Parti Rakyat merupakan salah satu daripada parti politik tertua di indonesia yang diasaskan oleh aktivis berhaluan kiri dan pejuang-pejuang kemerdekaan yang lain pada 11 November1955. Parti ini diinspirasikan menerusi perjuangan kemerdekaan di Indonesia yang diketuai oleh Sukarno, parti ini sesuai untuk semangat patriotisme ke atas Se-Malaya/Indonesia. Parti ini bertentangan dengan sifat yang bercirikan kontemporari (yang kemudiannya menjadi parti pemerintah sehingga 9 Mei 2018). Parti Rakyat mendesak untuk mendapatkan kemerdekaan sepenuhnya daripada penjajahan British.
Barisan Sosialis kemudiannya akhirnya semakin lemah kerana mendapat tekanan kuat dari pihak kerajaan pemerintah akibat berlakunya tragedi rusuhan kaum Peristiwa Mei 13 pada 1969, pihak pemerintah semakin menguatkan pengaruhnya dengan memansuhkan sistem pilihanraya di Majlis Tempatan dan menggantikannya dengan secara lantikan. Oleh yang demikian, Parti Rakyat telah kehilangan sokongan dan suara didalam Parlimen dan juga Majlis Tempatan.
Penukaran nama Parti Sosialis Rakyat Malaysia (PSRM) 1970
Pada tahun 1970, kepimpinan Parti Rakyat telah diambil alih oleh Kassim Ahmad, seorang lepasan professional universiti, Parti Rakyat telah diterapkan lagi dengan ideologi sosialis lebih radikal. Pindaan Perlembagaan telah dibuat dan Parti Rakyat bertukar nama kepada Parti Sosialis Rakyat Malaysia (PSRM). Disebabkan perkembangan ini, pihak pemerintah mengambil kesempatan dan membuat momokan bahawa parti ini mirip kepada komunis. Diatas tuduhan-tuduhan yang dikatakan palsu, ramai pemimpin dan penyokong parti terus ditahan dengan menggunakan Akta Keselamatan Dalam Negeri (ISA). Malah Presiden PSRM ketika itu, Kassim Ahmad juga telah ditahan. Sebahagian rakyat bertambah memandang serong dan takut akan PSRM yang begitu banyak dimomokan. Pada awal tahun 1980-an, Datuk Kampo Radjo, bekas Exco Selangor telah dipilih menjadi Presiden menggantikan Kassim Ahmad.
Penukaran semula dan penubuhan serpihan Parti Sosialis Malaysia (PSM) 1989
Pada 1989, PSRM bertukar nama balik semula kepada nama asalnya, Parti Rakyat Malaysia (PRM) dengan menggugurkan perkataan sosialis dari nama parti dan perlembagaan. Ini mengakibat bantahan sesetengah ahli yang berpendapat parti itu telah mengendahkan perjuangan asal ideologi sosialisme mereka dan menyebabkan kumpulan serpihan yang diterajui Dr. Mohd Nasir Hashim dan kemudiannya menubuhkan parti baru, Parti Sosialis Malaysia (PSM) pada 30 April 1998 yang berjaya didaftarkan akhirnya pada 10 September 2008.
Perpecahan, pembubaran dan pergabungan dengan Parti Keadilan Nasional (PKN) 2003
Semasa berlaku gerakan Reformasi yang melahirkan sebuah parti baru iaitu Parti Keadilan Nasional (KeADILan) yang dipimpin oleh Bekas Timbalan Perdana Menteri Malaysia, Anwar Ibrahim (Presiden ialah isterinya, Wan Azizah Wan Ismail, kerana Anwar dipenjarakan) memulakan penerokaan untuk bergabung antara dua parti. Kerjasama kedua-dua parti ini bermula daripada pembentukan Barisan Alternatif. Ketika itu Presiden PRM ialah Syed Husin Ali. Walaupun hasrat penggabungan tersebut telah ditangguhkan disebabkan keengganan pihak berkuasa. Dua parti ini secara rasmi bergabung pada 3 Ogos2003. Hasil daripada penggabungan parti, parti ini kini dikenali sebagai Parti Keadilan Rakyat (PKR). Syed Husin Ali yang merupakan Presiden PRM sebelum penggabungan ini menjadi Timbalan Presiden PKR manakala Wan Azizah menjadi Presiden PKR.
Pembubaran dibatalkan
Walaupun demikian, beberapa pemimpin Parti Rakyat Malaysia tidak menyetujui penggabungannya kepada sebuah entiti lain yang baru. Pada 17 April2005, ahli Parti Rakyat Malaysia yang menentang penggabungan ini mengadakan Kongres Nasional di Johor Bahru dan dipilih menerusi kepimpinan baru bagi mengatasi pergelutan parti. Ini menyebabkan 8 orang bekas pemimpin PRM yang telah menyertai PKR, antaranya timbalan presiden PKR Dr. Syed Husin Ali (bekas presiden PRM), naib presiden PKR dan ahli pahlimen Subang JayaR. Sivarasa (bekas naib presiden PRM) dan ahli jawatankuasa pusat PKR Dr. Sanusi Osman (bekas setiausaha agung PRM), naib ketua pemuda PKR Faizal Sanusi (bekas Ketua Angkatan Muda PRM), ketua penerangan PKR Latheefa Koya (bekas AJK Angkatan Muda PRM ), AJK pusat PKR yang dilantik Ban Ah Kam (bekas AJKP PRM yang dilantik), Lim Yong Pang (bekas AJKP PRM) dan Tai Kim Tat (bekas AJKP PRM) memohon kepada mahkahmah untuk PRM dibubarkan, namun Mahkahmah Tinggi mengisytiharkan bahawa penolakan ROS terhadap permintaan bekas pemimpin PRM tersebut untuk membubarkan PRM adalah sah kerana ianya hanya boleh dilakukan sekiranya 60% ahlinya mengundi untuk berbuat demikian di dalam kongres khas parti dan Kongres khas ini tidak diadakan oleh pemimpin tersebut.
Tambahan lagi, pemohon petisyen agar PRM dibubarkan sudah tidak mempunyai locus standi kerana mereka telah meninggalkan parti.[3] Pendaftaran PRM masih kekal sah sebagai parti politik mengikut Pendaftar Pertubuhan (ROS)[4] dan malahan PRM telah terus bertanding di dalam Pilihanraya Umum Malaysia 2008.
Jawatankuasa eksekutif baharu yang diumumkan pada 2005 telah diketuai oleh bekas ketua pemuda PRM Hassan Abdul Karim.
Tokoh PRM lain yang mengambil bahagian dalam membangkitkan parti itu termasuk ahli akademik Rohana Ariffin dan bekas tahanan politik Koh Swee Yong.
Bagaimanapun, Hassan kemudiannya akan kembali kepada PKR pada 2009 selepas cadangannya untuk menyertai gabungan Pakatan Rakyat ditolak oleh kongres parti.
Bekas pemimpin PRM yang akhirnya mendapat atau mengekalkan darjah kebesaran semasa dalam PKR termasuk Syed Husin Ali, yang berkhidmat dua penggal di Dewan Negara dan Hassan Abdul Karim yang dipilih sebagai Ahli Parlimen Pasir Gudang pada 2018 dan menang untuk kali kedua pada tahun 2022.
Seorang lagi tokoh terkenal yang berpindah daripada PRM kepada PKR ialah Sivarasa Rasiah yang merupakan ahli parlimen tiga penggal dari 2008 hingga 2022 dan berkhidmat sebagai timbalan menteri pembangunan luar bandar dari 2018 hingga 2020.
Lain-lain yang berada dalam kedua-dua parti ialah ahli kesatuan Syed Shahir Syed Mohamud yang merupakan presiden MTUC dari 2005 hingga 2010 dan kemudiannya berkhidmat di Dewan Negara dari 2012 hingga 2015, dan peguam Latheefa Koya yang dilantik sebagai ketua Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia di 2019.
Aktiviti Terkini
PRM bertanding dalam pilihan raya umum 2008, 2013, 2018 dan 2022, tanpa memenangi sebarang kerusi perundangan persekutuan atau negeri. PRM tidak menyertai gabungan pembangkang Pakatan Rakyat (2008-2015) atau penggantinya Pakatan Harapan (2015–sekarang).
Menjelang pilihan raya umum 2018, parti itu disertai bekas ADUN DAP Teratai, Jenice Lee Ying Ha, dan bekas Ahli Parlimen Kapar, S. Manikavasagam yang sebelum ini mewakili PKR. Kedua-duanya bertanding dalam pilihan raya tetapi gagal memenangi kerusi mereka.
Menjelang pilihan raya umum 2022, parti itu mengumumkan akan bertanding di 28 kerusi parlimen, termasuk kesemua 14 kerusi di negeri Kelantan. Selepas pilihan raya, jawatankuasa pusat PRM sebulat suara mengundi untuk melantik bekas ahli politik Umno dan PKR Mohamad Ezam Mohd Nor timbalan presiden parti itu.
Bekas presiden parti Rohana Ariffin menggelar berita "tragis" ini dan menegaskan: "parti itu telah beralih ke sayap kanan dan kita melihat kematian sebuah parti berhaluan kiri."
Mohamad Ezam Mohd Nor mengesahkan parti itu akan bertanding bersendirian pada pilihan raya negeri Malaysia 2023, sambil menyatakan parti itu menentang sosialisme dan kapitalisme, khususnya kapitalisme kroni.
Dengan pempimpin sebagai Ezam, Jenice dan Manickavasagam, PRM hari ini dilihat sebagai sebuah parti kecil yang telah diketuai oleh bekas pempinin politik yang tidak puas dengan parti asasnya.
