Боје (Boye) — српска и југословенскарок група формирана во Нови Сад во 1981 година. До крајот на 1980-тите, Боје биле целосно женски бенд, но подоцнежните состави вклучувале и машки членови, а тапанарката Билјана Бабиќ била единствениот постојан член за време на кариерата на бендот. Првично Боје биле дел од југословенската њу вејв сцена, а подоцна се преселиле кон алтернативниот рок под влијание на гаражниот рок. Бендот пред да се распадне во 2000 година, зад себе оставил четири студиски албуми со алтернативен, урбан звук.
Историја
1980-тите
Бендот е формиран во октомври 1981 година од Билјана Бабиќ (тапани), Јасна Манџулов (клавијатури, вокал, автор на текстови), Љиљана Радаковиќ (бас гитара) и Клаудија Гавриловиќ (гитара, вокал).[1] Бендот првпат се појавил во живо во декември истата година на Медицинскиот факултет во Нови Сад, претставувајќи се како енергичен целосно женски, њу вејв бенд.
Во февруари 1982 година, тие настапиле на концертот на Новосадски нов бран одржан во виенскиот клуб Арена, заедно со други новосадски бендови на њу вејв, Контраритам, Ове Сезоне Ведри Тонови, Империум на џезот, Обоени програм (предводена од братот на Билјана Бабиќ, Бранислав Бабиќ „Кебра“), Град и Луна.[2] Во текот на истата година одржале голем број настапи во новосадските и белградските клубови заедно со бендовите Обоени програм, Град и Луна, привлекувајќи го вниманието на југословенскиот музички печат. До крајот на годината бендот го напуштила Клаудија Гавриловиќ, а на нејзино место дошла Весна Бранковиќ. Во 1983 година, бендот настапил на меѓународниот рок фестивал Frauen in der Rock Music (Жени во рок музиката) во Виена, каде што настапиле заедно со The Raincoats и Au Pairs, и на фестивалот Frauen Avantgarde (Авангарднижени) во Линц, каде што настапиле како единствен рок бенд. Во тоа време, Милица „Мица“ Везмар станала новиот главен вокал, кој по само неколку месеци бил заменет со Милица „Маша“ Жилник.
Пофалбите од музичкиот печат довеле до тоа на бендот да му биде понуден договор од загрепската издавачка куќа Југотон.[3] Во 1984 година, бендот снимил материјал за деби албумот во Загреб, но снимките никогаш не биле објавени. Снимките биле произведени на синт-поп начин, бидејќи издавачката куќа сакала да го промовира Боје како синт-поп чин, а членовите на бендот, незадоволни од снимениот материјал, го раскинале договор со издавачката куќа.
Во 1985 година, бендот направил демо снимки со фронтменот на Дисциплина кичме, Душан Којиќ „Која“ како продуцент, претставувајќи се со погитарски звук. Во текот на таа година, групата остварила контакти со два други југословенски целосно женски бендови, поп-рок бендот Какаду Лук од Риека и панк рок групата Тожибабе од Љубљана, организирајќи заеднички концерт во Младинскиот центар во Белград. Во текот на годината, бендот настапувал и на младинскиот фестивал во Суботица.[4] Во средината на 1986 година, Љиљана Радаковиќ го напуштила бендот поради нејзината бременост, а на нејзино место дошла Весна Миловиќ. Снимените демо нумери му пружиле можност на бендот Боје да го објави 7 - инчниот сингл со песните „Ja hoću te“ и „Kralj dosade“ преку белградската PGP RTB.[5] Омотот на синглот го дизајнирала Билјана Бабиќ и го содржи натписот „Prvi pravi ženski zvuk“ („Првиот вистински женски звук“) во веќе познатиот стил на Којиќ. За снимањето на синглот, Љиљана Радаковиќ накратко се вратила во бендот, само за да сними бас линии, бидејќи другите членови верувале дека Весна Миловиќ не се вклопувала во звукот на бендот. Синглот е единственото издание на бендот во комплетно женска постава. По објавувањето на синглот, новиот бас гитарист на Боје бил Дарко Матиќ, првиот машки член на бендот, а на групата ѝ се придружила уште една пејачка, Тања Миловиќ.
Деби албумот на бендот, „Dosta! Dosta! Dosta!“ (Доста! Доста! Доста!) бил продуциран од Којиќ и издаден од PGP-RTB во 1988 година. Под влијание на Којиќ, бендот го задржал својот оригинален музички стил и вовел рап вокални делови, а Којиќ исто така свирел гитара на три нумери. Албумот го содржи материјалот пишуван во текот на претходните години, со истакнатите песни „Mama Kivi“ („Мајка киви“), „Gde se možemo sresti“ („Каде би можеле да се сретнеме“) и насловната песна. Омотот го дизајнирала Билјана Бабиќ. Албумот Dosta! Dosta! Dosta! наишол на позитивни реакции од критичарите, а по објавувањето, бендот заминал на својата прва соло турнеја низ Југославија. Во 1989 година, на бендот му се придружил новиот бас гитарист, Илија Влаисављевиќ „Бебец“, поранешен член на групата Ла Страда, носејќи нови идеи и станувајќи нова водечка фигура на бендот.
1990-тите
Во 1990 година, бендот го издал својот втор студиски албум, „78“, преку независната издавачка куќа Search and Enjoy од Загреб. Продуцент на албумот повторно бил Којиќ, кој се појавил и како автор на нумерите и како гостин гитарист. На албумот се појавила песната „Ja sam radosna“ („Јас сум радосна“), присутна на репертоарот на бендот од почетокот на нивната кариера.[6] Текстот на песната го напишал поранешниот водач на Ла Страда, Слободан Тишма.
Политичките околности во земјата влијаеле на работата во групата. Бендот морал да ја заврши промотивната турнеја „78“ по избувнувањето на југословенските војни. Со избувнувањето на војните, Тања Ѓајиќ, Јасна Манјулов и Весна Бранковиќ го напуштиле бендот, напуштајќи ја и својата музичка кариера. Билјана Бабиќ и Илија Влаисављевиќ продолжиле да го водат Боје со новите членови Јелена Кајтез (вокал) и Александра Блажиќ „Цака“ (вокал) и Владимир Радушиновиќ „Радуле“ (гитара), членот на новосадскиот панк рок бенд Атеист рап кој го напуштил бендот Боје по краток временски период. Новата постава се појавила на антивоениот концерт Ne računajte na nas (Не сметајте на нас) одржан на Плоштадот на Републиката во Белград, пролетта 1992 година.
Следната година, бендот го снимиле својот трет студиски албум, Boye se ne boje (Боје не се плашат). Албумот е снимен во Холандија во студиото Sing Sing. Boye se ne boje е првиот албум на бендот на кој како текстописец се појавила Билјана Бабиќ.[7] Продукцијата на албумот ја направил Влаисављевиќ, кој ги снимил и деловите за гитара, а како гости на албумот се појавил поранешниот член на Дисциплина кичме, Зоран Еркман „Церкман“ (труба) и Дејвид Гардеур (клавијатури). Бендот снимил промотивно видео за песната „Gleglegledaj!“ кое, заедно со интервју со бендот, било емитувано на холандската национална телевизија. Албумот бил издаден за западниот пазар од израелската издавачка куќа Doranit Enterprises Ltd, под наслов Boye Aren't Afraid, а во Србија албумот наишол на позитивни реакции кај српската критика, и ја добил наградата за најдобро издание во 1993 година од српското списание Ритам.
По враќањето на Боје од Холандија, Александра Блажиќ го напуштила бендот, а Милош Рашковиќ и Ѓорѓе Тодоровиќ станале нови членови на бендот. На почетокот на 1994 година, бендот одржал три концерти во Атина. Во 1995 година повторно настапиле во Атина и на Крит како дел од манифестацијата Za mir na Balkanu (За мир на Балканот). Во тоа време, Роберт Телчер станал новиот гитарист. Новата постава настапила во март 1996 година на Балканскиот уметнички фестивал во Комотини и Ксанти, сместени во Грција, во близина на турската граница.
Четвртиот студиски албум, Prevariti naviku, бил издаден во јули 1997 година, повторно снимен во студиото Sing Sing и продуциран од Влаисављевиќ. На албумот е сместен и синглот „Ludilo mašina“, претставувајќи го бендот во помодерна музичка насока во споредба со претходните изданија.[8] Во текот на истата година, на словенечката компилација на различни уметници во живо V živo v Štuki (Во живо во Штук), бендот се појавил со снимката на нивниот настап во 1995 година во салата на Штук во Марибор, заедно со настапите на различни бендови од Словенија и Хрватска.
Бендот ги одржал своите последни настапи во текот на 2000 година. Во летото 2000 година тие настапиле на концертите организирани од Радио Б92. Откако Билјана Бабиќ родила дете, бендот повеќе не е активен.
По раскинувањето
По заминувањето од Боје, Јасна Манџулов објавила две книги поезија, Različite pesme,1988 година и Lažno predstavljanje,1996 година и работела како лектор. Влаисављевиќ, со членовите на бендот Обоени Програм, напишале и снимиле музика за филмот на Александар Давиќ, „Party“ од 2004 година.
Наследство
Во 2009 година, српскиот алтернативен рок бенд Oбоени Програм ја обработил песната „Ja hoću te“ и ја објавиле на 7-инчен сингл.[9] Во текот на истата година, српскиот инди рок бенд Autopark ја обработиле песната „Gde možemo se sresti“ сместена на нивниот албум Sve dalje.[10] Во 2011 година, на белградскиот фестивал Миксер, српскиот алтернативен рок бенд Јарболи во целост го извеле албумот Dosta! Dosta! Dosta!.[11]
Во 2015 година, Dosta! Dosta! Dosta! бил избран на 71 место на листата на 100 најголеми југословенски албуми објавена од хрватското издание на Ролинг Стоун. Во 2021 година, албумот Prevariti naviku бил избран на 95тото место на листата на 100 најдобри српски албуми од распадот на СФР Југославија. Списокот е објавен во книгата Kako (ni)je propao rokenrol u Srbiji.[12]
Во 2014 година, актерската екипа на ТВ серијата „Отворена врата“ ја обработиле песната „Dosta! Dosta! Dosta!“, за саундтракот за епизодата „Idoli“.[13]
