommige kalksteen bestaat de matrix uit kalkmodder (micriet), in andere gevallen bestaat de matrix uit kleine kristallen (spariet). Een ander verschil is of de klasten op elkaar rusten (zogenaamde klasten-dragende kalksteen) of niet (zogenaamde matrix-dragende kalksteen). Dit hangt af van het aandeel van de klasten in het totale volume en de grootte van de klasten.

Er bestaan meerdere indelingen die kalksteen op grond van al deze eigenschappen onderverdelen. De meest gebruikte zijn de indeling van Dunham en die van Folk. De eerste is makkelijker toepasbaar in het veld (met het blote oog), de tweede is specifieker maar kan alleen gebruikt worden als het gesteente door een microscoop wordt bekeken. De Dunham classificatie onderscheidt grainstone, packstone, kalkmudstone en wackestone.[2] Boundstone is een type kalksteen met een textuur die vormde uit ter plekke levende (en gestorven) organismen. Een voorbeeld hiervan zijn koralen, die skeletten vormen waarin fijn sediment wordt ingevangen. Koraalriffen kunnen tientallen meters dikke harde lagen kalksteen vormen.

Krijt is een relatief fijne en zachte kalksteen dat vrijwel geheel bestaat uit de microscopische kalkskeletjes van algen en andere fauna (zogenaamde coccolieten).

Vorming van kalksteen

Sedimentatie

De organische processen waarmee de fijne kristallen gevormd worden waaruit kalksteen is opgebouwd, produceren niet noodzakelijkerwijs de meest stabiele mineralen. Ook het onder oppervlakte-omstandigheden metastabiele aragoniet wordt aangemaakt. De matrix van het gesteente bestaat vlak na sedimentatie daarom uit een mengsel van magnesiumrijke en magnesiumarme calciet en aragoniet.

Diagenese

De cementatie van een kalksteen kan onder gunstige omstandigheden zeer snel gaan. In bijvoorbeeld sommige strandomgevingen, waar veel water aanwezig is dat door de poriën van de afgezette laag organische kalkskeletjes stroomt, kan in een aantal tientallen jaren al een solide gesteente ontstaan zijn. Er zijn voorbeelden bekend van kalksteen waarin als klasten glazen flesjes en ander menselijk afval te vinden zijn.

Het cement zal in een marien afzettingsmilieu bestaan uit aragoniet en calciet maar kan in een terrestrisch milieu alleen uit magnesiumarme calciet bestaan. Dit komt doordat grondwater of oppervlaktewater op het land altijd te onderverzadigd is in CaCO3 om aragoniet neer te laten slaan.

Micritisatie en neomorfose kunnen de oorspronkelijke interne structuur van de fossielen of fossielfragmenten uitwissen. Dit maakt het herkennen van de fossielen moeilijker, zeker als de kalkskeletjes oorspronkelijk uit aragoniet of magnesiumrijk calciet waren opgebouwd. De oorspronkelijke matrix van het gesteente bestaat uit zeer fijne deeltjes, zogenaamde micriet, maar zal door neomorfose veranderen in zogenaamde microspaten, kleine bladvormige kristallen.

De kalksteen kan verder veranderen door een mechanisme dat drukoplossing wordt genoemd. Delen van het gesteente lossen daarbij op en zogenaamde stylolietvlakken worden gevormd. Dit heeft compactie tot gevolg: het volume van het gesteente neemt af.

Dolomitisatie is een proces dat alleen onder bepaalde omstandigheden (zoals in de grenszone tussen zout en zoet grondwater) kan plaatsvinden waarbij de calciet wordt omgevormd naar het mineraal dolomiet. hierdoor neemt de dichtheid van het gesteente af.

Als het gesteente dieper komt door tektonische subsidentie kunnen door cementatie alle poriën dicht raken met secondaire kristallen. Grondwater gaat dan een minder belangrijke rol spelen zodat alle cement in oplossing uit het gesteente zelf afkomstig moet zijn. Drukoplossing is dan het aandrijvende mechanisme van cementatie.

Als kalksteen op nog grotere diepte en temperatuur komt kan metamorf worden. Alle oorspronkelijke sedimentaire structuren en fossielen verdwijnen dan als gevolg van intense rekristallisatie. Men spreekt dan van een marmer.

Schalie met daarboven kalksteen, Cumberland Plateau, Tennessee, VS

Effect van eustasie

Voor meer informatie over globale zeespiegelschommelingen zie het artikel eustasie.

In het Jura en Krijt en het grootste deel van het Paleozoïcum lag het zeeniveau veel hoger dan tegenwoordig als gevolg van de eustatische verandering van het zeeniveau. Hierdoor stond een groot deel van de continenten onder water en vormde ondiepe zeeën. In deze ondiepe zeeën werd kalk aangemaakt zodat uit deze tijden overal ter wereld grote massieve lagen kalksteen te vinden zijn.

Een andere invloed van de eustasie is dat in de tijden waarin relatief veel land droog stond, zoals in het Trias of Perm, meer oppervlakte bedekt was met landplanten. Dit kan een hogere snelheid van fotosynthese tot gevolg hebben gehad waardoor zich minder koolstofdioxide in de atmosfeer bevond. De hoeveelheid opgeloste magnesium kan in zulke tijden hoger worden door de grotere hoeveelheid aan erosie blootgesteld gesteente op land, terwijl de relatieve concentratie van opgelost calcium in zeewater juist afneemt. Veel organismen die hun skeletten uit kalk bouwen hebben in tijden met een hoog zeeniveau daarom een calciet-skelet; terwijl in tijden met een laag zeeniveau (zoals tegenwoordig) soorten met aragoniet-skeletten meer voorkomen.

Toepassing

Kalksteen wordt veel gebruikt tijdens de productie van bouwmaterialen. Portlandklinker, de belangrijkste grondstof voor portlandcement, bestaat voor ongeveer 70% uit kalksteen. Kalksteen wordt ook gebruikt in de hoogovens bij de productie van staal, om onzuiverheden als silica te kunnen verwijderen. In de voorloper van de offsetdrukmethode, lithografie, wordt kalksteen gebruikt als drager voor de te drukken afbeelding.

Zie de categorie Limestone van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Read other articles:

Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber: Perkebunan Sungai Parit, Sungai Lala, Indragiri Hulu – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR Perkebunan Sungai ParitDesaNegara IndonesiaProvinsiRiauKabupatenIndragiri HuluKecamatanSungai...

 

Peta yang menunjukkan letak Pigkawayan Pigcawayan adalah munisipalitas di provinsi Cotabato, Filipina. Pada tahun 2009, Pigcawayan memiliki populasi sebanyak 60.398 jiwa atau 13.778 rumah tangga. Pembagian wilayah Secara politis Pigcawayan terbagi atas 40 barangay. Anick (Upper Balogo) Upper Baguer (Baguer) Balacayon Balogo Banucagon Bulucaon Buluan Buricain Capayuran Central Panatan Datu Binasing Datu Mantil Kadingilan Kimarayag Libungan Torreta Lower Baguer Lower Pangangkalan Malagakit Malu...

 

Морський слон Біологічна класифікація Царство: Тварини (Animalia) Тип: Хордові (Chordata) Клада: Синапсиди (Synapsida) Клас: Ссавці (Mammalia) Ряд: Хижі (Carnivora) Клада: Pinnipediformes Клада: Ластоногі (Pinnipedia) Родина: Тюленеві (Phocidae) Підродина: Monachinae Триба: MirounginiMuizon, 1981 Рід: Морський слон (Mirounga)Gray, 1827 Види...

Battle of the Mahdist War Battle of TamaiPart of the Mahdist War, 1881–1899An incident at the Battle of Tamai, eastern Sudan, 13th March, 1884 by Godfrey Douglas GilesDate13 March 1884LocationTamai, near Suakin, Eastern SudanResult British victoryBelligerents United Kingdom Mahdist SudanCommanders and leaders Sir Gerald Graham Osman DignaStrength 4,500 troops22 field guns6 machine-guns 10,000 troopsCasualties and losses 214 killed or wounded 4,000 killed or woundedvteMahdist WarMahdist upri...

 

Yonah Shimmel's Knish Bakery specializes in knishes. This is a list of notable kosher restaurants. A kosher restaurant is an establishment that serves food that complies with Jewish dietary laws (kashrut). These businesses, which also include diners, cafés, pizzerias, fast food, and cafeterias, and are frequently in listings together with kosher bakeries, butchers, caterers, and other similar places, differ from kosher-style establishments, which offer traditionally Jewish foods made from no...

 

Campeonato Esloveno de Futebol PrvaLiga Telekom Slovenije Campeonato Esloveno de Futebol Dados gerais Organização Associação de Futebol da Eslovênia Edições 26 Outros nomes Slovenian PrvaLiga Local de disputa  Eslovênia Número de equipes 10 Sistema Temporada, Pontos corridos Dados históricos Primeiro vencedor NK Olimpija Ljubljana (extinto em 2005) (1991-92) Último vencedor NŠ Mura (2020-21) Maior vencedor NK Maribor (15 vezes) Ascensão e descenso Rebaixa para 2. SNL Divisõ...

1961 single by Mark BernesDo the Russians Want War?Single by Mark BernesReleased1961GenreAnti-war songLength2:47LabelMelodiyaSongwriter(s)Yevgeny Yevtushenko (lyrics), Eduard Kolmanovsky (music)Audio sampleOriginal theme intro, performed by Mark Bernesfilehelp Do the Russians Want War? (Russian: «Хотят ли русские войны?», romanized: Khotyat li russkiye voyny?) is a 1961 anti-war song written by Yevgeny Yevtushenko and set to music by Eduard Kolmanovsky.[1] ...

 

Japanese entertainment holding company Bandai Namco Holdings Inc.Bandai Namco's headquarters in Minato, TokyoNative name株式会社バンダイナムコホールディングスRomanized nameKabushiki-gaisha Bandai Namuko HōrudingusuTypePublicTraded asTYO: 7832 (TOPIX 100 component)IndustryEntertainmentPredecessorsBandai Co., Ltd.Namco Ltd.FoundedSeptember 29, 2005; 18 years ago (2005-09-29)HeadquartersSumitomo Fudosan Mita Building, Minato, Tokyo, JapanArea servedWorldwide...

 

American rapper J PeezyBornFresno, CaliforniaOriginSan Jose, California, United StatesGenresHip Hop, Pop Rap, EDMOccupation(s)Rapper, song writer, entrepreneurYears active1998–presentLabelsAPB EntertainmentWebsiteiamjpeezy.comMusical artist J Peezy, is an American rapper, song writer and entrepreneur. J Peezy started in the rap group called The Odyssey, alongside American actor Mahershalalhashbaz Ali. As an independent solo artist, J Peezy has worked with Jimmy Jam and Terry Lewis, and perf...

強烈熱帶風暴珊瑚Severe Tropical Storm Sanvu(英文)強烈熱帶風暴珊瑚路徑圖強烈熱帶風暴珊瑚的路徑圖十分鐘平均風速強烈熱帶風暴(JMA)95 km/h(50 kt)輕度颱風(CWB)90 km/h(25 m/s)強烈熱帶風暴 (KMA)90 km/h(25 m/s)強烈熱帶風暴 (HKO)110 km/h強烈熱帶風暴 (PAGASA)95 km/h二分鐘平均風速强热带风暴 (CMA)110 km/h(30 m/s)...

 

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (مارس 2019) برايان ستانلي   معلومات شخصية الميلاد 12 يناير 1961 (62 سنة)  مواطنة أيرلندا  مناصب نائب دييل[1]   في المنصب9 مارس 2011  – 3 فبراير 2016  انتخب في الانت...

 

Tiffany TrumpTrump di Konvensi Nasional Republik 2016LahirTiffany Ariana Trump13 Oktober 1993 (umur 30)[1]West Palm Beach, Florida, USAAlmamaterUniversitas PennsylvaniaPekerjaan selebriti Internet model penyanyi Dikenal atasAnak tunggal Marla Maples dan Donald TrumpTinggi173 cm (5 ft 8 in)Partai politikRepublikOrang tuaDonald Trump (bapak)Marla Maples (ibu)KeluargaTrump Tiffany Ariana Trump (lahir 13 Oktober 1993)[1] adalah tokoh Internet, penyanyi, dan mod...

The largest Australian predatory freshwater fish in the family Percichthyidae This article is about the Australian freshwater fish. It is not to be confused with Cod. Murray cod Conservation status Vulnerable (EPBC Act)[1] Least Concern (IUCN 3.1)[2] Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Phylum: Chordata Class: Actinopterygii Order: Perciformes Family: Percichthyidae Genus: Maccullochella Species: M. peelii Binomial name Maccullochella pe...

 

  Corpo libero maschileRoma 1960 Informazioni generaliLuogoTerme di Caracalla, Roma Periodo5 - 10 settembre 1960 Partecipanti130 da 28 nazioni Podio Nobuyuki Aihara  Giappone Yury Titov  Unione Sovietica Franco Menichelli  Italia Edizione precedente e successiva Melbourne 1956 Tokyo 1964 Voce principale: Ginnastica ai Giochi della XVII Olimpiade. Ginnastica a Roma 1960 Concorso a squadre   uomini   donne Concorso individuale uomini donne Corpo libero uomini d...

 

Artikel ini perlu dikembangkan agar dapat memenuhi kriteria sebagai entri Wikipedia.Bantulah untuk mengembangkan artikel ini. Jika tidak dikembangkan, artikel ini akan dihapus. artikel ini perlu dirapikan agar memenuhi standar Wikipedia. Tidak ada alasan yang diberikan. Silakan kembangkan artikel ini semampu Anda. Merapikan artikel dapat dilakukan dengan wikifikasi atau membagi artikel ke paragraf-paragraf. Jika sudah dirapikan, silakan hapus templat ini. (Pelajari cara dan kapan saatnya untu...

Archives: 1 · 2 · 3 · 4 · 5 · 6 · 7 · 8 · 9 · 10 · 11 · 12 · 13 · 14 · 15 · 16 · 17 · 18 · 19 · 20 · 21 · 22 · 23 · 24 · 25 · 26 · 27 · 28 · 29 · 30 · 31 · 32 To keep discussions together, I've adopted the use of the {{ping}} template, and will reply here if you leave me a message. By using the ping, this ensures a notification will appear for you when I reply to your message. If I make a comment on your talk page, I will likely wa...

 

Astronomical theory about the Solar System Star formation Object classes Interstellar medium Molecular cloud Bok globule Dark nebula Young stellar object Protostar Pre-main-sequence star T Tauri star Herbig Ae/Be star Herbig–Haro object Theoretical concepts Accretion Initial mass function Jeans instability Kelvin–Helmholtz mechanism Nebular hypothesis Planetary migration vte The nebular hypothesis is the most widely accepted model in the field of cosmogony to explain the formation and evo...

 

American journalist Corra Mae HarrisBornCorra Mae White(1869-03-17)17 March 1869Elbert County, GeorgiaDied7 February 1935(1935-02-07) (aged 65)Atlanta, GeorgiaOccupationNovelist, journalistNationalityAmericanSpouseLundy Howard Harris Corra Mae Harris (March 17, 1869 – February 7, 1935), was an American writer and journalist. She was one of the first women war correspondents to go abroad in World War I. Biography Corra Mae White was born in Elbert County, Georgia, March 17, 1869. Her fo...

City in Florida, United StatesPlant City, FloridaCityCity of Plant CityPlant City's city hall SealLocation in Hillsborough County and the U.S. state of FloridaPlant City, FloridaLocation in the United StatesCoordinates: 28°1′N 82°8′W / 28.017°N 82.133°W / 28.017; -82.133Country United StatesState FloridaCounty HillsboroughGovernment • MayorNathan Kilton[1] • City ManagerBill McDanielArea[2] • Total29...

 

Lithuanian film actress This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Ieva Andrejevaitė – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (October 2022) (Learn how and when to remove this templat...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!