Напроксен — нестероиден антиинфламаторен лек (НСАИЛ) кој се користи за лекување на болки, менструални грчеви, воспалителни болести како што се ревматоиден артритис, гихт и треска.[6] Се зема орално.[6] Достапно е во формулации за итно и одложено ослободување.[6] Почетокот на ефектот е во рок од еден час и трае до дванаесет часа.[6]
Вообичаени несакани ефекти вклучуваат вртоглавица, главоболка, модринки, алергиски реакции, жиговина и болки во стомакот.[6] Тешки несакани ефекти вклучуваат зголемен ризик од срцеви заболувања, мозочен удар, гастроинтестинално крвавење и чир на желудникот.[6] Ризикот од срцеви заболувања може да биде помал отколку кај другите НСАИЛ.[6] Не се препорачува кај луѓе со бубрежни проблеми.[6] Не се препорачува употреба во третиот триместар од бременоста.[6]
Напроксен е неселективен COX инхибитор.[6] Како нестероидален антиинфламаторен лек, се чини дека напроксен го врши своето антиинфламаторно дејство со намалување на продукцијата на воспалителни медијатори наречени простагландини.[7] Се метаболизира во црниот дроб до неактивни метаболити.[6]
Напроксен беше патентиран во 1967 година и одобрен за медицинска употреба во САД во 1976 година.[6][8][9]
Медицинската употреба на напроксен е поврзана со неговиот механизам на дејство како антиинфламаторно (противвоспалително) соединение.[8] Напроксен се користи за лекување на различни воспалителни состојби и симптоми кои се должат на прекумерно воспаление, како што се болка и треска (напроксен има својство на намалување на треската или антипиретско својство, покрај неговата противвоспалителна активност).[8] Воспалителни извори на болка кои можат да се третираат со противвоспалителната активност на напроксен се состојби како што се мигрена, остеоартритис, бубрежни камења, ревматоиден артритис, псоријатичен артритис, гихт, анкилозен спондилитис, менструални грчеви, тендинитис и буритис.[3]
Напроксен натриум се користи како „премостувачка терапија" (анг. "bridging therapy") при главоболка поради прекумерна употреба на лекови за постепено одвикнување на пациентите од други лекови.[10]
Напроксен натриум е достапен и како таблета со моментално ослободување и како таблета со продолжено ослободување. На формулациите со продолжено ослободување им треба подолго време за да стапат во сила од формулациите со моментално ослободување, и затоа се помалку корисни кога се посакува итно олеснување на болката. Формулациите со продолжено ослободување се покорисни за третман на хронични или долготрајни состојби, во кои е пожелно долгорочно олеснување на болката.[11]
Мали количини напроксен се преминуваат во мајчиното млеко.[3] Сепак, негативните ефекти се невообичаени кај доенчињата кои се доени од мајка која земала напроксен.[12]
Вообичаени тешки несакани дејства вклучуваат вртоглавица, поспаност, главоболка, осип, модринки и гастроинтестинални тегоби.[3][8] Зголемената употреба е поврзана со зголемен ризик од краен стадиум на бубрежна болест и бубрежна инсуфициенција.[8][13] Напроксен може да предизвика мускулни грчеви во нозете кај 3% од луѓето.[14]
Во октомври 2020 година, американската Администрација за храна и лекови (ФДА) побара ажурирање на етикетата на лекот за сите нестероидни антиинфламаторни лекови за да се опише ризикот од проблеми со бубрезите кај неродените бебиња што резултираат со ниска плодова вода.[15][16] Тие препорачуваат избегнување на НСАИЛ кај бремени жени во 20. недела или подоцна од бременоста.[15][16]
Како и со другите COX-2-неселективни НСАИЛ, напроксен може да предизвика гастроинтестинални проблеми, како што се жиговина, запек, дијареа, чиреви и стомачно крвавење.[17] Напроксен треба да се зема орално со храна за да се намали ризикот од гастроинтестинални несакани ефекти.[се бара извор] Лица со историја на чир или воспалителна болест на цревата треба да се консултираат со лекар пред да земат напроксен.[се бара извор] На американските пазари, напроксенот се продава со посебно обележани предупредувања за ризикот од гастроинтестинални улцерации или крвавење.[3] Напроксен е поврзан со среден ризик од чир на желудникот во споредба со ибупрофен, кој е со низок ризик, и индометацин, кој е со висок ризик.[18] За да се намали ризикот од улцерации на желудникот, често се комбинира со инхибитор на протонска пумпа (лек кој го намалува производството на стомачна киселина) за време на долготраен третман на оние со претходно постоечки чир на желудникот или историја на развој на чир на желудникот додека земале НСАИЛ.[19][20]
COX-2 селективните и неселективните НСАИЛ се поврзани со зголемување на бројот на сериозни и потенцијално фатални кардиоваскуларни настани, како што се миокарден инфаркт и мозочен удар.[21] Сепак, напроксен е поврзан со најмали вкупни кардиоваскуларни ризици.[22][23] Мора да се земе предвид кардиоваскуларниот ризик кога се препишува било кој нестероиден антиинфламаторен лек. Во мета анализа на студии за кардиоваскуларната безбедност на НСАИЛ, напроксен имал приближно само 50% од поврзаниот ризик за мозочен удар во споредба со оној на ибупрофен, а исто така бил поврзан со намален број на миокардни инфаркти во споредба со контролните групи.[22]
Една студија покажа дека високите дози на напроксен предизвикале речиси целосна супресија на тромбоцитниоттромбоксан во текот на интервалот на дозирање и се чини дека не го зголемува ризикот од кардиоваскуларни болести (CVD), додека другите режими на високи дози на НСАИЛ (со исклучок на аспирин) имале само минливи ефекти врз тромбоцитната COX- 1 и беа поврзани со мала, но дефинитивна васкуларна опасност. Спротивно на тоа, напроксенот беше поврзан со повисоки стапки на компликации на крвавење од горниот дел на гастроинтестиналниот тракт во споредба со другите НСАИЛ.[23]
Напроксен може да стапи во интеракција со антидепресиви, литиум, метотрексат, пробенецид, варфарин и други средства за разредување на крвта, лекови за срце или крвен притисок, вклучувајќи диуретици или стероидни лекови како што е преднизон.[3]
Нестероидалните антиинфламаторни лекови како што е напроксен може да интерферираат и да ја намалат ефикасноста на SSRI антидепресивите,[24] како и да го зголемат ризикот од крвавење поголем од поединечниот ризик од крвавење на која било класа на агенси, кога се земаат заедно.[25] Напроксен не е контраиндициран во присуство на SSRI, иако истовремената употреба на лековите треба да се прави со претпазливост.[25] Консумацијата на алкохол го зголемува ризикот од гастроинтестинално крвавење кога се комбинира со НСАИЛ како што е напроксен на начин зависен од дозата (односно, колку е поголема дозата на напроксен, толку е поголем ризикот од крвавење).[26] Ризикот е најголем за луѓето кои се тешки алкохоличари.[26]
Напроксен делува така што реверзибилно (повратливо) ги инхибира и ензимите COX-1 и COX-2 како неселективен коксиб.[27][28][29][30][31]
Напроксен е помал супстрат на ензимите CYP1A2 и CYP2C9. Интензивно се метаболизира во црниот дроб до 6-О-десметилнапроксен, основниот лек и десметил метаболитот подлежат на понатамошен метаболизам до нивните соодветни метаболити конјугирани со ацилглукуронид.[32] Анализата на две клинички испитувања покажува дека времето на напроксен до максимална плазма концентрација се изнесува помеѓу 2-4 часа по оралната администрација, иако напроксен натриумот достигнува максимални плазматски концентрации во рок од 1-2 часа.[5]
Фармакогенетиката на напроксен е проучена во обид подобро да се разберат неговите негативни ефекти.[33] Во 1998 година, една мала фармакокинетска студија (PK) не покажа дека разликите во способноста на пациентот да го исчисти напроксенот од телото може да се причина за разликите во ризикот на пациентот да доживее негативен ефект од сериозно гастроинтестинално крвавење додека земал напроксен.[33] Сепак, студијата не успеа да ги земе предвид разликите во активноста на CYP2C9, ензим што го метаболизира лекот кој е неопходен за чистење на напроксен.[33] Студиите за врската помеѓу генотипот на CYP2C9 и гастроинтестиналните крвавења индуцирани од НСАИЛ покажаа дека генетските варијанти на CYP2C9 кои го намалуваат клиренсот на главните супстрати на CYP2C9 (како напроксен) го зголемуваат ризикот од гастроинтестинални крвавења индуцирани од НСАИЛ, особено за хомозиготни дефектни варијанти.[33]
Напроксен е член на семејството на 2-арилпропионска киселина (профен) од НСАИЛ.[34] Слободната киселина е кристална супстанција без мирис, бела до целосно бела. Тој е растворлив во липиди и практично нерастворлив во вода. Има точка на топење од 152-155 °C .
Напроксен е индустриски произведен од Syntex почнувајќи од 2-нафтол:[35]
Напроксен може да има антивирусно дејство против грип. Во лабораториските истражувања, тој го блокира жлебот за врзување на РНК на нуклеопротеинот на вирусот, спречувајќи формирање на рибонуклеопротеинскиот комплекс - со што ги отстранува вирусните нуклеопротеини од циркулација.[36]
Напроксен се дава кај коњите преку уста во доза од 10 mg/kg, а е покажано дека има широка безбедносна граница (нема токсичност кога се дава во три пати поголема доза од препорачаната за 42 дена).[37] Тој е поефикасен за миозитис од најчесто користениот НСАИЛ фенилбутазон, и покажа особено добри резултати за третман на рабдомиолиза поради напор,[38] болест на мускулно распаѓање; поретко се користи за мускулно-скелетни заболувања.