Мухамед Ибн Батута или Ибн Батаутах (арапски: أبو عبد الله محمد بن عبد الله اللواتي الطنجي بن بطوطة; (24 февруари1304 - 1368 или 1369), целосно 'Абу' Абд ал-Лах Мухамад ибн 'Абд ал-Лах л-Лотати ṭ-Танǧи ибн Батаутах, бил берберски научник кој често патувал во средновековниот свет.[1] Во период од триесет години, Ибн Батута го посетил поголемиот дел од исламскиот свет и многу немуслимански земји, вклучувајќи ги Северна Африка, Рогот на Африка, Западна Африка, Средниот Исток, Јужна Азија, Средна Азија, Југоисточна Азија и Кина. Пред крајот на животот, тој ги диктирал своите патувања, а ракописот бил насловен како „Дар за оние што размислуваат за чудата на градовите и за чудата на патувањата“, но обично се нарекува „Патувања“.[2][3]
Иако на места содржи измислени епизоди, овој ракопис за неговите патувања дава слика на средновековната цивилизација и животот во 14 век. Како примарен извор на информации за доживувањата на Батута се користи и денес.
Животопис
Илустрација за книга од 13 век од Багдад, на која е прикажана група луѓе на аџилак
Сè што се знае за животот на Ибн Батута доаѓа од неговите автобиогграфски белешки што ги запишувал заедно со патувањата. Според неговите кажувања, тој бил Бербер,[4] роден во муслиманско семејство во Тангер, Мароко, на 24 февруари 1304 година, за време на владеењето на Меринидската династија.[5] тврдел дека потекнува од берберското племе познато како Лавата.[6] Како млад учел шеријатско школо.[7] Од него било побарано да биде религиозен судија, бидејќи потекнувал од област каде тоа се практикувало.[8]
Патувања 1325–1332
[[file:Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 42: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Africa" does not exist|600px|Ибн Батута во рамките на Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 42: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Africa" does not exist]]
Патувањата на Ибн Батута од 1325 до 1332 г. (Северна Африка, Ирак, Персија, Арапскиот Полуостров, Сомалија, Свахили)
Првото патување
Во јуни 1325 година, на возраст од дваесет и една година, Ибн Батута тргнал на аџилак во Мека, патување кое обично траело 16 месеци. Сепак, не се вратил во Мароко во наредните дваесет и четири години.[9]
До Мека тргнал по копно. Минал низ Тлемсен, Беџаја, и кога стигнал во Тунис, останал два месеца.[10] Заради безбедност, Ибн Батута обично патувал со каравани, и со тоа ја намалувал можноста да биде ограбен. Се оженил во Сфакс,[11] и ова му е првиот од многуте бракови што ќе ги склопи на патувањата.[12]
Пролетта 1326 година, по поминати 3,500 kм (11,500,000 ст), Ибн Батута стигнал до пристаништето на Александрија, која во тоа време била под власта на династијата Бахри. Таму сретнал двајца аскети и побожни луѓе. Едниот бил Шеик Бурханудин, кој му претскажал дека ќе биде голем патник, велејќи му дека ќе ги посети Индија, Синд и Кина. Вториот побожен човек бил Шеик Муршиди, кој му го кажал значењето на сонот што го сонувал Ибн Батута, а тоа бил одека ќе биде светски патник.[13][14]
Ибн Батута неколку недели ја разгледувал околината, а потоа продолжил по копно кон Каиро, каде поминал еден месец.[15] Од таму продолжил по долината на реката Нил, а потоа кон Црвеното Море. Поради локален бунт, Ибн Батута морал да се врати во Каиро, и од таму продолжил кон Дамаск, каде го поминал месецот Рамазан. Од таму се приклучил на караван до Медина, и по четири дена продолжил кон Мека, каде се стекнал со почесниот статус Хаџи. Наместо да се врати дома, Ибн Батута решил да продолжи со патувањето, кон Монголското Царство.[16]
Ирак и Персија
Ибн Батута во 1327 година го поседил градот Тебриз
На 17 ноември 1326 година, по еден месец поминат во Мека, Ибн Батута се приклучил на голем караван кој се движел кон Ирак преку Арабскиот Полуостров.[17] Групата минувала низ Наџаф, каде Ибн Батута јго напуштил караванот и тргнал Персија. Минал покрај реката Тигар и јужно до Басра. Потоа ги минал планините Загрос и се упатил на југ кон Шираз. На крајот, се вратил во Багдад, каде пристигнал во јуни 1327 година.[18]
Во Багдад, Абу Саид, последниот монголски владетел, се подготвувал да го напушти градот и да се упати кон север со голема свита.[19] Ибн Батута се приклучил кон кралскиот караван, патувал со нив едно време, а потоа свртел по Патот на свилата кон Тебриз. Ибн Батута минал низ многу места, меѓу кои на планина блиску до Синџар сретнал Курди кои му дале сребрени парички.[20] Во Мосул се приклучил на караван кој преку Арабиската Пустина одел кон Мека. Болен од дијареја, Ибн Батута стигнал во градот изнемоштен.[21]
Арабија
Ибн Батута останал во Мека некое време. Се претспоставува дека останал три години, од септември 1327 година до есента 1330 година, или пак дека патувањето го продолжил во 1328 година. Како и да е, патувањето го продолжил кон Џеда на брегот на Црвеното Море. Од таму, со бродови се движел крај брегот. Поминал низ Јемен, Забид и низ Таиз, каде се сретнал со кралот од династијата Расулиди, Муџахид Нур ал-Дин Али. Ибн Батута споменал дека го посетил и градот Сана, но оваа информација не е сигурно точна.[22] Поверојатно е дека од Таиз заминал право за Аден, каде пристигнал на почетокот на 1329 или 1331 година.[23]
Од Аден, Ибн Батута се качил на брод и стигнал во Сајла на брегот на Сомалија. Од таму продолжил по брегот на Сомалија, до Могадишу, каде пристигнал во 1331 година. Градот го опишал како „исклучително голем град“ во кој живеат богати трговци, познати по висококвалитетните ткаенини кои ги продавале во другите земји, меѓу кои Египет.[24] Ибн Батута запишал дека со градот владеел сомалискиот султан,Абу Бакр ибн Саикс Умар,[25][26] кој потекнувал од регионот Барбарија во северна Сомалија, и кој течно зборувал сомалиски и арапски јазик.[26][27]
Брегот Свахили
Големата џамија Килва, направена од корални камења, најголемата џамија од овој вид.
Ибн Батута продолжил со брод на југ кон брегот Свахили, со попатно застанување во Момбаса, градот кој во тој период бил релативно мал и неважен[28] Од таму стигнал во градот Килва, денес во Танзанија,[29] кој во тоа време бил важен транспортен центар на злато.[30] Градот го опишал како еден од најубавите, каде сите згради се од дрво.[31]
Ибн Батута го опишал градењето на палатата Хусуни Куба, како и проширувањето на Големата џамија Килва, која била изградена од корални камења. Поради монсунските ветрови, Ибн Батута се вратил во Арабија, прво во Оман, а потоа во Мека.[32]
Патувања 1332–1347
[[file:Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 42: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Asia" does not exist|800px|Ибн Батута во рамките на Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 42: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Asia" does not exist]]
По своето трето пристигнување во Мека, Ибн Батута решил да се вработи кај султанот на Делхи, Мухамад ибн Туглак. Есента 1330 година (или 1332), заминал во деловите на Анадолија контролирани од Селџуците со намера да патува до Индија.[33] Го преминал Црвеното Море и стигнал до Каиро. Преку Синајскиот Полуостров стигнал во Палестина, од каде продолжил кон север. Од сириското пристаниште Латакија со брод заминал за Алања на јужниот брег од денешна Турција.[34]
Од таму продолжил до Анталија,[35] каде се сретнал со членовите на полурелигиозно здружение, кои пречекувале туристи. Членовите биле занаетчии, кои на чело на здружението имале водач со титула Акис.[36] Ибн Батута бил восхитен од гостопримството.[37] Од таму, по копно отпатувал во Егирдир каде го поминал Рамазан (од јуни 1331 г. до мај 1333 г.).[38]
Од овој град, неговите натамошни патувања низ Анадолија се конфузни, бидејќи неговите записи кажуваат противречности. Историчарите сметаат дека Ибн Батута постели многу градови во централна Анадолија, но не по редоследот по кој ги запишувал.[39]
Средна Азија
Ибн Батута стигнал на Крим, во пристанишниот град Азов, и оттаму во Маџар, па во Болгар, што претставува најсеверната точка на која бил. Запишал дека сакал да патува уште на север, во земјата поркиена со снег (Сибир), каде превозно средство биле санки што ги влечат кучиња, и каде живеат мистериозни луѓе, но не заминал.[40]
Ибн Батута заминал за Астрахањ, во моментот кога Узбег-кан дозволил на една од неговите жени да замине во Цариград за таму да се породи. Тоа била принцезата Бајалун, ќерка на византискиот цар Андроник III Палеолог, и успеал да си обезбеди место во оваа експедиција. Тоа било негово прво патување надвор од исламскиот свет.[41]
Во Цариград пристигнал кон крајот на 1332 година (или 1334 година), каде се сретнал со византискиот цар. Ја посетил црквата Света Софија и разговарал со православен свештеник за своето патување во Ерусалим. По еден месец, Ибн Батута се вратил во Астрахањ, од таму во главниот град Сарај, каде му поднел извештај на султанот Узбег-кан. Од таму патувал крај Касписко Езеро и Аралско Езеро до Бухара и Самарканд, каде го посетил дворот на монголскиот крал Тармаширин.[42] Од тука, продолжил на југ до Авганистан, па во Индија.[43]
Ибн Батута стигнал до реката Инд на 12 септември 1333 година,[44] од каде се упатил кон Делхи и се запознал со султанот Мухамед ибн Туглак.
Јужна Азија
Светилиштето на Баба Фарид во Пакпатан, кое Ибн Батута го посетил во 1334 година.[45]
Султанот Мухамед ибн Туглак бил познат како најбогатиот човек во исламскиот свет. Финансирал различни научници, суфисти, кадии, везири и други со цел да ја задржи власта. Ибн Батута веќе бил назначен за кадија, или судија, од султанот.[46] Но, било тешко да го спроведува шеријатскиот закон надвор од дворот на султанот во Делхи, поради недостаток на жалби во Индија.[47]
Не е познато од каде Ибн Батута влегол на Индискиот Потконтинент.[48] Се знае дека ја преминал реката Сатлеџ блиску до градот Пакпатан,[49] денес во Пакистан, каде го посетил светилиштето на Баба фарид,[45] пред да продолжи на југозапад кон Раџпут. Кога стигнал во Синд, ги споменал индиските носорози кои живееле на брегот на реката Инд.[50]
Ибн Батута таму живеел шест години на висока нога, но често бил и обвинуван за различни прекршоци, па затоа планирал да замине. Во 1341 година, се укаажала можност да замине од Делхи, кога стигнала делегација од династијата Јуен од Кина, со барање дозвола да го обноват будистичкиот храм кој бил популарен меѓу кинеските патници.[51] На Ибн Батута му била доверена задачата да ја придружува делегацијата. На патот кон брегот, делегацијата била нападната од бандити,[52] а Ибн Батута бил заробен.[53] Сепак по десет дена успеал да ја стигне делегацијата, и да го продолжи патувањето до Камбат во индиската држава Гуџарат, од каде со брод стигнале во Каликат (денес Кожикоде), каде Васко де Гама ќе стигне два века подоцна. Додека Ибн Батута бил на брегот во посета на џамија, се кренала бура и еден од бродовите од енговата експедиција потонал,[54] а останатите бродови заминале без него, но по неколку месеци биле заробени од кралот на Суматра.
Ибн Батута се плашел да се врати во Делхи поради неуспехот со бродовите, па останал во јужна Индија, како гостин на тамошниот султан. По смена на султанот, Ибн Батута морал да замине, и отишол на Малдиви каде девет месеци работел како судија.[55] Од таму, продолжил до Шри Ланка каде посетил неколку храмови.
Потоа стигнал до Читагонг, денес Бангладеш од каде се упатил кон Силет да се сретне со Шах Јалал. Средбата се случила во 1345 година, а Ибн Батута запишал дека Шах Јалал бил висок, и живеел во пештера блиску до џамија, каде единственото вредно нешто била коза, која ја чувал за млеко, путер и јогурт.
Југоисточна Азија
Во 1345 година, Ибн Батута патувал низ југоисточна Азија, кога го посетил и островот Суматра,[56] потоа градот Малака на Малајскиот Полуостров, каде останал три дена како гостин на локалниот владетел. Бил на Филипини, а минувал и низ јужниот дел на Виетнам. На крајот заминал во провинцијата Фуџјен во Кина.
Кина
Кинескиот Ѕид, за кој најстарите записи во исламската географија се на Ибн Батута, иако не го видел.
Во 1345 година Ибн Батута стигнал во кинеската провинција Фуџијан, во тоа време под власта на Монголците. Она што го забележал било дека муслиманите го нарекувале местото маслинка, но Ибн Батута запишал дека не можел ниакде да види маслинки. Во записите ги споменал локалните уметници кои вешто изработувале портрети на штотуку пристигнатите странци, а тоа било од сигурносни причини. Запишал и дека се восхитувал на занаетчиите и на нивната свила и порцелан, како и на овошјето, на сливите и лубениците, исто и на хартиените пари.[57]
Го опишал процесот на производство на големи бродови, ја споменал кинеската кујна и употребата на живтони за јадење, како жаби, свињи и кучиња, што се продавале на пазарите. Забелеал дека кокошките во Кина биле поголеми од оние на запад. Научниците изнашле многу грешки во записите на Ибн Батута за Кина, како на пример, ги мешал Жолта Река со Големиот канал како и други водени површини, а исто така погрешно сметал дека порцеланот се прави од јаглен.[58]
Во Цјуанџоу, Ибн Батута бил пречекан од страна на главниот лоален муслимански трговец и имам, кој дошол да го пречека со знамиња, тапани, труби и музичари.[59] Ибн Батута забележал дека муслиманите живеат во посебен дел од градот каде имаат џамија, пазар и болници. Во Цјуанџоу сретнал двајца видни Персијци, Бурхан ал-Дин од Казерун и Шариф ал-Дин од Тебриз[60] и двајцата влијателни личности, споменати во Историјата на Јуан.[61] Ибн Батута посетил познат таоистички свештеник во неговата пештера.
Потоа патувал на југ крај кинескиот брег до Гуангџоу, каде останал две недели како гостин кај еден од најбогатите локални трговци.[62] Од таму, заминал во градот Фуџоу, од каде продолжил до Хангџоу. Ибн Батута запишал дека овој град бил еден од најголемите кој тој го видел,[63] и запишал дека градот е крај убаво езеро и зелени ридови.[64] Запишал дека престојувал во муслиманскиот кварт, како гостин во семејство со египетско потекло.[65] Исто така запишал дека се восхитува на големиот број дрвени бродови, кои имале обоени едра и тенди, и кои биле поставени во каналите. Ги споменал и месните жители кои биле поклоници на бог Сонце.[66]
Опишал минување низ Големиот канал со чамец и глетката на полињата со култури, орхидеи, трговци облечени во црна свила, и жени облечени во свилени цветни дизајни, како и свештеници облечени во свила.[67] Во Пекинг, Ибн Батута се претставил како како долгогодишен амбасадор на султанатот во Делхи, и бил поканет на царскиот двор.
На враќање кон Цјуанџоу, Ибн Батута се качил на кинески брод, каде му наплатиле огромна сума, со што изгубил голем дел од она што го стекнал дотогаш во Кина.[68]
Враќање
Откако се вратил во Цјуанџоу во 1346 година, Ибн Батута тргнал назад кон Мароко.[69] Во 1348 година, Ибн Батута стигнал во Дамаск, каде дознал дека татко му починал пред 15 години.[70] Се проширила епидемија на црна смрт во голем дел од тој регион. Ибн Батута ја посетил Сардинија, и потоа, по речиси 25 години, Ибн Батута се вратил дома, во Мароко,[71] каде дознал дека и мајка му починала пред неколку месеци.[72]
↑Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име google4.
↑Batuta, I.; Lee, S.; Oriental Translation Fund (1829). The Travels of Ibn Batūta. Oriental Translation Committee, and sold. Архивирано од изворникот на 24 февруари 2018. Посетено на 13 јуни 2015.
